6.3 Samenleven

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Programma vandaag

1. Terugblik
2. bs 6.3 Samenleven
3. Zelfstandig werken
4. Afsluiting

Een regenbui is een abiotische factor.

1. waar
2. niet waar

Alle biotische factoren in een ecosysteem noem je de biotoop.

1. waar
2. niet waar

Welke van de volgende voedselketens is juist?

1. bacterie → teek → hert → mens
2. eikel → hert → mens → teek
3. eikel → hert → teek → mens
4. teek → bacterie → mens

Als veldmuizen niet worden opgegeten door roofdieren, gaan ze uiteindelijk dood.

Gaat de energie die in die dode muizen zit dan verloren voor het ecosysteem? Leg je antwoord uit.

Bs. 3 Samenleven

Leerdoelen

• Je kunt uitleggen wat een biologisch evenwicht is
  
• Je kunt uitleggen hoe soorten afhankelijk zijn van elkaar voor voedsel, een schuilplaats en voortplanting
  
• Je kunt relaties binnen een soort beschrijven
  
• Je kunt de verschillende vormen van symbiose beschrijven tussen soorten

Begrippen bs 6.3

• populatiegrootte
• biologisch evenwicht
• concurrentie
• samenwerken
• rangorde
• territorium
• symbiose
• mutualisme
• commensalisme
• parasitisme

Relaties tussen soorten

Op welke manier maakt de soort gebruik van een ecosysteem?

Omdat iedere soort zijn eigen  "functionele" rol en levenswijze in een ecosysteem heeft  hebben soorten vaak geen last van elkaar. Wanneer ze wel dezelfde rol hebben zullen het concurrenten van elkaar zijn.

Populatiegrootte

Beïnvloed door: 

abiotische en biotische factoren

Alle factoren gunstig?

De populatie groeit!

Biologisch evenwicht

Omstandigheden gunstig?

De populatiegrootte neemt toe!

Omstandigheden minder gunstig?

De populatiegrootte neemt af

Waarom werden de herten afgeschoten?

Wat zou een andere oplossing kunnen zijn voor de Oostvaardersplassen?

Relaties binnen een populatie

Rangorde

• In sociale groepen bestaan rangorden. 
• Het hebben van rangorde zorgt ervoor dat een groep kan overleven. 
• De rangorde kan door dominantie of leeftijd bepaalde worden. 

Taakverdeling

• Sommige dieren hebben andere taken
• Vertonen taakverdeling
• Ze verhogen de overlevingskans

Territorium - Territoriumgedrag

Wat is niet waar?

1. Een territorium is een eigen leefgebied
2. De grenzen van een territorium worden afgebakend
3. Vooral vrouwtjes bewaken het territorium
4. Het territorium wordt verdedigd door te dreigen en evt. te vechten is territoriumgedrag

Relaties tussen verschillende  soorten 

Individuen van verschillende soorten kunnen langdurige relaties met elkaar onderhouden. Zo’n samenlevingsvorm noem je symbiose

Commensalisme

Ene individu heeft voordeel de ander geen voordeel of nadeel

+      +/-

Zeepokken hechten zich aan een walvis voor transport en toegang tot voedsel, terwijl de walvis hier geen last van heeft. 

Remora's hechten zich aan schildpadden of haaien om zich te verplaatsen en hun voedselresten te eten

Voorbeelden Commensalisme

Korstmossen (gast) op een boomstam (gastheer).

Zeepokken (gast) op een walvis (gastheer).

Ossenpikker (gast) op een waterbuffel (gastheer).

Mutualisme

Beide soorten hebben voordeel van de symbiose (samenlevingsvorm)

+      + 

Korstmos: Schimmel + alg

Kunnen niet zonder elkaar leven

De schimmel beschermt de kwetsbare korstmos en deze maakt glucose voor de schimmel

Mutualisme

De anemoon zorgt voor beschutting/huisje voor clownvis

De clownvis eet parasieten van anemoon op en verjaagd vijanden

Parasitisme

Ene individu heeft nadeel en de ander een voordeel

+       -

De parasiet leeft op of in de gastheer

Overzicht symbiose soorten

opdracht

Lezen 6.3 en maken opdrachten 

Niet af --> huiswerk

Programma vandaag

1. Huiswerk bespreken
2. Terugblik
3. Uitleg praktische opdracht "de duurzame tuin" 
4. Opdrachten van bs 6.3 Samenleven afmaken

01:04

Welke soort(en) organismen hebben baat bij de terugkeer van de wolven?

01:48

Wat gebeurde er met de kloven en valleien?

03:03

Maak een voedselketen van minimaal 3 schakels met de organismen die net zijn genoemd.

04:15

Was er een biologisch evenwicht in Yellowstone park, voordat de wolven er waren? Waarom ja/nee?

HUISWERK

Afmaken opdrachten bs 6.3

leren de samenvatting

Deze symbiose is...

1. Mutualisme
2. Parasitisme
3. Commensalisme

Deze symbiose is...

1. Mutualisme
2. Parasitisme
3. Commensalisme

Deze symbiose is...

1. Mutualisme
2. Parasitisme
3. Commensalisme