herhaling 6 en 8

H6 samenvatting

weerstation

Een weerstation is een verzameling van meetinstrumenten die waarnemingen doen over het weer.

Het KNMI gebruikt deze gegevens + satellietinstrumenten om voorspellingen te doen.

Hoe een weersverwachting wordt gemaakt?

Meteorologische gegevens worden wereldwijd verzameld.

Gegevens worden ook vanuit de ruimte verzameld.

Computers gebruiken deze gegevens voor weermodellen.

Weeralarmen en kleurcodes

Weeralarmen worden vaak aangegeven met kleurcodes.

Deze codes geven de ernst van de situatie aan.

Ze helpen mensen bij het nemen van beslissingen.

Meetinstrumenten

Grootheid	Meetinstrument	Eenheid
Luchtdruk	barometer	hPa of bar
Luchtvochtigheid	hygrometer	%
Windsnelheid	anemometer	Bft of m/s
Neerslag	regenmeter	mm
Temperatuur	thermometer	°C of K

Temperatuur

Temperatuur wordt aangegeven in °C of K

Luchtvochtigheid - Hygrometer

in lucht zit waterdamp

hoe meer waterdamp er in 

de lucht zit hoe hoger de

luchtvochtigheid

luchtvochtigheid

Wat is luchtvochtigheid?

• luchtvochtigheid is de hoeveelheid  waterdamp (g/m3) in de lucht.

Wat is relatieve luchtvochtigheid?

• geeft de hoeveelheid waterdamp, t.o.v. de maximale mogelijke hoeveelheid waterdamp, in procenten

Rel. Luchtvochtigheid = hh waterdamp : max. hh waterdamp x 100%

Het dauwpunt

De temperatuur waarbij waterdamp begint te condenseren heet het dauwpunt.
Wolken ontstaan op hoogten waar de temperatuur is afgekoeld tot het dauwpunt
De lucht zit dan "vol" met waterdamp

Deze les

• Luchtdruk
• Demo's 'Luchtdruk' 
• maken opdrachten

Wind

Wind is lucht die beweegt.

Dat komt door luchtdrukverschillen.

Hoge en lage drukgebied.

Hoge en lage luchtdruk

Lage luchtdruk: ca. 970mBar

Gemiddelde luchtdruk: 1000mBar

Hoge luchtdruk: 1020mBar

Isobaren

Op deze kaart staan isobaren (lijnen).

De isobaren laten drukverschil zien.

Hoe dichter de isobaren bij elkaar liggen, hoe harder het waait.

Fasedriehoek

Verdeling in wolk

In het plaatje hiernaast zie je in welke fase de watermoleculen zich bevinden bij een bepaalde temperatuur.

• Hoe hoger in de lucht, hoe lager de temperatuur is.

• Er valt geen neerslag als de lucht omhoog stroomt, de lichte druppels en ijskristallen worden weer omhoog gestuwd.

• Als de druppels of ijskristallen te zwaar zijn om omhooggestuwd te worden valt er wel neerslag
  

Ontstaan van onweer: ladingscheiding

Geluidssnelheid is 340 m/s

Je ziet de bliksem!

5 seconden later hoor je de donder

Hoever weg was de bliksem?

Veiligheid bij onweer

Hoge stroomsterkte van een blikseminslag is dodelijk. Blijft uit de buurt.

Regels:

   - Blijf uit de buurt van bomen en andere hoge voorwerpen (vooral bij metalen voorwerpen)

- Blijf uit het water

   - Maak jezelf zo klein mogelijk (op je hurken)

   - Ga nooit plat op de grond liggen.

Bliksemafleider zorgt dat bliksem door langs een andere weg kan wegvloeien.

Hoofdstuk 8: Straling

8.1 Elektromagnetische straling

- Elektromagnetische straling verplaatst met de lichtsnelheid

- Zichtbaar licht is elektromagnetische straling

            kleuren hebben allen een andere golflengte

- Röntgenstraling, gammastraling, radiogolven, wifi, zijn allemaal elektromagnetische straling

- elektromagnetische straling brengt energie mee

         de hoeveelheid aan energie die wordt overgebracht hangt af van de golflengte

8.1 Elektromagnetische straling

Elektromagnetische straling verplaatst met de lichtsnelheid

Ioniserende straling

Elektromagnetische straling kan gevaarlijk zijn.

            Hoe meer energie het overbrengt, dus hoe kleiner de           golflengte, hoe gevaarlijker het wordt

Straling met veel energie kunnen moleculen en atomen aantasten

            Dit is ioniserende straling

Gamma straling en röntgenstraling zijn voorbeelden van ioniserende straling.

Een stof die ioniserende straling uitzend is radioactief.

8.2 Stralingsbronnen

Een atoom bestaat uit

positieve protonen

neutrale neutronen

(samen de atoomkern)

negatieve elektronen

Neutronen en protonen hebben dezelfde massa

1,7 x 10^-24 gram

Het Ion

Atoomnummer en massagetal

Isotopen

Isotopen zijn dezelfde atoomsoort maar hebben een ander massagetal.

