5.7 Grammatica

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerjaar 2

Welkom bij Nederlands!

In deze les:

• Herhaling: persoonsvorm, werkwoordelijk gezegde, onderwerp, lijdend voorwerp
  
• Uitleg: meewerkend voorwerp en bijwoordelijke bepaling
  
• Zelfstandig afmaken:
  5.7 

• Terugkijken

Doelen van deze les:

1. Aan het einde van de les kun je de persoonsvorm, het onderwerp, het werkwoordelijk gezegde, het onderwerp en het lijdend voorwerp, bijwoordelijke bepaling en het meewerkend voorwerp van een zin benoemen.
   
   

5.7 Grammatica: zinsdelen

Ken jij de zinsdelen?

Zo benoem je zinsdelen.

De persoonsvorm (pv): de zin van tijd veranderen. Het woord dat verandert is de persoonsvorm.

Het werkwoordelijk gezegde (wg):  de persoonsvorm + alle andere werkwoorden in de zin

Het onderwerp (o): wie of wat + wg

Het lijdend voorwerp (lv): wat of wie + wg + o

De persoonsvorm

De persoonsvorm (pv) is een werkwoord.

Mijn tante heeft vandaag gekookt.
Mijn tante had vandaag gekookt. 

Je vindt de persoonsvorm met de tijdproef. 

• Staat de zin in de tegenwoordige tijd? Zet hem dan in de verleden tijd.
  
• Staat een zin in de verleden tijd? Zet hem dan in de tegenwoordige tijd.

Het werkwoordelijk gezegde

Alle werkwoorden in een zin vormen samen het werkwoordelijke gezegde (wg).

Het onderwerp van een zin

Het onderwerp is het zinsdeel waarover in de rest van de zin iets gezegd wordt.

Het onderwerp vind je door de vraagproef te gebruiken.

De vraagproef

Bij de vraagproef stel je de vraag:
wie of wat + alle werkwoorden (werkwoordelijk gezegde)?

Het antwoord op deze vraag is het onderwerp.

Het lijdend voorwerp

Hoe vind je het lijdend voorwerp?

Stel de vraag: wie of wat + gezegde + onderwerp?

Het antwoord op die vraag is het lijdend voorwerp.

Welkom bij Nederlands!

In deze les:

• Herhaling: persoonsvorm, werkwoordelijk gezegde, onderwerp, lijdend voorwerp
  
• Uitleg: meewerkend voorwerp en bijwoordelijke bepaling
  
• Zelfstandig afmaken:
  5.7 

• Terugkijken

Doelen van deze les:

1. Aan het einde van de les kun je de persoonsvorm, het onderwerp, het werkwoordelijk gezegde, het onderwerp en het lijdend voorwerp, bijwoordelijke bepaling en het meewerkend voorwerp van een zin benoemen.
   
   

5.7 Grammatica: zinsdelen

Hoe vind je het meewerkend voorwerp?

Je stelt de vraag:

aan wie of voor wie + gezegde + onderwerp (+ lijdend voorwerp)?

Het antwoord op die vraag is het meewerkend voorwerp.

Let op!

Bij het meewerkend voorwerp kun je de woorden ‘aan’ of ‘voor’ vaak weglaten of juist toevoegen.

Ik ga voor mijn tante een cadeau uitzoeken.
Wat is het meewerkend voorwerp?

1. Ik
2. een cadeau
3. voor mijn tante
4. uitzoeken

Maarten geeft Steven een klap op zijn schouder.
Wat is het meewerkend voorwerp?

1. Maarten
2. Steven
3. een klap
4. op zijn schouder

Hij vraagt mij de weg.
Wat is het meewerkend voorwerp?

1. mij
2. hij
3. vraagt
4. de weg

Zinnen ontleden

1. Dorien en Lotte aaiden gisteren mijn broertje over zijn hoofd.

2. Soufiyan gaf Rachid een stomp.

3. Shay kocht een zak drop voor Kim.

5.7 Bijwoordelijke bepaling

Overzicht theorie grammatica zinsdelen

PV (persoonsvorm)                       Doe de tijdproef (het woord dat verandert is de PV). (checken                                                                            door een vraagzin te maken)

WG (werkwoordelijk gezegde)    Alle werkwoorden in de zin achter elkaar. Als er ‘te’ bij een

                                                                   werkwoord staat, hoort dit ook bij het WG. 

