01 VWO6 hoofdstuk 3 inleiding 29 t/m 37

• Godsdienst
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Deze week tijdens de les

- pagina's 29 t/m 37 (H3) 

- maken opdrachten

Huiswerk volgende week

- Lezen pagina's 38 t/m 45 (H3)

- maken opdrachten

Planning komende lesweken:

• Vrijdag 21 november 2025: les 1 (P2)
• Vrijdag 28 november 2025: herkansingen (les 2 P2) 
• Vrijdag 5  & 12 december 2025: les 3 & 4 (P2)
• Vanaf vrijdag 19 december 2025: kerstvakantie
• Maandag 5 januari 2026: einde kerstvakantie
• Vrijdag 9 januari 2026: les 4 (P2)
• Toetsweek: 14 t/m 21 januari 2026: toetsweek 

Planning komende lesweken:

• Vrijdag 21 november 2025:  p. 29 t/m 37 + opdrachten
• Vrijdag 28 november 2025: p. 38 t/m 45 + opdrachten
• Vrijdag 5 & 12 december 2025: p. 46 t/m 51 + opdrachten


• Vrijdag 19 december 2025 t/m 5 januari 2026 kerstvakantie 
• Vrijdag 12 januari 2024: p. 52 t/m 62 + opdrachten
• Toetsweek: 14 t/m 21 januari 2026

Vorige week

Ongemakkelijke feiten...

Wetenschap in de 16e eeuw

De Kerk had in de 16e eeuw grote moeite met de ontwikkeling van de wetenschap. Zij accepteerde enkel de Bijbel als basis van alle kennis. Wetenschappers werden dikwijls vervolgd zoals de Italiaanse wetenschapper Giordano Bruno. Zijn ideeën over het heelal en de rol van God in de wereld werden door de Kerk afgewezen en Bruno belandde op de brandstapel. Andere wetenschappers die ook tot de conclusie kwamen dat de aarde om de zon draaide werden ook vervolgd door de Kerk. Door deze houding belemmerde de Kerk de ontwikkeling va n de wetenschap

Paradigmawisseling/shift

• Een paradigma is een algemeen geaccepteerd model of theorie.
• Andersdenkenden worden in de geschiedenis vaak niet geloofd, weggezet en zelfs zwart gemaakt. 
• Vasthouden aan een overtuiging geeft zekerheid over het bestaan en je plek en rol in dit alles. 
  
• Een shift in paradigma kost tijd (veeeeeel tijd).
  

Een opdrachtje 

(paradigma)

Een opdrachtje 

(paradigma)

Op je vel papier zie je 9 punten, gerangschikt zodat ze een perfect vierkant vormen. 

Het is jouw taak om alle punten met elkaar te verbinden volgens deze regels:

• gebruik maximaal 4 doorlopende rechte lijnen;
  
• je mag de pen niet van het papier halen;
  
• je mag de reeds getekende lijnen niet traceren.
  

Een opdrachtje 

(paradigma)

Een opdrachtje 

(paradigma)

Op je vel papier zie je 9 punten, gerangschikt zodat ze een perfect vierkant vormen. 

Het is jouw taak om alle punten met elkaar te verbinden volgens deze regels:

• gebruik maximaal 4 doorlopende rechte lijnen;
  
• je mag de pen niet van het papier halen;
  
• je mag de reeds getekende lijnen niet traceren.
  

Een opdrachtje 

(paradigma)

Een opdrachtje 

(paradigma)

• 1. Onzichtbare aannames
  
• 2. Het "Aha!"-moment
  
• 3. De oplossing was er altijd al
  
• 4. Uitleg helpt niet
  
• 5. Van onmogelijk naar simpel
  

opdracht

1. Zoek Bruno, Copernicus en Galilei zelf op op internet en schrijf een korte samenvatting in je schrift over waar ze voornamelijk om bekend staan.
   
2. Zoek op wat een paradigmaverschuiving in die tijd inhoudt en schrijf dat op.
   
3. Schrijf kort op wat de Copernicaanse Revolutie inhoudt. Wat betekenden deze paradigmaverschuivingen voor de mens?
   

PS: Je geeft je eigen antwoordt! ChatGPT mag niet helpen. 

Ketterij en inquisitie p. 30

• Bewegingen zoals de katharen 

       wezen de officiële kerk af. 

• Schuldig aan ketterij. Mensen die zich niet aan de officiële leer van de kerk hielden werden ketters genoemd.

Galileo Galilei

Fan van Copernicus. 

Bewees met waarnemingen  dat de zon centraal staat in ons zonnestelsel (hoe heet dat ook alweer?) en bevestigde hiermee Copernicus.

Copernicus

"Niet de zon draait om de aarde, maar de aarde draait om de zon" oftewel het heliocentrisme  (helios =zon)

Dit ontketende de 'Copernicaanse revolutie' en zette het  wereldbeeld van toen finaal op zijn kop.

