HEY 5.3 Ioniserend en doordringend vermogen

• Natuurkunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

5.3 Ioniserend en doordringend vermogen

Les 1

Leerdoelen

Je leert hoe je je kunt beschermen tegen ioniserende straling.

Je leert wat het effect van ioniserende straling is.

Ionizerende straling

Straling die moleculen kapot kan maken noemen we ioniserende straling waaronder onze cellen.

UV is zwak ioniserend

Röntgen is sterker ioniserend

Radioactieve stoffen  zijn sterk ioniserend

Ioniserend vermogen

De mogelijkheid van straling om 

een elektron van een atoom 

af te stoten.

Verschillende soorten straling

hebben verschillend ioniserend 

vermogen.

Doordringend vermogen

De mogelijkheid om door stoffen heen te

gaan.

Straling die veel botst en dus veel ioniseert,

kan moeilijker door stoffen heen.

Ioniserend vermogen

- Lage snelheid.

- Groot en zwaar deeltje met 

veel energie.

- Sterk ioniserend vermogen.

      - deeltje (   He)

α

4

2

Doordringend vermogen

IIoni

- Verliest makkelijk energie 

door botsingen.

- Kan maar moeilijk door 

een stof heen gaan.

- Zwak doordringend vermogen

      - deeltje (   He)

α

4

2

Kan je tegenhouden met een papiertje.

Ioniserend vermogen

- Hoge snelheid.

- Klein en licht deeltje met 

veel energie.

- Matig ioniserend vermogen.

      - deeltje (   e)

0

-1

β

Doordringend vermogen

- Verliest redelijk makkelijk 

energie door botsingen.

- Kan redelijk makkelijk tegen 

worden gehouden.

- Matig doordringend vermogen.

      - deeltje (   e)

0

-1

β

Kan je tegenhouden met aluminiumfolie.

Ioniserend vermogen

- Hoge snelheid

- Geen deeltjes maar pakketjes

energie.

- Zwak ioniserend vermogen.

      - straling (      )

γ

00

γ

Ioniserend vermogen

- Botst niet echt met atomen 

en elektronen.

- Kan maar lastig tegen worden 

gehouden.

- Sterk doordringend vermogen.

      - straling (      )

γ

00

γ

Kan door meters beton.

Dracht

De dracht geeft aan hoe ver de straling in een stof kan doordringen. Gammastraling kan nooit 100% gestopt worden, daarom is hiervoor geen dracht.

Stof	Dracht alfastraling	Dracht bètastraling
Lucht	circa 3 cm	circa 300 cm
water	circa 0,004 cm	circa 0,4 cm
aluminium	circa 0,0015 cm	circa 0,1 cm
lood	circa 0,0007 cm	circa 0,01 cm

De dracht geeft aan hoe ver de straling in een stof kan doordringen. Gammastraling kan nooit 100% gestopt worden, daarom is hiervoor geen dracht.

Halveringsdikte

Gammastraling kan heel ver in een stof doordringen.

Een maat voor het doordringend vermogen van gammastraling is de halveringsdikte. 

Halveringsdikte

Na iedere halveringsdikte is de 

straling met de helft afgenomen. 

Halveringsdikte

Aan de slag!

5.3 Ioniserend en doordringend vermogen

Maken opdr. 25 t/m 30

5.3 Ioniserend en doordringend vermogen

Les 2

Leerdoelen

Je leert hoe je je kunt beschermen tegen ioniserende straling.

Je leert wat het effect van ioniserende straling is.

Toepassingen

• Elektriciteit opwekken
•  Voedselconservering
• Straling in industrie
• Gezondheidszorg
• Onderzoek schilderijen
• Veiligheid

De kerncentrale

Energie

Vroeger ook radioactieve isotopen in batterijen van oa pacemakers, nu stabiel lithium.

Voedselconserving

Kobalt-60 wordt gebruikt om voedsel te bestralen met β en γ straling. Bacteriën gaan dood.

Straling in industrie

Volgen stoffen met radioactieve tracers (spoorvolger).

Diktecontrole dmv doorstralen.

Wisselen van stoffen.

Onderzoek met gammastraling

1. een tracer wordt in je lichaam gespoten. een tracer zendt gamma straling uit 
   
   
2. de tracer verspreidt zich door je lichaam en komt aan bij het orgaan dat onderzocht moet worden of vindt tumorcellen. 
   
   
3. de gamma straling die de radioactieve tracer uitzendt komt je lichaam uit en kan met een gammacamera geregistreerd worden

  4. voorbeeld tracer: radioactief jodium. 

Röntgen/
CT-scan

• een röntgenfoto gebruikt röntgenstraling (licht) om een foto te maken van botten
• Het is licht schadelijk; niet erg voor een enkele keer maar wel schadelijk bij meerdere foto's.
• Een CT-scan gebruikt dezelfde techniek; maar dan in een buis zodat er een 3D beeld gevormd wordt.

Radiotherapie

• Bij radiotherapie wordt 
  ioniserende (schadelijke)
  straling gebruikt
• Dit wordt meestal gedaan bij tumoren/kanker
• Het kan op twee manieren: uitwendig en inwendig
• Het is erg schadelijk. Kan met alfa, beta en gamma-straling

Onderzoek schilderijen

Vroeger zware metalen in verf

Röntgen bij de douane

Welk deeltje of welke straling komt vrij bij het verval van 204,82 Pb?

1. alfa (2protonen + 2 neutronen)
2. beta - (elektron)
3. gammastraling
4. geen idee

Welk deeltje of welke straling komt vrij bij het verval van 121,50 Sn?

1. alfa (2protonen + 2 neutronen)
2. beta - (elektron)
3. gammastraling
4. geen idee

Zet op volgorde van minst naar meest ioniserend vermogen

minst                                                                       meest

alfa

beta

gamma

Zet op volgorde van minst naar meest doordringend vermogen

minst                                                                       meest

alfa

beta

gamma

Aan de slag!

5.3 Ioniserend en doordringend vermogen

Maken opdr. 31 t/m 37