Gesteentenpracticum deel 1 B: ontstaan van gesteenten

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Steensoorten

Aan het einde van de les weet je

Welke soorten verwering er zijn

Wat erosie is

Welke soorten gesteenten er zijn

 De gesteentekringloop

-

We gaan vandaag eens kijken naar het levensverhaal

van meneer Steen. 

Meneer Steen werd zo’n 500 miljoen jaar geleden geboren bij deze vulkaan:

Nadat Meneer Steen is afgekoeld, noemen we hem een stollingsgesteente.

Hier zie je meneer Steen tussen zijn familie

Meneer Steen vindt het wel best rustig onderdeel van deze berg uit te maken… 

Maar helaas, de zon, neerslag en ijs gooien roet in het eten….!  

• Meneer Steen valt door al al deze krachten uiteen…
  
• = verwering

• In de rivier zorgt hij voor erosie: hij schuurt hard gesteente af/uit.
• Uiteindelijk wordt het materiaal afgezet in de oceaan → sedimentatie 
  

De stukjes meneer Steen komen in een rivier terecht.

Er vindt veel sedimentatie plaats in de oceaan..

• Het afgezette materiaal wordt samengeperst en er ontstaat een nieuw gesteente, namelijk een sedimentgesteente. 
  

De sedimentatie blijft doorgaan en er komen steeds meer zware lagen gesteente boven meneer Steen te liggen…

• meneer Steen komt dichter bij het warme magma te liggen. 
  

Meneer Steen heeft het heet. Het grote gewicht boven meneer Steen zorgt ook voor een zware druk op hem. 

• Hierdoor gaat hij veranderen en ontstaat er een metamorf gesteente.
  

De gesteentelaag waarin meneer Steen komt in een subductie-zone terrecht:

• Op een diepte van zo’n 100 km begint meneer Steen te smelten. 
  

• Na verloop van tijd begint zijn leven opnieuw… 
  

• Dit verhaal van meneer Steen is een voorbeeld van de gesteentekringloop.
  

Verwering

Het uit elkaar vallen van gesteente.

1. Mechanische verwering

2. Chemische verwering

3. Biologische verwering

>>Mechanische verwering

Voorbeeld: vorstverwering

1. Overdag smelt sneeuw in de bergen.
2. Water stroomt in spleten van gesteente.
3. ’s Nachts bevriest het water en zet uit.
4. Het gesteente scheurt steeds verder en brokkelt af.

Verwering = Het uiteenvallen 

van gesteenten onder invloed 

van weer en plantengroei.

>>Chemische verwering.

    Samenstelling van de   
    steen veranderd.

>>Biologische verwering.

Erosie = Het uitschuren en afschuren van hard gesteente door met verweringsmateriaal geladen water, ijs of wind.

(denk aan de stenentrommel)

Verwering en erosie gaan hand in hand!

Proces van vorstverwering:

1.Gesteente hoog in bergen brokkelt af door verwering.

2. Verweringsmateriaal valt door

zwaartekracht naar beneden.

3. Gletsjers, rivieren, wind of zee nemen

het mee naar andere plekken.

4. Tijdens dit transport wordt het landschap afgeschuurd en uitgeschuurd zoals hiernaast te zien bij dit U-dal.

Gesteentenkringloop

Erosie verplaatst verweert materiaal naar een andere plek waar het sedimentgesteente wordt.

Als dat gesteente onder druk komt te staan en enorme hitte ondervind word het metamorf gesteente.

Als dat gesteente vervolgens smelt heet dit stollingsgesteente.

Sedimentgesteente

Kalksteen

Kalk uit skeletjes of schelpen van zeedieren zijn gesedimenteerd en door druk van andere lagen, die daar bovenop zijn gesedimenteerd, omgezet tot sedimentgesteente.

Zandsteen

Zand wat is gesedimenteerd en door druk van andere lagen, die daar bovenop zijn gesedimenteerd, omgezet tot sedimentgesteente.

Schalie

Klei wat is gesedimenteerd en door druk van andere lagen, die daar bovenop zijn gesedimenteerd, omgezet tot sedimentgesteente.

Stollingsgesteente

Gesteente ontstaan door afkoeling van magma of lava.

Voorbeelden:

Magma -> Graniet

Lava -> Basalt                                                              

 Metamorf gesteente

ontstaan als sediment- of dieptegesteenten(stolling-) worden onderworpen aan hoge druk en/of hoge temperaturen. 

Zelf doen

Lees nu de theorie van deel 1B: ontstaan van gesteenten.

MAAK EERST OPDRACHT 3!

Klaar? Maak dan de vragen van de lessonup. Deze is met de klas gedeeld. Klascode: qrrkj

Verwering of Erosie?

Op de vorige foto zag ik?

1. Vorstverwerking
2. Verwering door boomwortels
3. Verwerking door temperatuurverschillen
4. Chemische verwerking

Voorbeeld van een exogene kracht

1. Vulkanen
2. Aardbeving
3. Gletsjers
4. Tsunami's

Wat is het verschil tussen mechanische en chemische verwering?

1. Mechanische verwerking
2. Chemische verwering

Leg uit op welke manier erosie en sedimentatie met elkaar te maken hebben.

Erosie wordt veroorzaakt door? Noem vier voorbeelden.

Verwering of erosie?

Verwering of erosie?

Is schalie een sedimentgesteente, stollingsgesteente of metamorf?

Is basalt een sedimentgesteente, stollingsgesteente of metamorf?

Is graniet een sedimentgesteente, stollingsgesteente of metamorf?

Is steenkool een sedimentgesteente, stollingsgesteente of metamorf?

Is marmer een sedimentgesteente, stollingsgesteente of metamorf?