Het Bijbelboek Prediker

“Lucht en leegte, zegt Prediker,
lucht en leegte, alles is leegte.” 

“Wat er was, zal er altijd weer zijn,
wat er is gedaan, zal altijd weer worden gedaan. 

Er is niets nieuws onder de zon.

Wanneer men van iets zegt: ‘Kijk, iets nieuws,’
dan is het altijd iets dat er sinds lang vervlogen tijden is geweest. 

De vroegere generaties zijn vergeten,
en ook de komende zullen weer worden vergeten.”

Copernicus zijn theorie noemt...

1. antropocentrisme
2. heliocentrisme
3. theocentrisme
4. geocentrisme

Nicolaus Copernicus staat voornamelijk bekend om zijn..?

1. Gregoriaanse zang
2. Bevindingen die de basis legde voor het heliocentrische wereldbeeld
3. Wiskundige werk
4. Diplomatische en economische werk

De ideeën van Copernicus

1. Werden onderwezen op de meeste universiteiten
2. Werden geprint op pamfletten door heel Europa
3. Waren alleen bekend onder hoogopgeleide wetenschappers
4. Waren niet verspreid in Europa

Waarom werd Copernicus van ketterij beschuldigd?

1. Hij spreekt de Kerk tegen
2. Hij spreekt de Bijbel tegen
3. Hij spreekt Copernicus tegen
4. Hij was atheïst

Rationalisme en empirisme

Wetenschappelijke Revolutie

Empirisme

Rationalisme

Je verstand en logisch redeneren is de basis voor kennis

Waarneming door je zintuigen is de basis voor kennis

Natuurkunde

Filosofie

Sterrenkunde

Isaac Newton

René Descartes

Galileo Galilei

Goed of Fout 

Goed

Fout

Magelhaes bewees de bewering van Galilei dat de wereld rond is.

Copernicus bewees de bewering van Galilei dat niet de aarde, maar de zon het middelpunt van het heelal is.

Galilei bewees Copernicus’ bewering dat niet de aarde, maar de zon het middelpunt van het heelal is.

Galilei bewees de bewering van Magelhaes dat de wereld rond is. 

Hoe vond Galilei uit dat de zon het middelpunt van het heelal was?

1. Hij las het in de bijbel
2. Hij nam het over van Copernicus
3. Door zelf te rekenen en logisch na te denken
4. Door zelf onderzoek te doen met een telescoop

Welke oorzaken zijn er voor de vervolging van Galileo Galilei?

1. De protestantse reformatie
2. De centralisatiepolitiek
3. De strenge hiërarchie in de katholieke kerk
4. De wetenschappelijke revolutie

Welke oorzaken zijn er voor de vervolging van zowel Giordano Bruno als Galileo Galilei?

1. De protestantse reformatie
2. De centralisatiepolitiek
3. De strenge hiërarchie in de katholieke kerk
4. De wetenschappelijke revolutie

Omniversum

Omniversum is een grootbeeld filmtheater in het westen van de wijk Zorgvliet in Den Haag. Het scherm staat als een halve bol om het publiek heen en levert een betere beleving dan een plat scherm. 

Hubble

De ruimtetelescoop Hubble bestaat uit een aantal precisie-instrumenten voor astronomische waarnemingen. Hij is genoemd naar de Amerikaanse astronoom Edwin Hubble en draait sinds de lancering door NASA en ESA op 24 april 1990 als een kunstmaan rond de aarde.

Isaac Newton: zwaartekracht / grondlegger natuurkunde

Galileo Galilei: m.b.v. een telescoop de hemellichamen bestuderen

Copernicus zijn theorie noemt...

1. antropocentrisme
2. heliocentrisme
3. theocentrisme
4. geocentrisme

Nicolaus Copernicus staat voornamelijk bekend om zijn..?

1. Gregoriaanse zang
2. Bevindingen die de basis legde voor het heliocentrische wereldbeeld
3. Wiskundige werk
4. Diplomatische en economische werk

De ideeën van Copernicus

1. Werden onderwezen op de meeste universiteiten
2. Werden geprint op pamfletten door heel Europa
3. Waren alleen bekend onder hoogopgeleide wetenschappers
4. Waren niet verspreid in Europa

Waarom werd Copernicus van ketterij beschuldigd?

1. Hij spreekt de Kerk tegen
2. Hij spreekt de Bijbel tegen
3. Hij spreekt Copernicus tegen
4. Hij was atheïst

Bartholomeu Dias

Nicolaus Copernicus

Johan van Oldenbarnevelt

Leonardo da Vinci

Duke of Alva

Desiderius Erasmus

Council of Troubles

grand pensionary

homo universalis

"Lof der Zotheid"

Cape of Good Hope

helio 

centrism