Literatuurgeschiedenis NN Middeleeuwen Havo 4




Doel: (nog meer) kennis opdoen over de achtergronden van de middeleeuwen
LessonUp bij Nieuw Nederlands Literatuur, een aanvulling
1 / 43
next
Slide 1: Slide
NederlandsMiddelbare schoolhavoLeerjaar 4,5

This lesson contains 43 slides, with interactive quiz, text slides and 8 videos.

time-iconLesson duration is: 60 min

Items in this lesson




Doel: (nog meer) kennis opdoen over de achtergronden van de middeleeuwen
LessonUp bij Nieuw Nederlands Literatuur, een aanvulling

Slide 1 - Slide

This item has no instructions

Slide 2 - Slide

This item has no instructions

de middeleeuwen
historische achtergrond

Slide 3 - Slide

This item has no instructions

Slide 4 - Video

This item has no instructions

middeleeuwen, wat feiten: 
  • 500-1500 (ongeveer...)
  • adel
  • 800 Karel de Grote
  • christendom
  • officiële taal Latijn

Slide 5 - Slide

This item has no instructions

de middeleeuwen


Er is nog geen sprake van "de Nederlanden".

Hertogdommen, graafschappen en bisdommen deel uitmakend van het

Frankische, Duitse en Bourgondische rijk.


Slide 6 - Slide

This item has no instructions

0

Slide 7 - Video

This item has no instructions

het bestuur in de middeleeuwen
het feodale stelsel

Karel is de vorst

  • de vorst is de leenheer 
  • de edelen zijn de
     leenmannen of vazallen

Slide 8 - Slide

This item has no instructions

Hier staat Karel samen met een leenman, Het is een soort stripverhaal. Sleep de teksten naar de juiste plek?
Ik ben Karel
Ik ben een vazal
Dit is het leen
Ik zweer trouw

Slide 9 - Drag question

This item has no instructions

In de middeleeuwen zijn er grofweg gesproken drie standen:


  • de geestelijkheid
  • de adel
  • de boeren
  • pas veel later komen daar de burgers bij (wanneer er steden ontstaan)


Slide 10 - Slide

This item has no instructions

geloof inde middeleeuwen
katholieke kerk
Verbreidt zich vanaf 690, soms met behulp van de "ijzeren tong". De geestelijkheid is de eerste/hoogste in de middeleeuwse standenmaatschappij.

Slide 11 - Slide

This item has no instructions

Naar school!
Karel had veel interesse in cultuur en wetenschap. Maar zoals zoveel mensen in de middeleeuwen kon Karel niet lezen en schrijven. Maar hij wil wel dat andere mensen dat kunnen. Daarom komt hij met wetten waarin staat dat alle jongens naar school moeten. Dit is goed voor iedereen. Zo leren ze niet alleen hoe ze een land moeten besturen, maar lezen ook over het geloof: het christendom. Dat geloof vindt Karel erg belangrijk. Karel denkt: als iedereen christen is, is er meer eenheid. Hij wil dan ook dat iedereen in zijn rijk christen wordt. Zelfs als hij daarvoor geweld moet gebruiken! 
Karels handtekening. Omdat hij niet kon schrijven, tekende hij alleen twee streepjes.

Slide 12 - Slide

This item has no instructions

literaire achtergrond in de middeleeuwen


Slide 13 - Slide

This item has no instructions

de taal

Het Latijn is in de middeleeuwen niet langer de spreektaal. Wel is het de taal van de kerk en van de geleerden. Het blijft ook lange tijd de enige taal waarin werd geschreven.

Pas vanaf 800 doken er verhalen op schrift op in de volkstaal en in Nederland moesten we wachten tot 1100. Onze volkstaal heet "Diets" en klonk ongeveer zo.

diets

Slide 14 - Slide

This item has no instructions

de middeleeuwen

De Nederlandse literatuur begint rond 1100 met de bekende versregels:


Hebban olla vogala nestas hagunnan hinase hic enda thu, wat unbiddan we nu?


