De tijden veranderen 1960-1980

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

De tijden veranderen 1960-1980

Programma

Ik, Jan Cremer

Rumoer

Voorbodes van het postmodernisme

Culturele revolutie

Democratisering en commercie

Seksuele revolutie

Emancipatie jeugdliteratuur

Meerstromenland

Neorealisme

Programma

Neoromantiek

Beroemde gedichten

Realisme

Jan Wolkers

De grote drie

Tegenstroom

Maarten 't Hart

Feministische roman

Ik, Jan Cremer

Rumoer

• 'Ik lees niet, ik word gelezen.'
• Om aandacht te krijgen, moet je zorgen voor rumoer.
• Schelmenroman over het leven van schrijver en schilder Jan Cremer.
  
• (gaat op reis, schildert, vertelt verhalen, versiert vrouwen en rijdt motor)
• Geniet van alles wat God verboden heeft dit levert veel kritiek op.

Schelmen roman: Roman over een ‘schelm’, d.w.z. iemand die allerlei streken uithaalt en zich daarbij vaak niet aan de regels van wet en moraal houdt, maar die wel de sympathie van de lezer heeft.

Rumoer

• Critici vinden het een verderfelijk boek.
• Ouders verbieden hun kinderen het te lezen.
• Uiteraard lezen die het wel (uit alle sociale lagen).
• Begin jaren 60.

Schelmen roman: Roman over een ‘schelm’, d.w.z. iemand die allerlei streken uithaalt en zich daarbij vaak niet aan de regels van wet en moraal houdt, maar die wel de sympathie van de lezer heeft.

Voorbodes van het postmodernisme

Postmodernisme is de overkoepelende naam voor een cultuurstroming die een reeks van filosofische standpunten en esthetische stijlen in de kunst sinds eind jaren 1950 betreft. (opvolging modernisme)

Het postmodernisme is een radicale voortzetting van het modernisme en existentialisme, en zal het wereld- en mensbeeld tot in de 21ste eeuw be-

heersen. 

Voorbodes van het postmodernisme

Vanaf de 19de eeuw gold literatuur als een hogere cultuurvorm die ook zou bijdragen aan de beschaving. 

Literatuur was een volstrekt ernstige zaak.

Voorbodes van het postmodernisme

Allerlei burgerlijke waarden en zekerheden worden op losse schroeven gezet en zullen de samenleving een nieuw aanzien geven en ook de literatuur. Het tweede deel van Ik, Jan Cremer verschijnt in 1966 en wordt bekroond met de

literaire prijs van Amsterdam. 

De tijden veranderen.

Culturele revolutie

Het Nederland van de wederopbouw, het Nederland van na de oorlog maakt plaats voor een nieuwe wereld. Een wereld vol economische groei en maatschappelijke en culturele ontplooiing.

Culturele revolutie

Protestlied 'The Times They Are-A-Changin' van Bob Dylan = popcultuur

De popcultuur en de vernieuwingsbewegingen strekken zich voor het eerst uit over de gehele wereld.

Oorzaak: welvaart: de draagbare en betaalbare transistorradio en vooral het nieuwe medium televisie, jongeren gaan zich anders kleden, gedragen en denken, en zetten zich af tegen de leefpatronen en ideeën van hun ouders.

Culturele revolutie

De na de oorlog geboren babyboomers vormen een brede protestbeweging die zich met een optimistische toekomstvisie op ludieke wijze afzet tegen de gevestigde orde, taboes doorbreekt en experimenteert met nieuwe levenswijzen.

'Love, peace and understanding' is het wereldwijde credo van de jeugd. Er is een sterk geloof in een betere toekomst en in de maakbaarheid van de samenleving. 

Babyboomers: de geboortegolf die in veel West-Europese landen en de Verenigde Staten optrad vlak na de beëindiging van de Tweede Wereldoorlog.

