Les: Oncologie

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 2

Les 1

Waarom een krab?

Wereldwijd staat de krab symbool voor de ziekte kanker. Het woord kanker stamt van het Griekse woord karkinoma af. Dit betekent krab. Met hun vele bloedvaten die alle kanten op groeien, lijken tumoren op de ledematen van een krab. 

Oncologie

Aan het einde van de les weten jullie...

...wat kanker is.

...wat voor soorten kanker er zijn.

...wat de risicofactoren zijn.

...de verschillende soorten behandelingen.

...meer over de palliatieve fase.

Wie heeft er wel eens met kanker te maken gehad? 

Welke vormen van kanker kennen jullie?

Feit of Fabel?

• Huidkanker is de meest voorkomende soort kanker
• Een tumor betekent kanker
• Ongeveer 1 op de 5 mensen krijgt kanker in zijn of haar leven
• Leverkanker komt in Nederland veel voor
• Alcohol is kankerverwekkend.

Huidkanker is de meest vergelijkbare soort kanker

✅ Feit

In Nederland is huidkanker (vooral basaalcelcarcinoom) de meest interessante vorm van kanker. Deze vorm groeit meestal langzaam en zaait zelden uit, maar komt wel heel vaak voor.

Een tumor betekent kanker

❌ Fabel

Een tumor is een gezwel, maar dit kan goedaardig (bijv. een vetbult) of kwaadaardig (kanker) zijn. Niet elke tumor is dus kanker.

Ongeveer 1 op de 5 mensen krijgt kanker in zijn of haar leven

❌ Fabel

Het risico is hoger: krijgt momenteel ongeveer 1 op de 2 mensen (50%) in Nederland op enig moment in het leven kanker. De uitspraak is dus verouderd.

Leverkanker komt in Nederland veel voor

❌ Fabel

Leverkanker komt in Nederland relatief weinig voor. In andere delen van de wereld (zoals Azië en Afrika) is het veel gebruikelijker, vaak door hepatitis-infecties.

Alcohol is kankerverwekkend

✅ Feit

Alcohol is een bewezen kankerverwekkende stof. Het verhoogt het risico op verschillende vormen van kanker, zoals borst-, mond-, keel- en leverkanker.

Soorten kanker:

 Abnormale celdeling (onderste deel)

Soms krijgt een gezonde cel schade aan haar DNA (bijvoorbeeld door roken, zon, of pech).

Dan ontstaat een kankercel.

Deze kankercel blijft zich steeds delen, zonder te stoppen.

Zo ontstaat een kwaadaardige tumor: een grote groep verkeerde cellen.

💡 Kort gezegd:

Gezonde cellen weten wanneer ze moeten stoppen met delen.

Kankercellen doen dat niet en blijven maar doorgroeien.

Wat voor risicofactoren  voor het krijgen van kanker kunnen jullie opnoemen?

Factoren bij het ontstaan van kanker

Endogene factoren:

- Hormonale invloeden (oestrogeen en testosteron)

- Erfelijke invloeden (BRCA gen)

- Gevolg van andere ziekte (o.a. werner syndroom,

Exogene factoren:

- Tabak

- ioniseren straling (radioactiviteit)

- beroepsrisico

- Zonlicht

- Infecties (HPV, HIV, Hepatitis) 

- Alcohol

- Milieu 

- Voeding

Voorbeelden

Borstkanker <> leeftijd en aanleg

Dikke darmkanker <> leeftijd, aanleg, leefstijl

Longkanker <> leeftijd en leefstijl

Leverkanker <> uitzaaiingen en virale infectie

Baarmoederhalskanker <> virus (HPV)

Roken verhoogt het risico op alle vormen van kanker.

Negen signalen van kanker?

1. gewichtsverlies, vermoeidheid, slecht uit zien
2. veranderingen bij plassen
3. verandering ontlasting
4. verdikking/knobbel in lichaam
5. blijvende heesheid of hoest, bloed ophoesten
6. slikklachten
7. moedervlekken en huidplekjes die veranderen
8. een plekje dat schilfert of bobbeltje op de huid
9. vrouw > ongewoon bloedverlies/afscheiding, man> pijn of verandering zaadballen 
   (Bij hematologische aandoeningen: Nachtzweten)

Diagnostiek?

Anamnese

Biopt

Bloedonderzoek tumormarkers

PSA, CAE, etc (Bewijzen geen kanker, maar geven aanwijzingen)

Beeldvormend onderzoek

Scan, röntgenfoto, echo, etc

Metastasen

Als er sprake is van uitzaaiing naar het hersenweefsel, dan spreekt men van “hersenmetastasen”, bij uitzaaiing naar: de ziekte van: “wervelmetastasen”.

Verspreiding via:

- lymfebanen (lymfogene metastasen)

- bloed (hematogene metastasen)

- uitzaaien naar vrije buikholte of pleuraholte

metastasen gedragen zich voorspelbaar

Borstkanker zaait meestal uit in 

botten, hefboom, verlenging van de hersenen. 

Prostaatkanker zaait meestal uit 

naar de bodem en naar de 

lymfeklieren van het bekken, buik, 

borst en hals. 

Metastasen bij darmkanker

Behandelmethoden?

Chirurgie
Radiotherapie
Chemotherapie
Hormonale therapie
Hyperthermie/cryo-ablatie
Beenmerg- of stamceltransplantatie
Immunotherapie
Combinatie van methoden

                                              

Opdracht 

4 groepjes 2 opdrachten.

Belangrijk bij iedere behandeling!

- Lichamelijke conditie op pijl houden

- Goede voeding

- Hygiëne

- Maatregelen bij weerstand.

- Bij chemo: Excreta is besmet (ook voor zorgverleners belangrijk!)

Bijwerkingen bij chemotherapie

Bestraling/radiotherapie

Bestraling (radiotherapie) is de behandeling van kanker met straling. 

Het doel van bestraling is om kankercellen te doden. 

En daarbij gezonde cellen zoveel mogelijk te sparen. 

Frequentie en hoeveelheid straling verschilt per behandeling.

Hoe werkt bestraling?

Bestraling maakt het DNA in de kankercellen

 kapot. Als het DNA veel schade oploopt, 

kunnen de kankercellen niet meer goed 

delen en gaan ze meestal dood.

Bijwerkingen radiotherapie

• Veelal hetzelfde als chemotherapie. Wel afhankelijk van de plek die bestraald wordt.

De kanker overwonnen?

MAARTEN VAN DER WEIJDEN: 

'KANKER IS GEEN 'STRIJD' 

DIE JE WINT OF VERLIEST'

Maar was als iemand niet meer beter wordt?

• Palliatieve pijn
• Verminderen van klachten
• Begeleiding en ondersteuning in de terminale fase
• Angst weg nemen
  
• Aanvullende zorg

Tip: https://palliaweb.nl/richtlijnen-palliatieve-zorg

Vragen?