5.3 Genen en allelen + 5.8 Dominant en recessief

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

T5 Erfelijkheid & 

Evolutie

5.3 Genen & Allelen

• Leerboek op tafel
• Telefoon in het zakkie op tafel
• Jas uit en over je stoel
• Tas op de grond

Programma vandaag

• Terugblik 5.2 Chromosomen
• Uitleg 5.3 Genen en allelen
• Uitleg 5.8 Dominant en recessief

Chromosomen paar

Chromosoom

Geslachtschromosomen

Sleep het aantal chromosomen naar de juiste cellen (rode vakje)

46 chromosomen

46 chromosomen

46 chromosomen

  23 chromosomen

23 chromosomen

Eicel

levercel van een vrouw

Zaadcel

Zenuwcel van man

1 Y- of 1  X-chromosomen

2  X-chromosomen

1 Y- en 1 X-chromosoom

1   X-chromosoom

5.3 Genen en allelen

Genen en allelen

Leerdoelen 5.3

* Je kunt omschrijven wat genen en allelen zijn.

* Je kunt omschrijven wat een mutatie is.

* Je kunt omschrijven wat kanker is.

Maak zo veel mogelijk woorden met de letters E, T, R en S. Je mag de letters vaker gebruiken in een woord.

DNA

• Chromosomen bestaan voor een groot deel uit de stof DNA.
• DNA is opgebouwd uit de Basen: A, T, C, G 
• De basen A-T en C-G vormen altijd een paar. Dus een Basenpaar

Basenparen

GEN

• Een gen bestaat uit duizenden basenparen.
• Een gen codeert voor 1 eigenschap.
• Een gen wordt vertaald naar eiwitten

Genvariant of allel

Chromosomenpaar met verschillende genen.

informatie Gen = Genvariant / Allel

de Allelen van die voor het zelfde coderen op de chromosomenpaar = allelenpaar.

Mutaties

Een chromosoom kan beschadigd raken, waardoor een of meer erfelijke eigenschappen veranderen. Dit noemen we een mutatie.

Wat heeft meer invloed? Een mutatie in een geslachtscel of een mutatie in een lichaamscel?

1. Geslachtscel
2. Lichaamscel
3. Beide evenveel
4. Geen van beiden

Mutatie

• Weinig invloed in enkele lichaamscel
• Groter gevolg in geslachtscel.

Mutagene invloeden.

Mutagene invloeden zijn dingen die je DNA kunnen laten muteren.

Mutant

Voorbeeld mutant: Albinisme of melanisme

Gen voor pigment (melanine), werkt niet (albinisme) of overmatig (melanisme)

Kanker

• Kwaadaardige en goedaardige Tumor.
• Uitzaaiing verspreidt kanker naar andere delen van het lichaam.

Wat is een mutatie?

1. Verandering in je fenotype
2. Is iemand die er anders uitziet. Zoals een albino
3. Een ongecontroleerde celdeling
4. een plotselinge verandering in het genotype van een cel

Wat is geen mutatie?

1. albinisme
2. obesitas
3. dwerggroei
4. pigmentvlekken

Aan de slag!

• Maak opdrachten 1 t/m 8 van §5.3 Genen & Allelen
• In stilte, rustig overleggen met buurman/buurvrouw mag

Leerdoelen 5.8

Je kunt omschrijven wat homozygoot, heterozygoot, dominant en recessief betekenen.

Homozygoot

Zijn de 2 allelen gelijk, dan ben je homozygoot voor deze eigenschap. (zoals gen B)

Heterozygoot
Zijn de 2 allelen ongelijk, dan ben je heterozygoot voor deze eigenschap (zoals gen A)

Dominant

Het allel dat het sterkst is, bepaalt welke eigenschap jij krijgt. Dat allel noem je dominant. Dit noteren we met een hoofdletter: Bijv. A of B

Recessief

De eigenschap/het allel die niet zichtbaar wordt, noem je recessief. Dit noteren we met een kleine letter: Bijv a of b

Gensymbolen (genotype)

Als je homozygoot bent voor deze eigenschap:

- of AA (fenotype zwart haar)   - of aa (fenotype blond haar)

Als heterozygoot heb je dan:  - Aa (fenotype zwart haar)

Bij cavia's is kort haar (R) dominant over
lang haar (r). Wat is het genotype van een
cavia met lang haar?

1. RR
2. rr
3. Rr

Werktijd

- Ga rustig aan de slag met de opgaven van 5.8. Je mag fluisterend overleggen.

- Klaar me de opgaven? Oefen met flitskaarten, de "test jezelf" of op www.biologiepagina.nl