H9 Sociale structuur MWWE

• Psychologie & Sociologie
• Secundair onderwijs

H9 Sociale structuur

H9 Sociale structuur

• Cultuur -> gecreëerd door VERSCHILLENDE mensen
• Opdeling o.b.v. fysieke kenmerken, kleding, haarstijl...
• Ook maatschappelijk: sociale klassen (door SES, status...)

Kijk naar de afbeeldingen. Wie behoort tot jouw ingroup?

1. 
2. 
3. 
4. 

Kijk naar de afbeeldingen. Wie behoort tot jouw outgroup?

1. 
2. 
3. 
4. 

Kijk naar de afbeeldingen. Wie plaats je hoger dan jezelf?

1. 
2. 
3. 
4. 

Kijk naar de afbeeldingen. Wie plaats je op gelijke hoogte?

1. 
2. 
3. 
4. 

Kijk naar de afbeeldingen. Wie plaats je eerder lager dan jezelf?

1. 
2. 
3. 
4. 

H9 Sociale structuur

Stellingen:

• Vul voor jezelf telkens waar/niet waar in
• Daarna staan we recht en gaan we telkens aan de kant staan dat we gekozen hebben

1 Sociale groepen p. 191

Samenleven -> relaties met elkaar aangaan (met of zonder elkaar te kennen) -> sociale groepen:

• Vraag: tot welke groepen behoren jullie?
• Geef verschillende vb'en en zet deze op het bord 
• Volgens instructie op welke locatie

1 Sociale groepen p. 191-192

Samenleven -> relaties met elkaar aangaan (met of zonder elkaar te kennen) -> sociale groepen:

• Dyade: groep van 2 personen (1 relatie)
• Triade: groep van 3 personen (3 relaties)
• Viertal, vijftal...

Oef.2 p.192

1 Sociale groepen p. 192

Samenleven -> relaties met elkaar aangaan (met of zonder elkaar te kennen) -> sociale groepen:

• Hoe groter de groep, hoe meer relaties
• Hoe groter de groep, hoe kleiner het persoonlijk contact en de sociale controle
• Aantal mogelijke contacten/relaties berekenen: N*(N-1)/2

Oef.3 p.192 (berekenen voor 4.41 en 4.31-4.41: 29lln) 

1 Sociale groepen p. 192

Van welke groepen we deel uitmaken gaat mee ons gedrag bepalen.

Indeling groepen: Merton -> 2 criteria om verschillende groepen te onderscheiden:

• Gemeenschappelijke waarden?
• Interactie?

1 Sociale groepen p. 192

Indeling groepen: Merton

-> 3 verschillende groepstypes (+1 toegevoegd door Sherif)

1 Sociale groepen p. 192-193

* Samenzijn ->

er kan een toevallige

interactie zijn, maar dat 

moet niet

Oef.4 p.192-193 (kruisjes zetten en vb'en, zie ev. bord)

1 Sociale groepen p. 192-193

Elke samenleving -> duidelijke structuur bestaande uit een verzameling geordende relaties (mensen, groepen, instituties)

Sociale structuur = vorm van georganiseerd leven

1.1 Sociale positie p. 193

In de sociale structuur -> iedereen een sociale positie

= onze plaats binnen de groep of samenleving

Oef.5 p.193: Welke sociale positie vervullen jullie op school?

1.1 Sociale positie p. 193

Sociale positie

• lidmaatschap van een groep bepaald sociale positie t.o.v. elkaar
• tijdelijk / levenslang
• verworven / toegewezen

Oef.6 p.193: bovenstaande kenmerken toepassen

1.1 Sociale positie p. 193-194

Sociale positie

• iedereen heeft er meerdere, door lidmaatschap aan meerdere groepen
• alle sociale posities samen op één moment = positieset

Oef.7 p.194: jouw positieset op dit moment?

1.2 Sociale rol en rolgedrag p. 194

• Sociale rol = verwachtingen die er zijn van iemand die een bepaalde sociale positie vervult
• Rolpartners = de personen met wie je verbonden bent in een sociale positie
• Rolgedrag = concrete gedrag dat je stelt vanuit de sociale positie en - rol

1.2 Sociale rol en rolgedrag p. 194

Sociale controle = rolpartners gaan na of jouw rolgedrag overeenkomt met je sociale rol 

• onze omgeving 'controleert' continu of we doen wat er van ons verwacht wordt
• formeel of informeel

Oef.8 p.194: sociale rol en rolgedrag van sociale positie: leerling

1.2 Sociale rol en rolgedrag p. 194

Rolmodel: personen (gekend of niet gekend) waaraan we een voorbeeld nemen om onze eigen sociale rol in te vullen

• komt vaak voor bij jongeren (zoektocht naar de eigen identiteit)
• moet zich bewust zijn van hun voorbeeldfunctie!

Oef.9 p.194: voorbeeld?

1.2 Sociale rol en rolgedrag p. 194-195

Rolpatroon: stereotiepe en diepgewortelde verwachtingen in onze maatschappij t.o.v. bepaalde sociale posities

• meest gekende vb: man-vrouwrolpatroon

Oef.10 p.195: rolpatroon man-vrouw toepassen

1.2 Sociale rol en rolgedrag p.195

Rolpatroon man-vrouw kan leiden tot: machtsstrijd

• als partners het niet eens zijn
• hoewel rollen tegenwoordig vaak veranderen en dit wordt aanvaard
• Oef.11 p.195: vb'en van omgekeerde rolgedragingen?

