Les 3 Helpende plus vitale functies

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 3

Vitale functies

Wat weten jullie al over
de vitale functies?

Vitale functies

- Zijn van levensbelang

-Gereguleerd door het centrale zenuwstelsel

-Vitale organen: Hersenen, longen en hart

Welke 5 vitale functies zijn er?

Vitale functies

- Bloeddruk

- Hartslag

- Ademhaling

- Temperatuur

- Bewustzijn 

Bloeddruk

Bloeddruk

• Je meet  de druk waarmee het bloed vanaf het hart in de aorta komt.
• Je hebt 2 waarden: 

- Systolische druk (bovendruk)

- Diastolische druk (onderdruk) 

Wanneer bloeddruk meten

- Medicatiegebruik

- Veel bloedverlies (bijv. na OK)

- Duizeligheid/klachten bij zorgvrager

-Bij opname / intake

Invloed op de bloeddruk

-Emoties of stress

- Leeftijd / geslacht

- Toestand van hart en bloedvaten

- Medicatie

- Gebruik van maaltijden

- Lichamelijke inspanning

- Lichaamsgewicht

Hypertensie

- Hoge RR

- Kijk naar diastolische druk (onderdruk) 

- Verhoogde druk in vaten bij hart in rust

Hypotensie

- Lage RR

- Duizeligheid, bleek, klam, flauwvallen

- Vaak bloedarmoede

- Orthostatische hypertensie (liggend is bloeddruk normaal, bij opstaan flinke daling van bloeddruk) 

Hartslag

Hartslag (pols) 

- De hartslag geeft samen met de andere lichamelijke observatiegegevens een indruk van de algemene toestand van de zorgvrager

-Pulsatie= het uitzetten en krimpen van slagaders door samentrekken en ontspannen van het hart

Hartslag (pols)

Je kan je hartslag meten op je slaap, je pols, je lies en je hals

- Je telt je hartslag 15 seconden en deze doe je x4

- Onregelmatige hartslag= 30 seconden tellen x2

Wat moet je observeren
tijdens het meten van
de hartslag?

Wat moet je observeren?

- Frequentie

- Ritme

- Gelijkmatigheid

- Spanning en volume

Frequentie

- Afhankelijk van de lichamelijke conditie, de leeftijd en het geslacht

- Volwassene 60-90 slagen/minuut

- Pasgeborenen 120-140 slagen/minuut

> 100 slagen per minuut = Tachycardie

< 50 slagen/minuut = Bradycardie

Ritme en regemaat

- Een normaal ritme is regelmatig. De hartslagen volgen elkaar op met gelijke tussenposen.

- We spreken van gelijkmatigheid als alle slagen even krachtig te voelen zijn.

Spanning en volume

- De spanning is afhankelijk van de elasticiteit van de slagaders

- Bij verminderde elasticiteit wordt de spanning groter, het bloed heeft minder ruimte in het vat en drukt harder tegen de wanden

- Volume is de hoeveelheid bloed die bij elke hartslag wordt rond gepompt

Methode

- Lichte druk met wijs- en middelvinger

- Pas tellen na voelen ritme

- 15 seconden x 4 = hartslag per minuut

- Eventueel afwijkingen gelijk mondeling melden

- In rood op de observatielijst

- Je rapporteert de observatiepunten in de rapportage

Ademhaling

Controle ademhaling

- Frequentie

- Ademritme

- Diepte en gelijkmatigheid

- Ademgeluid

- Adembewegingen

Normaalwaarden

- Volwassenen: 12 tot 18 keer per minuut

- Kinderen: 20 tot 30 keer per minuut 

- Baby's: 30 tot 50 keer per minuut

Ademhaling, afwijkend

- Bradypneu: te langzame ademhaling

- Tachypneu: te snelle ademhaling

- Hyperventilatie -> meer dan 20 keer inademen per minuut zonder inspanning

Ademhaling, afwijkend

- Cheyne stokes kom je vaak tegen op het sterfbed. De ademhaling geeft weer dat het overlijden dichtbij is. Het is een ademhaling die onregelmatig is en bestaat uit diepe en oppervlakkige adem teugen afwisselend van elkaar.

