H5 paragraaf 3: de beste van alle werelden.

• geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t, havo
• Leerjaar 2

H5 par. 3

De beste van alle werelden

Verlichting

Verlichte denkers

Vrijheid, gelijkheid, broederschap

De Verlichting

• Periode (vanaf ongeveer 1700) waarin mensen hun kennis (willen) vergroten, door steeds meer uit te gaan van het verstand.
• Ze waren daarbij kritisch: niet zomaar alles aannemen omdat een koning of de kerk dat zegt.


• Ze vinden dat iedereen vrij en gelijkwaardig moet zijn: arm of rijk, slim of dom

De Verlichting

Voorbeelden van' Verlichte'denkers zijn Spinoza en Locke.

Ze vonden het belangrijk dat je niet zomaar alles aannam wat de kerk en koning zij.Zij vonden dat je je verstand moest gebruiken. Je 'ratio'. 

Een ander woord voor de Verlichting is rationalisme

Wat is de verlichting?

Een nieuwe manier van denken

* Verlichte denkers geloofden dat je zelf kon bepalen wat je met je leven wilde doen.

* De beslissingen die je neemt over je leven moet je nemen met behulp van je gezonde verstand.

* Door kritisch na te denken over jezelf en jezelf te ontwillen help je ook de samenleving.

Spinoza (NL)

• Vrijheid van meningsuiting is belangrijk.
• Vorsten moeten hun volk niet onderdrukken maar een vorst moet je af kunnen zetten als hij niet naar behoren functioneert.
• Hij geloofde dat in een rationeel bestuurde maatschappij iedereen mag denken en zeggen wat hij wil.

John Locke (GB). 

Ideeen van Locke:

• tolerantie is belangrijk.
• een mens kan niets zeker weten, daarom kan dus niemand beweren: 'zo is het en niet anders'.
• we hebben recht op ons bezit dat we door arbeid hebben verkregen.

Andere verlichte denkers in Frankrijk

bv Voltaire en Rousseau

Rousseau:

• ieder mens is van nature vrij maar wordt van zijn vrijheid beroofd door de beschaving.
• alle mensen zijn gelijk

Vrijheid, gelijkheid en broederschap

• In de middeleeuwen werd beandrukt: geloof, traditie en gezag.
• Tijdens de Verlichting werd benadrukt: vrijheid en gelijkheid van mensen.
• De Verlichting betekende dus een breuk in het westerse denken.

Belangrijke personen  

Montesquieu

John Locke

Voltaire

Adam Smith

Trias Politica (volgende dia)

Koning krijgt niet de macht van god maar door de burgers. Bestuurders moeten mensenrechten beschermen. Voorstander van de rechtstaat (voorzowel burger als overheid).

Iedereen zijn eigen geluk na streeft, wordt iedereen gelukkig, op economisch gebied. Smith is voorstander van 'markt van vraag in aanbod' en tegenstander van het merantilisme.

De kar trekker van de verlichting en met name godsdienstcriticus.

Charles de Montesquieu

Charles de Montesquieu

Scheiding van de machten 

• Het parlement maakt de wetten (wetgevende macht)
• De koning en de regering voeren de wetten uit (uitvoerende macht)
• Rechters, voor het leven benoemd, geven straffen als iemand zich niet aan de wet houd (rechtsprekende macht)

Dankzij de boekdrukkunst konden de ideeen van de Verlichte denkers zich snel verspreiden.

Het uiten van nieuwe ideeen was gevaarlijk, je kon erdoor in de gevangenis komen.

Toch bleven veel schrijvers anoniem stukken verspreiden.

In cafe's en koffiehuizen werd fel gediscuseerd over deze nieuwe ideeen

Bij het rationalisme is het belangrijk dat je

1. vertrouwd op je geloof
2. luistert naar de Koning
3. je eigen verstand gebruikt
4. overlegd met anderen

Als je tolerant bent accepteer je dat iemand andere ideeën heeft.

1. Juist
2. Onjuist

Waarom lieten veel Verlichte denkers hun werk anoniem verschijnen?

Leg uit waarom je de Verlichting een breuk met het verleden kunt noemen.

Begrippen uit deze les

• Verlichting


• abolitionisten/abolitionisme 

Personen uit deze les

• John Gabriël Stedman

Jaartallen uit deze les

1833: Engeland schaft de slavernij af

1863: Nederland schaft de slavernij af

1863: Verenigde Staten schaffen de slavernij af

1861-1865: Amerikaanse Burgeroorlog

3 Dingen die je hebt geleerd

1 vraag die je nog hebt