Dit is Oudnederlands (tussen 800 en 1150)

Slide 15 - Slide

This item has no instructions

Slide 16 - Video

This item has no instructions

de middeleeuwen


Na 1150 begint de periode van het Middelnederlands, die tot ongeveer 1500 duurt. Ook dan is er nog geen eenheidstaal: in elk gewest sprak men een eigen streekgebonden variant van het Diets. Er was uiteraard ook geen uniforme spelling.

Slide 17 - Slide

This item has no instructions

middeleeuwse literatuur
De verhalen waren niet bedoeld om te lezen, maar om te beluisteren. Rondreizende troubadours of minstrelen vertelden de verhalen. Het was een orale cultuur. Over het algemeen uit het hoofd en dus werd literatuur op rijm geschreven, want dat kun je beter onthouden. Boeken konden de meeste mensen niet betalen, want tot in 1450 de boekdrukkunst wordt uitgevonden, is een boek schrijven nog letterlijk monnikenwerk

Slide 18 - Slide

This item has no instructions

0

Slide 19 - Video

This item has no instructions

manuscript/ handschrift
  • geschreven op perkament met ganzenveer en inkt
  • 'monnikenwerk' : iedere letter werd met de hand      overgeschreven
  • 'kostbaar'in één boek verdween een hele kudde geiten of schapen
  • een scriptorium is de plek waar het boek geschreven werd

Slide 20 - Slide

This item has no instructions

Slide 21 - Slide

This item has no instructions

schrijfcultuur in hoven en steden
Vanaf de twaalfde eeuw kregen de hoven en steden steeds meer behoefte aan geschoold personeel dat kon lezen en schrijven. Daarom gingen stadsklerken of leraren ook literaire teksten schrijven.

Slide 22 - Slide

This item has no instructions

anonieme schrijvers
De naam van de schrijver vond men niet van belang. Vaak waren het geen originele verhalen, maar vertalingen en/of bewerkingen van bestaande legendes/volksverhalen. De schrijver wilde vermaken, maar vooral ook iets laten leren(didactische functie).
Middeleeuwse literatuur is didactische literatuur.

Slide 23 - Slide

This item has no instructions

literaire genres
  • ridderromans
  • dierenepiek
  • geestelijke letterkunde
  • liederen
  • toneel
  • leerdichten

Slide 24 - Slide

This item has no instructions

In Nederland komt het genre van de ridderromans op in de dertiende eeuw en is meestal gebaseerd op Franse bronteksten. Het woord "roman" heeft dan ook niets met romantisch te maken; het betekent gewoon "verhaal in het Romaans", toen de volkstaal in Frankrijk.

Ridderromans zijn gericht op een adellijk publiek. Ze dienen ter ontspanning, maar tonen ook een 

voorbeeld van goed ridderschap. Daarmee hebben ze ook een educatieve functie.

Slide 25 - Slide

This item has no instructions

Karel de Grote

Verhalen over Karel de Grote waren heel populair. Aan Karel de Grote worden allerlei historische gebeurtenissen toegeschreven die hij zelf niet kan hebben beleefd. We noemen dit epische concentratie of epische verdichting. Karel groeide op deze manier uit tot een modelvorst.
Tekst

Slide 26 - Slide

This item has no instructions

Karel de Grote

De bekendste Nederlandse

ridderroman is Karel ende

Elegast. Deze roman is

oorspronkelijk Nederlands.


Ook het Roelandslied is

populair.

Slide 27 - Slide

This item has no instructions

Karel de Grote

Kenmerken Karelromans: 
  • conflict met leenman
  • ondergeschikte plaats van de vrouw
  • epische verdichting

thema: oplossen ruzie tussen leenheer en leenman (altijd vechten)

Slide 28 - Slide

This item has no instructions

Slide 29 - Video

This item has no instructions

Arthurromans

Keltische en Britse romans.

Koning Arthur.

Niet gebaseerd op historische feiten.

Geen oorlog maar queeste.

Bijvoorbeeld naar de heilige graal.

Ter ere van een geliefde maar vaak

onbereikbare vrouw (hoofsheid)

Thema: vrouw in nood

Slide 30 - Slide

This item has no instructions

0

Slide 31 - Video

This item has no instructions

hoofsheid
Een belangrijk ideaal dat via literatuur werd verspreid is hoofsheid. Het gaat hierbij om gecultiveerde omgangsvormen. Je behandelt anderen respectvol, laat iedereen in zijn waarde en beheerst je driften. Belangrijk is de hoofse liefde waarbij een ridder hartstochtelijk verliefd is op een onbereikbare vrouw.