                                                                  (voorbeeld: Jan ligt te slapen > WG = ligt te slapen)

O (onderwerp)                                   Wie/Wat + WG?

LV (lijdend voorwerp)                      Wat (soms wie)  + WG + OW?

MW (meewerkend voorwerp)      AAN (voor) wie/wat + WG + OW + LV ?

Je moet de zinsdelen in een zin kunnen benoemen!

Bijwoordelijke bepaling

Tot zover de herhaling van de zinsdelen. Op de volgende slide vind je de uitleg van het nieuwe zinsdeel: de bijwoordelijke bepaling.

Bijwoordelijke bepalingen (bwb)

geven informatie over het werkwoordelijk gezegde of over de hele zin. Ze geven antwoord op een vraag. Bijvoorbeeld:

Waar?

Waarom?

Hoe?

Waarmee?

Als je een zin ontleed, zoek je de pv, het onderwerp, werkwoordelijk gezegde, lijdend voorwerp en meewerkend voorwerp. De zinsdelen die je overhoudt, zijn bijwoordelijke bepalingen.

Voorbeeld:

Tijdens de wedstrijd / heeft / Luuk / zijn enkel / lelijk / verzwikt. 

pv = heeft

wg = heeft verzwikt

o   = Luuk

lv  = zijn enkel

Wanneer heeft Luuk zijn enkel verzwikt? Tijdens de wedstrijd = bwb

Hoe heeft Luuk zijn enkel verzwikt? lelijk = bwb

         bwb                     wg       o          lv            bwb    wg

Tijdens de wedstrijd / heeft / Luuk/ zijn enkel / lelijk / verzwikt.

Soms is een bwb géén antwoord op een duidelijke vraag. Bijvoorbeeld bij de woorden niet, misschien, toch, gelukkig en hopelijk. Toch benoem je die ook als bijwoordelijke bepaling.

     bwb       wg       o              mw   bwb         lv

Gelukkig / gaf / mijn docent / mij / toch / een hoog cijfer!

Volgorde van ontleden

1) Zoek de persoonsvorm

2) Zoek alle andere werkwoorden + pv = wg

3) Vraag wie/wat + wg = o

4) Vraag wie/wat + wg+o = lv

5)Vraag aan of voor wie/wat+ wg + o + lv = mw

6) bwb= stel een vraag met een W. NIET wie of wat.

Sleep de zinsdelen naar het juiste vak. 

onderwerp

lijdend vvw

ww gezegde

meewerkend vw

bijwoordelijke bepaling

Zin:

Hangjongeren

hebben

de burgemeester

veel problemen

bezorgd

afgelopen zomer.

Sleep de zinsdelen naar het juiste vak.

onderwerp

lijdend vvw

ww gezegde

meewerkend vw

bijwoordelijke bepaling

Zin:

De buurman 

wilde

gisteren

het vogelhuisje

in de boom

hangen.

Sleep de zinsdelen naar het juiste vak.

onderwerp

lijdend vvw

ww gezegde

meewerkend vw

bijwoordelijke bepaling

Zin:

De oude vrouw 

gaf 

natuurlijk

een fooi

aan de vriendelijke ober.

Sleep de zinsdelen naar het juiste vak.

onderwerp

lijdend vvw

ww gezegde

meewerkend vw

bijwoordelijke bepaling

Zin:

De auto van mijn vader

is

afgelopen zomer

helaas

niet

goedkeurd.

Zoek de bijwoordelijke bepaling(en) in de zin.

Stefan wilde net vertrekken.

1. Stefan
2. wilde
3. net
4. vertrekken

Aan de slag!

5.7 Grammatica
Basis: 1 t/m 5 blz. 118

Kader: 1 t/m 6 blz. 144

Klaar: 
Vragen nog een keer nakijken

Opdrachten met een Ster *

Leren van de blauwe vakken

Aan de slag!

5.7 Grammatica
Basis: 6 t/m 10 blz. 118

Kader: 7 t/m 12 blz. 144

Klaar: 
Vragen nog een keer nakijken

Opdrachten met een Ster *

Leren van de blauwe vakken