Het aantal protonen

blijft gelijk

Radioactiviteit

Isotopen kunnen radioactief zijn

Een instabiele kern valt dan uiteen (als er bijvoorbeeld te veel neutronen zijn)

hier komt straling bij vrij en ontstaat een andere atoomsoort.

dit heet radioactief verval

dit gaat door tot er een stabiele kern ontstaat

Er zijn drie soorten radioactieve straling:

Alfa straling - bestaat uit twee protonen en twee neutronen (een Helium kern)

Beta straling - bestaat uit een elektron

Gamma straling - is een vorm van elektromagnetische straling

Activiteit

De activiteit zegt iets over hoeveel kernen er per seconde vervallen

bij 1 Bq (Becquerel) vervalt er 1 kern per seconde

bij 45 Bq vervallen er 45 kernen per seconde

8.3 Eigenschappen van straling

Doordringend vermogen - hoe ver straling door een stof heen dringt

Alfa straling heeft het kleinste doordringend vermogen

Gamma straling het grootste doordringend vermogen

8.3 Eigenschappen van straling

Dracht is de maximale afstand die de straling in een stof doordringt.

hoe groter het doordringend vermogen des te groter de dracht van de straling.

Je kan lood gebruiken om jezelf te beschermen, straling heeft een klein doordringend vermogen in lood.

Halveringsdikte

Hoe groter de dichtheid van een stof hoe beter straling wordt tegengehouden.

De halveringsdikte is de dikte waarna de straling in de stof is gehalveerd.

Na deze dikte is nog maar de helft van de straling over.

Halveringstijd

De halveringstijd is de tijd waarna er nog 50% van de oorspronkelijke activiteit over is.

Na deze tijd is de helft van alle kernen vervallen.

Elke stof heeft haar eigen halveringstijd.

8.4 Stralingsbescherming

Het gevaar van straling is dat je cellen beschadigt raken, ze kunnen afsterven, of juist enorm snel gaan delen.

De dosis is de hoeveelheid straling die je in een bepaalde tijd hebt ontvangen, dit meten wij in Sievert (Sv)

De maximale aanvaardbare dosis voor een mens is 5 mili-sievert (0,005 Sv)

de achtergrondstraling in Nederland is 2,5 mSv per jaar.

Besmetting

Hoeveel straling je ontvangt hangt af van

- Hoe lang je bestraalt wordt

- De afstand tussen jou en de bron

- De stoffen tussen jou en de bron

Als je radioactieve stoffen inneemt ben je besmet.

Je draagt dan een stralingsbron in je lichaam mee, dit is gevaarlijker dan even kort bestraalt zijn.

Radioactief afval

Radioactief afval zijn de stoffen die overblijven na kernsplijting.

Dit afval heeft een hoge activiteit en een hoge halfwaardetijd, dit afval blijft dus heel lang gevaarlijk.

in Nederland wordt het opgeslagen bij de COVRA, (Centrale opslag voor radioactief afval) voor 100 jaar, daarna wordt het onder de grond opgeslagen.

Radioactief afval afkomstig van de medische wereld wordt op een andere manier opgeslagen, omdat dit minder actief is.

8.5 Straling gebruiken

Vooral in de medische wereld worden verschillende soorten straling ingezet.

met Röntgenstraling kan je bijvoorbeeld foto's maken van je botten. De straling gaat door weefsel heen en komt op een beeldsensor, op die plekken is de foto zwart. 

Botten hebben een lager doorlatend vermogen en houd dus een deel van de straling tegen. er komt dan geen straling op de sensor en wordt het beeld op die plekken wit.

Röntgenstraling wordt ook ingezet bij een CT Scan. De beeldsensor meet dan hoeveel straling er door wordt gelaten en krijg je een 3d beeld van je lichaam

De straling bij een CT-scan is veel groter dan bij een normale Röntgenfoto.

Röntgenstraling wordt ook toegepast om bagage of vracht te controleren of bij een securityscan op het vliegveld.

Voor sommige scans krijgen patiënten een Tracer ingespoten, dat is een stof die gamma straling uitzend. Met een tracer kan je specifieker kijken naar de organen om vast te stellen wat er aan de hand is.

Straling kan ook gebruikt worden om tumoren te bestrijden. Bij Radiotherapie wordt er gamma straling op de tumor gericht waardoor deze stopt met groeien of zelfs vernietigd wordt. Gezonde cellen kunnen hier ook door beschadigen.

Bij uitwendige bestraling wordt een stralingsbundel van buitenaf op de tumor gericht

Bij inwendige bestraling krijgt de patiënt de radioactieve stoffen in het lichaam in de buurt van de tumor die dan bestraalt wordt.

CT scan

Röntgen apparaat

Een röntgenfoto of röntgenopname is een foto of digitale opname gemaakt met behulp van röntgenstraling