Slide 32 - Slide

This item has no instructions

Arthurromans



In Engeland kun je meerdere

"originele" ronde tafels bewonderen.

Slide 33 - Slide

This item has no instructions

Brits-Keltische romans



  • Walewein
  • Ferguut


  • Floris ende Blancefloer

Slide 34 - Slide

This item has no instructions

Dierenepiek
  • Dierverhalen zijn van alle tijden. Al in de Griekse oudheid werden er dierenfabels geschreven: korte verhalen met een duidelijke moraal.
  • De dierenepiek is het genre van middeleeuwse dierenverhalen in de vorm van een epos (heldendicht) en is een voortzetting tevens uitbreiding van het fabelgenre. De dieren in deze verhalen gedragen zich als mensen. 
  • Vaak is er sprake van satire. Via de dieren wordt de menselijke maatschappij belachelijk gemaakt, zoals in Van den Vos Reynaerde.

Slide 35 - Slide

This item has no instructions

Geestelijke letterkunde
  • exempelen (korte verhalen
     over goed en kwaad)
  • heiligenlevens (beschrij-
     vingen van het leven van
     een heilige)
  • Marialegenden (verhalen
     waarin Maria haar
     getrouwen beloont of uit  gevaren redt) zoals Beatrijs.

Slide 36 - Slide

This item has no instructions

Slide 37 - Video

This item has no instructions

Het lied in de middeleeuwen

Als er één periode is geweest,

waarin het goed feestvieren was,

dan is dat wel de middeleeuwen.

Het barstte dus ongetwijfeld van

de liederen, maar daar zijn er niet

zo veel van overgebleven.

Slide 38 - Slide

This item has no instructions

Het lied in de middeleeuwen
  • geestelijke liederen
  • ballades (lied van Heer Halewijn)
  • historieliederen (verhalende
     liederen over historische
     gebeurtenissen of een bekend
     persoon
  • minneliederen of hoofse lyriek
  • elegieën (liederen waarin de dood" van een dierbare wordt bezongen, zoals het Egidiuslied

Slide 39 - Slide

This item has no instructions

0

Slide 40 - Video

This item has no instructions

Het toneel in de middeleeuwen


  • Pas vanaf de veertiende eeuw
  • van geestelijk naar wereldlijk toneel
  • van kerk, naar kerksplein naar marktplein
  • van geestelijken en misdienaren naar burgers en
     vervolgens naar echte acteurs
  • van godsdienstige onderwerpen naar allerlei verschillende
  • thema's

Slide 41 - Slide

This item has no instructions

Het geestelijk toneel


  • mysteriespelen gaan over gebeurtenissen uit de bijbel,
     zoals de zeven "bliscappen" van Maria
  • mirakelspelen gaan over een wonder door tussenkomst
     van Maria of een andere heilige, zoals "Mariken van
     Nieumeghen
    "
  • moraliteiten bevatten een levensles. Er doen geen echte
     personen aan mee, maar symbolische figuren (Elckerlijc)

Slide 42 - Slide

This item has no instructions

Het wereldlijk toneel



  • abele spelen: Esmoreit, Gloriant, Lanseloet van
     Denemarken
    en Van den winter ende van den somer
  • sotternieën zijn kluchten die vaak gingen over domme
     mannen en uitgekookte vrouwen
  • op elk abel spel volgt een sotternie als uitsmijter

Slide 43 - Slide

Betekenis 'abel'
Over de exacte betekenis van de term 'abel', die alleen bekend is in deze context, is de nodige discussie geweest. Het betekent op zich 'edel', en moet beschouwd worden als het tegenovergestelde van 'geestelijk'. Anderzijds kan de term 'abel', afkomstig van het Latijnse "habilis" (bekwaam, vernuftig, kunstig), gebruikt zijn om de stukken te onderscheiden van de meer boertige sotternieën die in hetzelfde handschrift voorkomen.