13.4 Kou en Hitte

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

13.4 Kou & Hitte

Open bloedsomloop

• Verschillende kamers achter elkaar.
  
  
• Vervoert geen zuurstof, wel voedingsstoffen en afvalstoffen.
  
  
• Bloed stroomt vrij door het lichaam.

Gesloten bloedsomloop

Bloed stroomt in gesloten bloedvaten

Bij de vis:

1. Hart pompt bloed naar kieuwen
2. In de kieuwen gaat zuurstof vanuit water naar het bloed
3. Bloed met zuurstof stroomt naar alle organen
4. Voedingsstoffen komen in verteringsstelsel in het bloed
5. Het bloed komt weer in het hart

Vervoer bij planten

• Water met mineralen gaat door vaten (dunne buisjes).
  
  
• Vaten liggen in groepen (vaatbundels) bij elkaar.
  
  
• Door houtvaten gaat water.
• Door bastvaten gaat glucose en andere voedingsstoffen.

Leerdoelen 

• Je leert hoe dieren warm of koel blijven, afhankelijk van het gebied waar zij in leven.
  
  
• Je leert hoe planten erg droge gebieden overleven.

Bescherming tegen kou

• Warmbloedige dieren zijn dieren waarbij de lichaamstemperatuur redelijk constant is. Hun lichaam is zo gemaakt dat ze niet teveel opwarmen of afkoelen.  
• Vogels doen dat met hun veren, daarin zit stilstaande lucht waarmee ze zichzelf isoleren. 

Aanpassingen aan kou

• Dieren overleven in koude gebieden door zich te isoleren.
• Net als je een huis isoleert om de warmte binnen te houden.
  
  
• Dit doen ze door een dikke vetlaag(spek) te hebben, of lucht in hun vacht of veren stil te zetten.

Egel

Gaat in winterslaap

=>

Slaapt de hele winter door

De lichaamstemperatuur daalt naar zo'n 5 graden en blijft tijdens de hele winter zo laag.

Eekhoorn

Gaat in winterrust

=>

Wordt af en toe wakker, als het wat minder koud is in de winter

De lichaamstemperatuur daalt en hoe langer hij in rust is, hoe lager hij wordt. als hij wakker is, gaat de temperatuur weer omhoog.

Wat doen dieren tegen de hitte?

1. Allereerst neemt de vacht of vetlaag af. 
2. Zweten 
3. Warmte afgeven via het bloed aan de lucht. (door in de wind te staan, te hijgen, of te wapperen met oren)
4. Warmte overgeven aan koude oppervlakken

Filmpje

Waarom koelt een klein dier sneller af dan een groot dier?

Oppervlakte = 6 x 1 x 1 = 6

Inhoud = 1 x 1 x 1 = 1

Ratio Opp : Inhoud = 6 : 1

Oppervlakte = 6 x 2 x 2 = 24

Inhoud = 2 x 2 x 2 = 8

Ratio Opp : Inhoud = 24 : 8

                                     = 3 : 1

Hoe is dit dier goed aangepast aan de kou. Noem 2 dingen

Hoe is dit dier aangepast aan de warmte? noem 1 ding

Poolvos

Woestijnvos

• Groot => kleine opp : inhoud ratio. Koelt niet af en houdt warmte vast
• Kleine uitsteeksels bijv. oren

• Klein => grote opp : inhoud ratio. Koelt goed af en verliest warmte
• Grote uitsteeksels bijv. oren

Hoe leeft een koudbloedig dier?

• Nemen de temperatuur van hun omgeving aan. 
• Ze hebben vaak wel lichaamswarmte nodig en liggen daarom vaak in de zon om warm te worden. 
• Te koud worden dan gaat hun verbranding langzamer en kunnen ze zich minder snel bewegen. 

Hoe overleven planten droogte?

Woestijnplanten: 

Houden verdamping tegen door

• Vetlaagje rond de bladeren
  
• Kleine blaadjes met weinig huidmondjes
  
• Behaarde bladeren

Opnemen en opslaan van water

• Lange wortels of breed vertakt en oppervlakkig
  
• Water opslaan in de stengel
  

Hoe overleven planten droogte?

Poolplanten:

• Kleine blaadjes => weinig fotosynthese => groeien langzaam => blijven klein.
• Bladeren vormen een rozet: ze liggen op de grond rondom de stengel. 
• Bladeren zijn behaard  zodat ze minder water verdampen.

Aan de slag

Wat?                 Maken paragraaf 13.4 Kou en Hitte

Vraag 3, 5, 8 t/m 10, 12, 14, 15, 18 en 19.

Hoe?                Online of in je boek

Vraag?            Vraag het eerst fluisterend aan je buurman.                                            Komen jullie er samen niet uit, vraag de docent.