Onderdeel B. Historische Vaardigheden

• Geschiedenis
• Voortgezet speciaal onderwijs
• Leerroute 4

Historische vaardigheden

B1. Chronologie

Chronologie 

Bij chronologie zetten we gebeurtenissen op volgorde van tijd. 

Dit kan met behulp van een tijdbalk. 

Chronologie

• Chronologie = tijdrekening
• Historici maken een indeling in tijd, zodat je kunt nagaan welke feiten vóór, tegelijkertijd of ná elkaar gebeurd zijn. 
• Chronologie = altijd achteraf!!

Jaartelling

• Handig om de tijd te ordenen.

• Belangrijke gebeurtenis vaak als begin en einde.

• Er zijn verschillende jaartellingen.

Begin Jaartelling

Christendom: jaar 1, bij geboorte van Christus 

Islam: jaar 622, met profeet Mohammed (1436) 

Jodendom: 3761 voor Christus

De Tien tijdvakken

Er valt veel te vertellen over de geschiedenis. Om het overzichtelijk te maken hebben we het ingedeeld in 10 tijdvakken.

Chronologische volgorde

De geschiedenis indelen in perioden

• Prehistorie (tot +- 3000 v. Christus)
• Oudheid (3000 v. Chr tot 500 na Christus)
• Middeleeuwen (500 - 1500)
• Vroegmoderne tijd (1500 - 1800)
• Moderne tijd (1800 - nu)
• (Soms 'eigentijdse tijd' vanaf 1945)

Andere indeling

Je hebt nu gezien dat je de geschiedenis kan verdelen in 10 tijdvakken en 5 perioden. Maar je kan de geschiedenis ook indelen op samenlevingen:

1. Samenleving van jagers en verzamelaars
2. Landbouwsamenleving
3. Landbouwstedelijke samenleving
4. Industriële samenleving
5. Informatiesamenleving

Elk examen begint met een chronologie vraag over alle tijdvakken.

• kijk altijd naar kenmerken van het tijdvak en woorden/begrippen die daarop duiden.
• vroegste en laatste eerst!

Chronologie vraag

B.2 Continuïteit en verandering

Verandering en continuïteit

Een verandering is het tegenovergestelde van een continuïteit

Verandering: iets wordt anders dan het was

Continuïteit: iets wat een lange tijd hetzelfde blijft

Het is niet zo dat het verandering of continuïteit is. 

Het is vrijwel altijd zo dat er zowel verandering als continuïteit is. 

Voorbeeld: Je gaat nog steeds naar het Peellandcollege (continuïteit), maar je zit nu in het vierde leerjaar (verandering).

Redenen van verandering

• Revoluties en oorlogen
• Uitvindingen
• Generaties

Sporen van het verleden

Immateriële sporen: gewoonten, overtuigingen, waarden en normen die door worden gegeven. Voorbeeld: tradities, taal, geloof

Materiële sporen: overblijfselen uit het verleden; primaire bronnen. Voorbeeld: producten, gebouwen, kunst.

Taal

Generieke begrippen: begrippen met algemeen dezelfde betekenis en die vaker voorkomen in de geschiedenis.

Unieke begrippen: begrippen die maar één keer in de geschiedenis voorkomen, horen bij een bepaalde tijd of volk

Groen= Continuiteit           Rood = Verandering

Interpretatie van verandering en continuïteit 

Geschiedenis is onderhevig aan hoe je er tegenaan kijkt (interpretatie).

Zo ook of verandering of een continuering van de geschiedenis.

Waar wordt de nadruk op gelegd?

Voorbeelden?

B3. Verklaring, toeval en onvoorspelbaarheid

Multicausaliteit 

Oorzaak

Historisch evenement

Oorzaak

Oorzaak

Oorzaak

Gevolg

Oorzaak

Gevolg

Gevolg

Gevolg

Gevolg

Oorzaken

 Een gebeurtenis kan meerdere oorzaken hebben

dat noemen we multicausaliteit

Meestal is één daarvan de directe oorzaak / aanleiding

-  Indirecte oorzaak. Een indirecte oorzaak is een oorzaak die wel van invloed is geweest maar die de ontwikkeling of gebeurtenis niet gestart heeft. 

- Directe oorzaak of aanleiding.  Een directe oorzaak is de oorzaak die de ontwikkeling of gebeurtenis in gang heeft gezet. 

Multicausaliteit 

Oorzaak

Historisch evenement

Oorzaak

Oorzaak

Oorzaak

Gevolg

Oorzaak

Gevolg

Gevolg

Gevolg

Gevolg

Gevolgen

Een oorzaak kan bedoelde en onbedoelde gevolgen hebben

Bedoeld gevolg: Een gevolg dat de bedoeling was van de oorzaak

Onbedoeld gevolg:  Een gevolg dat niet de bedoeling was van de oorzaak. zonder opzet, per ongeluk. 

(in)directe gevolgen

Oorzaak en gevolg.

Veel gevolgen zijn direct, maar ze kunnen ook indirect zijn.