1.2 Sociale rol en rolgedrag p.195

Strijd om gangbare normen en verwachtingen weg te krijgen en nieuwe rechten te verwerven: emancipatie

• strijd voor gelijke rechten en gelijke behandeling
• opnemen van andere rolpatronen
• Oef.12 p.195: vb'en van emancipatiebewegingen?

1.3 Rolconflict p. 195-196

Soms zijn verwachtingen in een bepaalde sociale positie of over meerdere sociale posities heen tegenstrijdig met elkaar

= rolconflict

• Intern rolconflict: verwachtingen binnen 1 sociale positie zijn tegenstrijdig
• Extern rolconflict: verwachtingen tussen 2 sociale posities zijn tegenstrijdig

Oef.13 p.196: schema invullen (let op: dit moet je zelf kunnen construeren!)

1.3 Rolconflict p.196

Oef.13 p.196: schema invullen (let op: dit moet je zelf kunnen construeren!)

1.5 Sociale status en sociaal aanzien p. 196

Sociale status

= waardering van anderen voor een sociale positie

• hoe hoger, hoe groter de kans op macht hebben (bepalen wat iemand met lagere sociale positie moet doen)
• macht + sociale positie -> sociale status 

Bv. 'burgemeester' -> meer macht en hogere sociale positie dan schepen

1.5 Sociale status en sociaal aanzien p. 196

Sociaal aanzien

= erkenning die je krijgt voor het vervullen van je sociale rol

• gaat meer over 'hoe' je de sociale rol vervult
• doe je dit goed -> meer sociaal aanzien

Bv. sociale status burgemeester van een grote stad is hoger dan van een klein dorp, maar heeft misschien wel een hoger sociaal aanzien als hij een 'betere burgemeester' is

1.5 Sociale status en sociaal aanzien p. 197

Oef.14 p.197

Rangschikken:

• Sociale positie, sociale rol, rolgedrag, sociale status, sociaal aanzien

Voorbeeld:

• leerkracht
• voorbereid voor de klas staan, respect hebben voor lln...
• lessen voorbereiden, luisteren en complimenten geven...
• lagere sociale status dan directie, hoger dan lln
• fijne lkr krijgen meer sociaal aanzien van lln dan lkr die zeer streng zijn

1.5 Sociale status en sociaal aanzien p. 197-199

Oef.15 p.197-199: toepassing H9.1

Tip schema opbouwen:

• 'Persoon'
• Sociale posities
• Sociale rol
• Rolconflict (intern en/of extern)

2 Sociale stratificatie p. 199

Verschillen tussen groepen die deel uitmaken van de sociale structuur -> gestratificeerde samenleving:

• groepen worden in lagen ingedeeld
• tussen deze lagen bestaat ongelijkheid
   -> hiërarchie of maatschappelijke rangorde

2.1 Factoren p. 199

Sociale stratificatie wordt vanuit verschillende factoren bepaald:

• leeftijd
• geslacht
• migratiegeschiedenis
• gezondheid
• burgerlijke staat (gehuwd, ongehuwd, gescheiden...)
• socio-economische status (SES): opleidingsniveau, beroep, inkomen en aanzien

Oef.16 p.199-201

2.2 Soorten p. 201

Verschillende soorten stratificatiesystemen:

-> Afhankelijk van de maatschappij wordt er een bepaald systeem toegepast

• Standenmaatschappij (traditionele landbouwmaatschappij)
• Klassenmaatschappij (na opkomst industriële samenleving)
• Huidige maatschappij

2.2 Soorten p. 201

- Per groepje wordt één soort theoretisch bekeken + ingeoefend

- Daarna worden 3 groepjes samen gebracht en leggen jullie aan elkaar de soort sociale stratificatie uit

- Groepjes:

• Standenmaatschappij: 1,4; 7,10; 13,16,19
  
• Klassenmaatschappij: 2,5; 8,11; 14,17
• Huidige maatschappij: 3,6; 9,12; 15,18 

2.3 Sociale mobiliteit p. 207

Wat hebben jullie uit de sociale stratificatie geleerd over sociale mobiliteit?

(= een gevolg van sociale stratificatie)

• Standenmaatschappij: beperkt/zeldzaam (enkel door...)
• Klassenmaatschappij: beperkt/zeldzaam (enkel opwerken)
• Huidige maatschappij: onbeperkt

2.3 Sociale mobiliteit p. 207

Sociale mobiliteit

= kunnen bewegen tussen verschillende sociale posities, waardoor er van sociale laag kan worden verandert

! Niet in elke samenleving mogelijk

-> open of gesloten samenleving

2.3 Sociale mobiliteit p. 207

Gesloten samenleving:

sociale positie bij geboorte vast 

(sociale mobiliteit is uitzondering)

Open samenleving:

stijgen of dalen naar een andere 
sociale positie kan vlot

2.3 Sociale mobiliteit p. 208

Soorten:

• Horizontale mobiliteit: nieuwe sociale positie met zelfde SES (binnen zelfde laag) 
• Verticale mobiliteit: nieuwe sociale positie die hiërarchisch niet gelijkwaardig is (andere SES, andere sociale laag)

2.3 Sociale mobiliteit p. 208

Soorten:

• Intragenerationele mobiliteit: nieuwe sociale positie binnen je eigen leven
• Intergenerationele mobiliteit: sociale positie vergelijken met die van een andere generatie

Oef.18 p.208: vb'en?