10.1 Blokvorming in de wereld en in Europa

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Stelling 

De laatste bommen van de Tweede Wereldoorlog waren de eerste van de Koude Oorlog!

Beredeneer of je het eens/oneens bent met deze stelling 

Overzicht paragraaf 

• Les 1: Blokvorming in de wereld en in Europa en Containmentpolitiek
• Les 2: De Verenigde Naties en Korea 
• Les 3: Co-existentie(?) en Cubacrisis 
• Les 4: De eenwording van Europa
• Les 5: Val van de Sovjet-Unie  
• Les 6: Overzicht en herhaling 

10.1 Blokvorming in de wereld en in Europa 

Links: Amerikaanse soldaat
Rechts: Soldaat Sovjet-Unie 

Lekker drankje met elkaar aan de Elbe 

Hier kunnen ze elkaar nog omhelzen zonder de ander te verstikken

Bevrijding van Europa 

Kenmerkende Aspecten 10.1 

• De verdeling van de wereld in twee ideologische blokken in de greep van een wapenwedloop en de daaruit voortvloeiende dreiging van een atoomoorlog
• De eenwording van Europa  

Belangrijk I:

• 1. WO II bracht 'De Grote Drie' bij elkaar:     er was een gemeenschappelijke vijand.
• 2. WO II ging over in de Koude Oorlog:
• De periode van 1945 - 1991 waarin twee ideologieën, het communisme olv de SU en het kapitalisme olv de VS, geen directe oorlog met elkaar voeren, maar mekaar wel beschouwen als een geweldige bedreiging, met als gevolg een wapenwedloop.
• kapitalisme                                <>                     communisme 
• verschillen:
•  - pol: parlementaire dem.       <>                     'volksdemocratie'
•   - ec: vrije markteconomie     <>                      geleide staatseconomie
•   - cultuur: godsdienstvrijheid <>                     'opium voor het volk' (Marx)

Hoe de Sovjet-Unie Amerika zag ná de oorlog 

Hoe Amerika de Sovjet-Unie zag ná de oorlog 

Nog tijdens WO II al spanningen tussen Westen en Oosten:

• Conferentie van Jalta (feb. 1945)
• Churchill, Roosevelt, Stalin
  
• Afspraken:
• Na de oorlog: democratische verkiezingen in Oost-Europese landen
• kwam niets van terecht:
• Oost-Europese landen werden satellietstaten van de SU > IJzeren Gordijn
• Conferentie van Potsdam (juli/aug 1945)
• Verdeling Duitsland verder uitgewerkt: 4 bezettingszones

'De Grote Drie' in Potsdam, 

juli/augustus 1945

        'De Grote Drie' in Potsdam,

                juli/augustus 1945

Verdeling Duitsland in 1945:

4 bezettingszones

Verdeling Berlijn in 1945 +

Berlijnse Muur  in 1961 

Britse cartoonist Leslie Illingworth (16 juni 1947)
"De dreiging van Jozef Stalin, die systematisch zijn invloed in Centraal- en West Europa probeert te vergroten"

Probleem! 

Hoe houden we de verspreiding van het communisme tegen in een door oorlog verwoest Europa ??? 

Trumandoctrine 

'De Verenigde Staten geeft politieke, militaire en economische steun aan alle democratische naties onder dreiging van externe of interne autoritaire (communistische) krachten'

• Arme landen aangetrokken tot communisme, dus ...
• Marshallplan (1947-1952) voor West- en Oost-Europa: welvarend Europa = geen communistisch Europa 
• Oost-Europese landen mochten geen hulp accepteren

Oefenvraag 

Gebruik de bron hiernaast. Cartoon uit een Amerikaanse krant (1947) 

6p        Leg uit:

- (met bron) welke politieke ideologie de schrijver aanhangt (2p) 

- waarom de maker het deze titel heeft gegeven en (1p)

-  welke boodschap de maker met deze bron wil overbrengen (1p)

- (zonder bron) hoe burgers in Oost-Europa op deze cartoon hebben gereageerd (2p) 

De titel van de prent is: gas erop, dokter? 