Direct gevolg : rechtstreeks zonder dat er iets tussen zit, geen tussenstap

Indirect gevolg: wat langs een omweg gaat, wel een tussenstap

Gebeurtenis:

Je krijgt een penalty

Direct gevolg:

Je maakt een goal

Indirect gevolg:

Je wint de wedstrijd

B4. Waarden en oordelen

Waarden en oordelen in de geschiedenis

- Helpt oordelen om de situatie van toen beter te begrijpen?

- Waarden en normen

- Goedpraten van de geschiedenis?

- Vaardigheid: waarden van toen en nu 

naast elkaar zetten!

- Anachronistisch oordelen voorkomen. 

1. welke vroegere waarden en normen kunnen bepaald gedrag of een gebeurtenis verklaren? 

2. Waren er in die tijd ook al mensen die het er niet mee eens waren? 

3. Wat zijn mijn eigen waarden en normen op dit terrein? 

4. Vergelijking van waarden toen en nu.

Anachronistisch oordelen

- Anachronistisch: rechtstreeks oordelen vanuit eigen (hedendaagse) normen en waarden. 

- Geen rekening gehouden met verschil tussen tijden en culturen. 

Examen: 

...bij moreel oordelen over het verleden - door een ander - het anachronistisch toepassen van het kader van waarden en normen - van die ander - op het verleden herkennen. 

Standplaatsgebondenheid

Standplaatsgebondenheid betekent dat ieders denken en handelen bepaald wordt door de positie die zij of hij inneemt ten opzichte van anderen en door zijn persoonlijke ervaringen

Bron en vraagstelling

1. Vragen en bronnen

2. Betrouwbaarheid(?)

3. Representativiteit

4. Reconstructie van het verleden

Soorten bronnen

Bronnen zijn bewijsmateriaal voor het verleden, daarbij maken we onderscheid tussen verschillende bronnen:

- Geschreven of ongeschreven

- Primaire of secundaire 

- Bewuste of onbewuste

Betrouwbaarheid

4 kenmerken op betrouwbaarheid te toetsen:

- Auteur; wie schrijft of maakt de bron?

- Tijd; wanneer is de bron gemaakt?

- Inhoud of informatie; hoeveel informatie had de auteur?

- Doel; wat wil de auteur bereiken?

Representativeit

Uitleg van het begrip: geeft de bron genoeg informatie die geldt voor de meerderheid van de bevolking in die tijd?

Kan nooit beantwoordt worden met maar één bron, want je hebt meer informatie nodig, dus meerdere bronnen.

In deze bron staan
feiten/meningen

1. feiten
2. meningen

1 De smartphone is onmisbaar= feit/mening?
2 Heel veel jongeren voelen zich ongelukkig zonder smartphone = feit / mening?

1. 1 feit/ 2 feit
2. 1 feit/ 2 mening
3. 1 mening / 2 feit
4. 1 mening/ 2 mening

Feit, mening of vooroordeel?

Vandaag is het donderdag.

1. Feit
2. Mening

Reconstructie van het verleden

Geschiedenis is geen verleden.

Geschiedenis is per definitie een interpretatie van het verleden.

- Beelden van het verleden (foto's, fils, posters etc.)

- Teksten uit het verleden

- Geschiedenis wordt, altijd, bekeken vanuit eigen perspectief

Huiswerk deze week

Maandag het 7e uur moet het af zijn (4 november)

B.5 Bron & vraagstelling

- Lees de tekst van B.5 (blz. 40-43)

- Maak opdracht 1 t/m 6 (blz. 26) in je schrift.

- Maak de opdrachten bij één van de twee onderwerpen op blz. 26 (Oorkonde Dordrecht / Slag om de Afsluitdijk) in je schrift.

B.6 Interpretaties

- Lees de tekst van B.6 (blz. 44-47)

- Maak opdracht 1 t/m 6 (blz. 28) in je schrift.

B.7 Taal

- Lees de tekst van B.7 (blz. 48-51)

- Maak opdracht 1 t/m 6 (blz. 30) in je schrift.

B.6 Interpretaties

Standplaatsgebondenheid

• Schrijvers kunnen subjectief of objectief zijn
• De mening van iemand kan beïnvloed worden door standplaatsgebondenheid 

Standplaatsgebondenheid

Standplaatsgebondenheid: Jouw achtergrond bepaald veelal jouw mening bij gebeurtenissen.

Standplaatsgebondenheid

Standplaatsgebondenheid

B.7 Taal

Vaktaal van geschiedenis

Geschiedenis wordt vaak geschreven op een specifieke manier met woorden die je vaak alleen bij het vak geschiedenis tegenkomt, we noemen dit vaktaal.

Deze termen kunnen lastig zijn, maar jullie mogen altijd een woordenboek bij een toets houden!

Generieke woorden vs. unieke woorden

Sommige begrippen of zelfstandige naamwoorden komen veel vaker in het verleden terug, deze zijn niet gebonden aan een tijd, we noemen deze generieke begrippen.

Zijn ze wel gebonden aan periode of tijd? Dan zijn dat unieke begrippen.