10.2 De Koude Oorlog

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Welkom!

Vandaag: de Koude Oorlog (par. 10.1)

Uitleg

Video's

Verwerkingsvragen

Cartoons

Kenmerkend Aspect

De verdeling van de wereld in twee ideologische blokken in de greep van een wapenwedloop en de daaruit voortvloeiende dreiging van een atoomoorlog

Oftewel: De Koude Oorlog

Koude Oorlog

1. Je kunt uitleggen waarom de Koude Oorlog ontstond en hoe de eerste jaren na WOII de spanning tussen de twee ideologische machtsblokken opliep
2. Je kunt aan de hand van een aantal belangrijke historische voorbeelden uitleggen hoe de Koude Oorlog verliep
3. Je kunt uitleggen waarom de Koude Oorlog in de tweede helft van de jaren 1980 en begin jaren 1990 ten einde kwam, en welke sporen de Koude Oorlog heeft nagelaten 

Daarbij: 

• Historische beelden
• Bronnen, zowel teksten als afbeeldingen (foto's, cartoons)
• Artikelen 

Communisme / Kapitalisme

Communisme:
wat zijn ook
alweer de kenmerken?

Communisme & Kapitalisme

Kapitalisme

Vrijheid

Vrije markt (concurrentie)

Democratisch

Communisme:

Gelijkheid

Planeconomie

Anti-democratisch

Bondgenoten...

• April 1945: conferentie Jalta (op de Krim)
• De Geallieerden - GB, VS, SU - komen bijeen
• Duitsland is bijna verslagen (de Russen staan voor Berlijn), Japan verzet zich hevig
• De vraag: wat doen we met Europa als Duitsland verslagen is?

De uitkomsten

1. Totale overgave nazi-Duitsland, waarna Duitsland en Berlijn opgedeeld worden in vier bezettingszones
2. Berechting oorlogsmisdadigers
3. De onderlinge sfeer is goed

... die elkaar gaan wantrouwen

• Juli 1945: conferentie van Potsdam (Berlijn)
• De Geallieerden - GB, VS, SU - komen bijeen
• Duitsland is verslagen, Japan verzet zich hevig
• Roosevelt (VS) is overleden, Truman heeft hem als vicepresident opgevolgd; Churchill moet plaatsmaken (verkiezingsnederlaag)
• De vraag: wat doen we met Japan? 

De uitkomsten

1. Wat je bevrijd hebt, behoort tot jouw invloedssfeer 
2. Truman wantrouwt Stalin enorm, en meldt hem terloops: we hebben een nieuw superwapen
3. West vreest communistische invasie in Europa (2 miljoen soldaten...), Oost vreest Amerikaans imperialisme in Europa, Azië

Aan de slag...

Opdrachten in LessonUp afgewisseld met cartoons, als voorbereiding op de toets. 

Kom je er niet uit? Kijk in je boek!

Beschrijf met het begrip IJzeren Gordijn hoe Stalin de greep op zijn invloedssfeer vergrootte

Beschrijf met de begrippen 'containment' en 'marshallhulp' hoe Truman de controle op West-Europa vergrootte

Trumandoctrine

Trumandoctrine (1947)

'Ieder land dat zich bedreigd voelt door een ander land (oftewel het communisme), kan zich rekenen op de steun van Amerika.' 

Marshallhulp in dollars

Spotprent over Marshallhulp

Leg uit hoe het ontstaan van twee Duitslanden en de oprichting van militaire bondgenootschappen de blokvorming in Europa versterkt werd

Hoogtepunt

De Cuba-crisis - 1962

Wat is er aan de hand?

• 1959 revolutie op Cuba - communistische strijders o.l.v. Fidel Castro
  grijpen de macht
• 1961 - VS lanceren halfbakken invasie 'Varkensbaai' die mislukt
• 1962 Sovjet Unie o.l.v. Nikita Chroestjov brengen in het geheim 
  kernraketten naar Cuba
• Amerikaanse spionagevliegtuigen ontdekken lanceerinstallaties - crisis!
• President Kennedy dreigt in een tv-toespraak: de Russen trekken hun wapens terug, anders grijpen we in
• De wereld houd de adem in...
• Sovjet-leider Chroestjov bindt in: wapens worden teruggehaald (en de VS halen hun wapens uit Turkije)

Aan de slag...

Leg uit:

– op welke gebeurtenis deze bron betrekking heeft (1p);

– welke rol Kennedy bij deze kwestie speelde (1p);

– welke rol Chroesjtsjov bij deze kwestie speelde (1p);

– (met gebruikmaking van bronelementen) of de tekenaar het meeste begrip kan opbrengen voor het standpunt van Kennedy of voor dat van Chroesjtsjov. (2p)

Toelichting: de zittende man links is Kennedy en de man rechts is Chroesjtsjov. Beiden lezen een boek met de titel: Tips voor het snoeien. Op de stam van de grote boom links staat: Amerikaanse bases. Op de takken van deze boom staat: Turkije, West-Duitsland, Japan. Op de boom aan de andere kant van de schutting staat: Cuba

Het einde van de Koude Oorlog

1. 1981: Ronald Reagan (republikein) wordt president VS 
2. Sovjet Unie is 'Evil Empire'; hernieuwde investeringen in (kern)wapentechnologie - SDI (Strategic defense initiative)
3. 1985: Michael Gorbatsjov treedt aan als nieuwe leider Sovjet Unie
4. Wapenwedloop met de VS is niet vol te houden; economische achteruitgang Oostblok
5. Glasnost en Perestrojka (Openheid - politiek en Vernieuwing - economie)
6. SU zal niet meer militair ingrijpen in Oostbloklanden
7. Leidt tot toenemende protesten en demonstraties tegen communistische regeringen in o.a. Polen (Solidariteit), Hongarije en - uiteindelijk - de DDR (Oost-Duitsland)
8. 1989: Hongarije 'opent' het IJzeren Gordijn; 9 november 1989 'opent' de Berlijnse Muur zich per ongeluk