Thema 12 Blok 1 De polen herhalen

• Mens en Maatschappij
• Middelbare school
• mavo, havo
• Leerjaar 2

Blok 1 De Polen

De Noordpool

Noordpool is een grote ijsschots wat op het water ligt, hierdoor krijgt het nog warmte van de zee.

Iedere zomer smelt een deel van de noordpool
 

Van wie is de Noordpool?

• De Noordpool is officieel van niemand.
• 5 landen die rond de Noordpool liggen, Rusland, Noorwegen, Denemarken (Groenland), Canada en VS (Alaska) hebben exclusieve economische zones (370 km van de kust) en mogen van dit gebied gebruik maken. 
• Toch willen landen meer gebied winnen, er liggen veel energiebronnen (olie en aardgas), grondstoffen en ertsen. 
• China wilt ook meer invloed op het gebied. Ze willen het gebied gebruiken voor nieuwe vaarroute en energie voor hun groeiende economie. 

De Zuidpool

Onder het ijs van het zuidpoolgebied ligt een groot werelddeel en dus land. Het land blijft koud.

 

Verschillen Noord- en Zuidpool

Noordpool

• zee-ijs
• winter -34 °C
  
• zomer 10 °C
  
• 4 miljoen inwoners
• ijsberen
  

Zuidpool

• landijs
• winter -64 °C
• zomer -20 °C
• alleen onderzoekers
• pinguins
  

Planten en bomen

Op de Zuidpool groeien mossen en korstmossen, Antarctische smele en Antarctisch parelkruid.

  Op de Noordpool groeit korstmos, rendiermos, bloemplanten en grassen. Ook groeien er bomen. 

Zeespiegelstijging

• Klimaatverandering zorgt voor smelten van ijs op Noord -en de Zuidpool.
• Het smelten van landijs (Antartica en Groenland) zorgt voor zeespiegelstijging
• Smelten van zee-ijs zorgt niet voor zeespiegelstijging, omdat dat ijs al in de zee drijft.

Hoe komt het dat het in het poolgebied zo koud is?

1. In het poolgebied zijn veel bergen. Hoe hoger, hoe kouder.
2. In het poolgebied wordt de lucht niet door mensen vervuild.
3. In het poolgebied staat de zon heel erg laag.
4. In het poolgebied zijn geen planten die warmte vasthouden.

Welk poolgebied bestaat uit landijs?

1. Noordpool
2. Zuidpool

de zeespiegel stijgt door

1. opwarming van de aarde
2. afkoeling van de aarde
3. uitbarstingen van vukanen in zee
4. teveel regen

Wanneer landijs smelt,

1. Stroomt er extra water in de zee
2. Stroomt er geen water in de zee

Geofactoren

• Geofactoren zijn de factoren die invloed hebben op een bepaald landschap. 
• De factoren hebben invloed op elkaar en bepalen hoe een landschap eruit komt te zien. 
• Bijvoorbeeld: Klimaatverandering zorgt voor warme temperaturen -> valt minder neerslag, gebied wordt droog -> geen planten -> geen dieren 
  

Geofactoren

De mens is een van de meest invloedrijke factoren in het lijstje. Denk maar aan alle dingen die in het nieuws hebt gehoord over de invloed op het klimaat, de platen, de dieren en eigenlijk alle andere factoren op dit lijstje.

Dieren zijn net zoals planten afhankelijk van veel van de andere factoren om te kunnen overleven. Dit betekent niet dat dieren geen invloed kunnen hebben op de andere factoren. Dieren hebben bijvoorbeeld veel invloed op planten door ze op te eten.

Planten zijn erg bepalend voor het soort dier wat er in een gebied an leven. De planten zelf zijn heel afhankelijk van water, de bodem en het klimaat.

De bodem is iets anders dan de ondergrond. De bodem bestaat namelijk uit het bovenste laagje van de grond. Is die droog of vochtig? Dit is redelijk tijdelijk.

Water is essentieel voor leven in een gebied. De draagkracht in veel gebieden wordt voor een heel groot deel bepaald door de geofactor water.

Zonder de bijzondere samenstelling van de lucht zou er eigenlijk geen leven kunnen zijn op onze planeet. Als een deken ligt onze atmosfeer om de aarde. Door het natuurlijke broeikaseffect blijft de aarde leefbaar en hebben we een aangename temperatuur om te leven, vloeibaar water en zuurstof om te ademen.

De ondergrond is opgesplitst in twee andere categoriën. Reliëf (hoogeverschillen) en gesteente (heeft invloed op rivieren, grotten en meren)

Het klimaat is het gemiddelde weer gemeten over 30 jaar. Het klimaat is van grote invloed op de draagkracht van een gebied. Dit verandert namelijk niet zomaar.

De Atmosfeer

• De atmosfeer is een laag lucht van enkele tientallen kilometers dik en bestaat uit stikstof, zuurstof en broeikasgassen (koolstofdioxide , waterdamp methaan)
• 3 Belangrijke functies:

1. De atmosfeer geeft ons de zuurstof die we nodig hebben om te leven
2.  Beschermt ons tegen uv-straling en meteorietinslagen
3. Houdt warmte vast, zodat we op aarde kunnen leven (natuurlijk broeikaseffect)

Natuurlijk broeikaseffect

• Licht van de zon gaat door de atmosfeer/dampkring en verwarmd het aardoppervlak.
• Warmte weerkaats naar het heelal, maar kan ook een tijd in de atmosfeer/dampkring blijven
• In de atmosfeer/dampkring zitten broeikasgassen zoals koolstofdioxide
• Deze gassen houden de warmte van de zon vast
• Door het natuurlijk broeikaseffect is het op aarde gemiddeld 15 graden Celsius

Versterkt broeikaseffect

• Door toedoen van de mens wordt het broeikaseffect versterkt
• Verbranden van fossiele brandstoffen zorgt voor een toename van de broeikasgassen
  
• Fossiele brandstoffen zijn stoffen die in de aarde zitten zoals steenkool, aardgas en aardolie
• Wij gebruiken dit voor brandstof en energie

Gevolgen versterkt broeikaseffect

• Hogere temperaturen
• Meer verdamping, dus meer neerslag
• Grotere verschillen tussen de seizoenen
• Meer landijs smelt, dus meer water in rivieren/zeeen
• Stijging van de zeespiegel
• Klimaatzones schuiven op
  
• Extremer weer

Het Klimaatakkoord van Parijs

• 194 landen hebben in 2015 afspraken gemaakt over hoe om te gaan met de klimaatverandering (zie afspraken in je boek).
• Grote landen hebben dit verdrag ondertekend. LET OP! In je boek staat dat VS het verdrag niet heeft ondertekend. Trump was tegen het akkoord, sinds Biden aan de macht is doet VS weer mee!
• Nederland wilt klimaatakkoord bereiken door meer duurzame energiebronnen te gebruiken (denk aan windenergie, zonneenergie, waterkracht enz.)

Daar en toen Willem Barentsz

• Willem Barentsz wilde een nieuwe en kortere vaarroute naar Azië via het noorden. 
• Bij Nova Zembla kwam hij vast in het ijs te zitten. 
• De bemanning moest overwinteren en hebben hun schip ongebouwd tot huis. Willem Barentsz overleefde de winter niet.