- De Kusmaul ademhaling is een diepe regelmatige ademhaling zonder onderbrekingen met een soort snurkend geluid. Dit treedt voornamelijk op door een verzuring van het lichaam, de verzuring kan komen door nierinsufficientie maar ook door een diabetisch coma. 

Rapporteren ademhaling

- Meet de ademhaling zonder dat de zorgvrager het weet

- Je telt de ademhaling 30 seconden lang en vermenigvuldigt het met 2.

- Je noteert de diepte, gelijkmatigheid, frequentie, ademritme, ademgeluid en adembewegingen.

Bewustzijn

Bewustzijn

- Het bewustzijn zegt iets over het functioneren van de hersenen

- In een gezonde toestand: helder bewustzijn

Stoornissen in het bewustzijn: oorzaken

- Hersenletsel

- Ademhalingsstoornis

- Hartstilstand

- Ziek zijn

- Epilepsie

- Diabetes (bv bij lage bloedsuiker)  

Bewustzijnsstoornissen: gradaties

- Helder bewustzijn

- Verlaagd bewustzijn

- Lichte bewusteloosheid

-Diepe bewusteloosheid (coma)

Controle bewustzijn

- Glasgow Coma Schaal

- Meet 3 reacties:

a. openen van de ogen (E)

b. Motorische reactie (M)

c. Verbale reactie (V)

- Doel van de schaal: eenduidige manier om het bewustzijn te beoordelen

Rapporteren bewustzijn

- Zorgvuldig in het zorgdossier

(evt. met behulp van EMV)

- Plotselinge veranderingen

(Arts waarschuwen!!)

- Zorgvrager gaat achteruit

(Arts waarschuwen!!)

Lichaamstemperatuur

Tussen 37,5°C en 38°C

Hoger dan 38°C

Hoger dan 40°C

Lager dan 36°C

Hypothermie

Subfebriele temp

Hyperthermie

Koorts

Lichaamstemperatuur

- De constante temperatuur wordt geregeld vanuit het centraal zenuwstelsel

- De normaalwaarde ligt tussen de 36.5°C en 37,5°C 

- 'S morgens 0,3°C lager door de ruststofwisseling 's nachts

- Het lichaam verliest warmte via de huid, de AH en via urine en ontlasting

Koorts

- Symptoom, geen ziekte

- Afweermechanisme van het lichaam op een infectie of ontsteking

- Een verhoogde temp...

= een onrustig klimaat voor bacteriën en virussen

= De productie van witte bloedcellen is hoger --> deze maken bacteriën onschadelijk

Wat zijn verschijnselen van koorts?

Verschijnselen koorts

- Rillerig, patiënt heeft het koud en ziet bleek

- Warm, blozende kleur, transpireren

- Onrustige, branderige ogen

- Algehele malaise met hoofdpijn en spierpijn

- Slapeloosheid

- Geen eetlust, misselijk of braakneigingen

- Wel/geen dorstgevoel

- Pols en AH stijgt

- Urineproductie daalt

- Soms ontstaat koortsblaasjes op de lippen

Intra-auraal / tympthanisch

Femoraal

Oraal

Axillair

Rectaal

Rectum

Onder de oksel

In de mond

In de lies

In het oor

Zorg bij koorts is gericht op: 

- Bedrust

- Omgevingstemperatuur

- Licht

- Voeding en vocht

- Hygiëne

- Koortswerende medicatie

- Preventie bedcomplicaties en smetten

- Observatie en rapportage -> temp, pols en urineproductie

- Algehele toestand ZV -> lichamelijk en psychisch

Rapporteren

-  op de temperatuurlijst in het dossier

- Overige informatie in de rapportage

- Aangeven waar je hebt gemeten

- Afwijkende waarden evt. gelijk doorgeven aan de art 

-> bv temp hoger dan 38,5°C