Links op het huis staat "West-Europa
Op de auto staat: Dokter Verenigde Staten Congres 

Op de vogel staat: Communisme, met daaronder 'chaos'

Step on it, doc? 

Oefenvraag antwoord 

• De maker van deze bron hangt een democratische/kapitalistische ideologie aan (1p). Dat zie ik aan het feit het woord communisme op een roofvogel staat / dat de roofvogel chaos komt brengen / dat de nogal enge baby in chaos is omwikkelt en wordt gedragen door een communistische (roof)vogel (1)
• De maker heeft het deze titel gegeven omdat er haast achter zit / Het Amerikaanse congres moet zich haasten (1)
• Het Amerikaanse congres / Amerika moet West-Europa helpen voordat het communisme daar aankomt (1) 
• Het is zeer onwaarschijnlijk dat Oost-Europeanen deze prent destijds hebben gezien (1). Ten eerste omdat dit een Amerikaanse krant is (1) /   omdat er censuur was onder de Sovjet-Unie (1). 

- Maak een analyse van de prent
- beschrijf wat de cartoonist met deze prent wilde zeggen.
- Jouw antwoord mag uit maximaal 15 woorden bestaan.
Toelichting: Bovenaan staat 'Marshalplan'. Op de man staat 'Europa' en onderaan staat 'de weg terug'.

Domino theorie: Als 1 land communistisch wordt, worden omringende landen dat ook

Ander onderdeel van  de containmentpolitiek:

• Militaire samenwerking westen als gevolg van
• Berlijnse Crisis (1948/1949)
• Stalin wil West-Berlijn hebben --> sluit toegangswegen
• Geallieerden zetten luchtbrug op
• na 11 maanden blokkade opgeheven. Gevolgen: 
• Duitsland opgedeeld in BRD en DDR (1949)
• Navo opgericht (1949, onderdeel containment) 
• Warschau-pact (1955). Deelname niet vrijwillig

De Verenigde Naties en Korea

Poging oorlog te voorkomen

• Oprichting Verenigde Naties in 1945
• Behouden internationale vrede, veiligheid en samenwerking (Volkerenbond 2.0).
  
• Belangrijkste onderdelen:
  1. Algemene vergadering (alle deelnemende landen hebben gelijke stem)
  2. Veiligheidsraad (om de vrede te bewaren). 15 leden, waarvan 5 permanent
• VS, SU, VK, Fr, China
  
• SU boycot de VN, waardoor zij niet hun vetorecht gebruikten voor de VN-interventie in Korea. 

Uitbreiding van het communisme in Azië:

Korea.

• Situatie in Korea in WO II: bezet door Japan (1907-1945). Vervolgens: 
• Noorden in invloedssfeer van de de Sovjet-Unie > Kim il-Sung (communist)
  
• Zuiden gesteund door VS
  
• 1950: Kim valt zuidelijk deel Korea aan 
  
• Truman grijpt in met indienen resolutie in Veiligheidsraad 
  Resolutie = Besluit van regering of vergadering waar iedere lidstaat zich aan moet houden

• VN troepen (vooral Amerikanen) drijven communisten terug 
  
• Mao steunt Kim il-Sung met troepen 
  
• 1953: Wapenstilstand (grens: 38e breedtegraad)
  

Oefenvraag 

Drie gegevens omtrent de VN Veiligheidsraad

1. De VN werd opgericht in 1945.  De vijf grootmachten van die tijd kregen een permanente plaats in de Veiligheidsraad. Op aandringen van de Sovjet-Unie had iedere grootmacht ook het vetorecht (de mogelijkheid de VN tegen te houden 'ik verbied het!'.

2. Tussen januari-augustus (1950) besloot de Sovjet-Unie de VN te boycotten. Zij waren niet meer aanwezig bij de vergaderingen. De reden hierachter was dat de communistische regering van China niet vertegenwoordigd werd in de VN Veiligheidsraad. 