Culturele revolutie

Belangrijke thema's van de protestgeneratie zijn: 

• democratisering van de macht
• seksuele vrijheid
• liberalisering van softdrugs
• gelijke kansen voor iedereen
• (internationale) solidariteit
•  minder milieuvervuiling
• antikapitalisme en antimilitarisme. 

Babyboomers: de geboortegolf die in veel West-Europese landen en de Verenigde Staten optrad vlak na de beëindiging van de Tweede Wereldoorlog.

Democratisering en commercie 

• Goedkope pocket en paperbacks (i.p.v. luxe gebonden edities) 

• Het maakt literatuur betaalbaar en minder elitair. 

• Het succes van Ik, Jan Cremer is misschien vooral te danken aan deze verandering: niet een kostbare gebonden uitgave, maar een betaalbare paperback.
  

Democratisering en commercie 

Literatuur wordt een booming business: 

• door de welvaart
• het groeiende bevolkingsaantal
• een hoger opleidingsniveau 

Democratisering literatuur:

Radio en tv geven maar wat graag zendtijd aan excentrieke schrijvers die geen blad voor de mond nemen. De auteurs zien op hun beurt dat al die media-aandacht zorgt voor hoge verkoopcijfers.

Seksuele revolutie

De seksuele revolutie was een maatschappelijke omwenteling in de kijk op seksuele omgang en de seksuele moraal. Deze verandering greep plaats in de jaren '60 - '80 van de 20e eeuw. In het verlengde hiervan ligt de genderideologie.

Seksuele revolutie kenmerken

• meer de nadruk op de individuele beleving in plaats van op huwelijk en gezin
  

• seksuele omgang werd, mede door de introductie van de pil als effectief anticonceptiemiddel, losgemaakt van de voortplanting; seks werd losgemaakt van baby's

• seksuele omgang werd losgemaakt van het huwelijk: meer voor- en buitenechtelijke seks

• seksuele omgang bleef niet beperkt tot één partner: seks met wisselende partners of met meerdere partners (vrije liefde, "seksuele bevrijding")

Seksuele revolutie Literatuur

• een mannelijke aangelegenheid

• mannelijke schrijvers: Jan Wolkers, Jan Cremer, Gerard Reve en Remco Campert

• zijn seksuele taboes doorbrekend

• Hun kijk op seksualiteit is expliciet mannelijk

• Van gelijkwaardigheid tussen man en vrouw is nog geen sprake

 Pas in de jaren '8o, als er een nieuwe generatie jonge vrouwelijke auteurs aan

het woord komt, krijgt ook de vrouwelijke

seksualiteit een stem.

Emancipatie jeugdliteratuur 

Emancipatie in de jaren '60 en vooral '70 

• In 1965 krijgt Annie M.G. Schmidt de Staatsprijs Voor kinder- en jeugdliteratuur. 

• Het is de erkenning van de jeugdliteratuur als literair genre.

• Verbeelding, stijl en literaire techniek in de jeugdliteratuur doen niet langer onder voor die voor volwassenen.

Emancipatie jeugdliteratuur 

• Het Schrijverscollectief: (o.a. Willem Wilmink) schrijft voor allerlei kinderprogramma's vernieuwende liedjes en gedichten over seksualiteit, pesten, oorlog, discriminatie, echtscheiding en milieuvervuiling.

• Kortom, over het volle leven. 

• Het is gedaan met de betutteling. 

• Jongeren worden in het gezin en op school steeds meer benaderd als volwaardige en autonome personen.

Meerstromenland

• Neorealisme

       Het neorealisme vindt de werkelijkheid wonderlijker dan fictie. In het neorealisme is niet de           fantasie of het persoonlijke gevoelsleven de belangrijkste inspiratiebron, maar de dagelijkse         realiteit.

• Neoromantiek

       De neoromantische literatuur kenmerkt zich vooral door sterk escapisme, ofwel de neiging           de alledaagse werkelijkheid te ontvluchten, wat vooral tot uiting komt in de beschrijving van         het bovennatuurlijke en geheimzinnige en van bijvoorbeeld exotische streken.

