Verlichting V5

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

De Verlichting

Wat weet je al over de Verlichting?

De Verlichting was een cultureel-filosofische en intellectuele stroming in Europa die ruwweg samenviel met...

1. de 16e eeuw
2. de 15e eeuw
3. de 17e eeuw
4. de 18e eeuw

De reformatie in de zestiende eeuw zorgde ervoor dat

1. men historische zaken minder ging waarderen
2. het individu belangrijker werd
3. meer mensen Rooms Katholiek werden
4. er meer beelden in de kerken kwamen

Waarom heet de Verlichting zo?

De eeuw van de rede

Durf te denken 

(Kant 1724-1804)

andere vertaling

Durf te weten

De eeuw van de rede

Modernisering van de samenleving: 

individualisering

emancipatie (feminisme)

secularisering 

globalisering

mensenrechten 

Kennis

Wetenschappelijke Revolutie:

• Empirisme: kennis door waarneming
• Rationalisme: kennis door het gebruik van de rede (het verstand)

De Verlichters en het geloof

Verlichters

• God heeft de aarde gemaakt, maar grijpt niet in.
• Er is niet 1 waar geloof

Gevolg

• Voor godsdienstvrijheid
• Tegen een grote invloed van de kerk

Voltaire. (Fr.1694-1778)

De Verlichters en gelijkheid

Verlichters

• Mensen zijn gelijk en vrij

Gevolg

• Tegen standenmaatschappij
• Tegen slavernij/slavenhandel (Abolitionisme)

De Verlichters en politiek I

Verlichters

• Een koning is er voor het volk
• Het volk mag een slechte koning afzetten
• De echte macht ligt bij het volk

Gevolg

• Tegen absolutisme
• Voor democratie

Politiek en economie 

- Trias politica: (Montesquieu 1689-1755) scheiding uitvoerende, wetgevende en rechterlijke macht

- Liberalisme: (Adam Smith 1723-1790) weinig overheidsbemoeienis met economie, marktmechanisme 

- Opvoeding: (Rousseau 1712-1778) belangrijk Verlichtingsthema 

Justus van Effen had een duidelijk opvatting over hoe je een beter mens kon worden.

1. Je moet altijd gehoorzaam zijn.
2. Je moet goed je best doen op school.
3. Je moet vroeg opstaan +je tijd goed gebruiken.
4. Je moet kritisch naar jezelf kijken.

Toneel

- In de 18e eeuw minder waardering voor religieuze stukken

- Burgerlijk treurspel: vorsten en bijbelse personen moeten op het toneel plaatsmaken voor het leed van de gewone burger

- Meestal vertaald uit het Duits of Frans

- Bevatten altijd een les waaruit men kon leren hoe men een beter, verlichter mens kon worden:  over deugden als sociale gelijkheid, redelijkheid en liefde tussen ouders en kinderen. 

Literatuur

- in eerste instantie ook vaak didactisch: biedt lezers nieuwe rationele ideeën en opvattingen  

- nieuwe genres:

1. kinderliteratuur
2. imaginair reisverhaal
3. sentimentalisme

1. Kinderliteratuur 

Kinderboeken / kinderliteratuur 

- Hieronymus van Alphen

- Proeve van Kleine Gedigten voor Kinderen (1778)

- studie-ijver, oprechtheid en gehoorzaamheid, relatie ouder-kind --> onderwerpen in gedichten

- ik-fguur / geen moeilijk taalgebruik / deugd centraal / rijm 

Niet eerder echte boeken voor kinderen.

Er waren wel een soort van jeugdboeken, maar dat waren bewerkingen van boeken voor volwassenen (ridderverhalen). 

Van Alphen schreef de gedichten aanvankelijk anoniem. Na succes uit de anonimiteit gestapt. 

    Imaginair reisverhaal

2. Imaginair reisverhaal

In tegenstelling tot eerdere reisverhalen denkbeeldig

Vaak Utopisch

maar soms ook dystopisch

Spiegel van de Maatschappij

Reize door het aapenland

Reize door het Aapenland

Satire

Imaginair reisverhaal

Prinsgezinden vs Patriotten

Pseudoniem

Rationalisme

Betje Wolff en Aagje Deken

• "Historie van mejuffrouw Sara Burgerhart",
• Briefroman
• Accent op vrijheid
• Geschreven met humor
• Beide Patriot
  

is een......

1. imaginair reisverhaal en utopie
2. utopie en realistische roman
3. imaginair reisverhaal en robinsonade
4. utopie en robinsonade