3. In juni 1950 werd in de Veiligheidsraad resolutie 82 aangenomen, waarin werd geëist dat het communistische Noord-Korea zich terugtrok uit het kapitalistische Zuid-Korea en alle vijandelijkheden staakte. 

Uit deze gegevens kunnen een aantal conclusies worden getrokken

- Het vetorecht is een belemmering voor de VN Veiligheidsraad. 

- De spanningen tussen communisten-kapitalisten was duidelijk merkbaar in 1950.

- Zonder de boycot van de Sovjet-Unie was Resolutie 82 nooit aangenomen.

Geef bij iedere conclusie een beargumenteerd commentaar op de juistheid ervan. 

Antwoorden

- Het vetorecht is een belemmering, omdat één land de stemming van de meerderheid kan dwarsbomen / het vetorecht is geen belemmering, omdat zo de tirannie van de meerderheid wordt voorkomen.

- de spanningen waren duidelijk merkbaar, doordat China zojuist communistisch was geworden / de Sovjet-Unie de VN boycotten. 

- Klopt. Als de Sovjet-Unie aanwezig was geweest dan hadden zij hun vetorecht gebruikt en was de Resolutie niet aangenomen. 

documentaire Korea oorlog

Voor de liefhebber

1.25 uur en daarna:

originele beelden uit het Polygoonjournaal

0

0

Co-existentie(?) en Cubacrisis 

Sovjet-Unie voert in 1949 eerste kernproef uit. 12 Jaar later voeren ze de grootste kernproef ooit uit. 

Vreedzame co-existentie(?)

• 1953: Stalin overlijdt
• Nikita Chroesjtsjov nieuwe leider
• Vreedzame co-existentie SU - VS
• Geldt niet voor Oostblok -->
• Hongaarse Opstand bloedig neergeslagen.
•  +- 2,500 doden, 13.000 gewonden,  200.000 vluchtelingen

De Cubacrisis 1962

Cuba-crisis (1962)

• 1959: Castro aan de macht (revolutie)
• communist
• Castro vraagt bescherming aan SU >
• plaatsing raketinstallaties (1962) >
• Kennedy stelt zeeblokkade in >

VS blokkeren Cuba
Russische schepen keren pas op het laatste moment om

Cuba-crisis (1962)

• Chroesjtsjov en Kennedy sluiten akkoord:
• Russen halen kernwapens weg,
• VS verwijderd kernwapens uit Turkije (navo)
• belang: bijna-kernoorlog > hot line en
• SALT-akkoorden > détente (ontspanning)

Chroesjtsjov week in de Cubacrisis af van zijn buitenlands-politieke beleid.
Leg dit uit

Gebruik bron 16.
Bij deze bron passen twee beweringen:
1 Er is een verband tussen de Cubacrisis en dit verdrag.
2 Het verloop van de beschreven incidenten past goed bij de detente (toelichting: ontspanning VS - SU)

2p Toon de juistheid van beide beweringen aan.

De val van de Sovjet-Unie 

De val van de Sovjet-Unie (1)

• Verenigde Staten gaan (kernwapen)wedloop versnellen
• SU te arm om VS bij te benen
• SU leider Gorbatsjov wil de SU vernieuwen
• Perestrojka: economie hervormen door zekere mate kapitalisme toe te staan
• Glasnost: openheid. Media en burgers vrij en onbelemmerd om kritiek te uiten  

De val van de Sovjet-Unie (2) 

• Nu de onderdrukking voorbij was, kwamen nationalistische partijen op in de satellietstaten
• In 1989 vielen bijna alle communistische regeringen in het Oostblok
• Val Berlijnse Muur (1989) symbolisch einde Koude Oorlog 
• Sovjet-Unie wordt in 1991 ontbonden --> 15 soevereine staten, waaronder Rusland
• Warschaupact ontbonden. Duitsland verenigd en Oostbloklanden sluiten zich aan bij NAVO en EU