• Realisme

Meerstromenland

• Realisme

        - De schrijver wil de lezer overtuigen dat de zaken in de tekst echt gebeurd zijn.

        - De plaatsen en gebeurtenissen in de roman zijn daadwerkelijk gebeurd.

        - Het verhaal speelt zich af in het heden en niet in het verleden.

        - Het verhaal is objectief.

Schrijvers

1. Jan Wolkers

        Was een Nederlands schrijver, beeldhouwer en schilder. (Terug naar Oegstgeest en Turks                fruit). Hij weigerde verscheidene prijzen. De holocaust en het oorlogsgeweld spelen dan 

        ook een prominente rol in zijn oeuvre.

1. De grote drie: 

• Harry Mulisch

       Naoorlogse schrijvers. Voelde zich zeer betrokken bij de grote veranderingen die de                           maatschappij doormaakte.

Schrijvers

2. De grote drie: 

• Gerard Reve

       Was een Nederlands schrijver en dichter. Zijn bekendste werken zijn De avonden. De auteur            raakte nogal eens in opspraak en gaf vaak aanleiding tot publieke debatten. Hoewel zijn                  literaire kwaliteiten altijd min of meer onomstreden zijn geweest, werd Reve juist om zijn                thematiek en provocaties door velen verguisd en door vele anderen bewonderd.

• Willem Frederik Hermans

       Is toch zeker de meest gevreesde schrijver geweest. Al snel na de Tweede Wereldoorlog                 vestigde Hermans zijn reputatie als ‘kwelgeest van de Nederlandse letteren’. In diverse                     kritieken (polemische essays) beschimpte hij de Nederlandse politiek, zijn collega-auteurs             en de Nederlandse literatuur, die in zijn ogen niets voorstelde.

Een essay is een beschouwende prozatekst of een artikel over een wetenschappelijk, cultureel of filosofisch onderwerp, waarin de schrijver zijn persoonlijke visie geeft op hedendaagse verschijnselen, problemen of ontwikkelingen. Het is afgeleid van het Franse woord 'essai', wat zoiets betekent als probeersel of proeve.

Tegenstroom

• Vanaf 1970 verschijnt er een stroom realistische romans en verhalen die heel toegankelijk zijn voor een groot publiek.

• In het Manifest voor de jaren zeventig (1970) verzet een groep jonge schrijvers zich tegen het verliteratuurde klimaat en de 'wartaal' van de experimentelen.

Tegenstroom

• Dit type realisme : Simon Carmiggelt. 

• 'Kronkels' in Het Parool

• De zeventigers willen rechttoe rechtaan hun Sombere en soms ironische verhalen vertellen.

• Schrijvers: Mensje van Keulen, F.B. Hotz en vooral Heere Heeresma

Maarten 't Hart

• leesbaar realistisch proza

• literatuur is zelfexpressie, een manier om zich te verzoenen met zijn gereformeerde jeugd en met het menselijk tekort. 

• Een vlucht regenwulpen (1978)

groeit uit tot een van de populairste schrijvers van de jaren 80 en 90

Vergelijkbare schrijver is maarten Biesheuvel

Feministische romans 

Een sterk geëngageerde vorm van realisme vinden we in het werk van Vrouwen die deel uitmaken van de tweede femínistische golf.

Onderwerpen:

Al onze moeilijkheden met relaties, seks, jaloezie, eenzaamheid. Met een man leven of zonder. Meer relaties of juist niet. De mannen op ons werk. De mannen in de linkse beweging. Andere vrouwen. Onze moeders.

Feministische romans 

• Versterkt het bewustzijn van hun positie en hun vastberadenheid om zich te emanciperen. 

• Startschot voor vrouwelijke auteurs om over feministische thema's te gaan schrijven. 

• De invloed van het feminisme in de literatuur in de toekomst is groot. 

• Er kwam een feministische uitgeverij, Sara.