Renaissance + Verlichting

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Inhoud lessen literatuurgeschiedenis 5V

• Uitleg over de Renaissance + Verlichting
• Boek 6 in groepje kiezen en lezen= boek uit de Renaissance of Verlichting+ jullie presenteren dit boek/de stroming ---> wordt becijferd 
• SE3: VT Formuleren 

Schrijf hier alles op wat je weet over:
de middeleeuwen-
de Renaissance-
de Verlichting-

De renaissance ontstond in Italië en was

1. een poging om het katholieke geloof omver te werpen.
2. een stroming in de schilderkunst die zo precies mogelijk de werkelijkheid wilde weergeven.
3. een poging om de klassieke oudheid te doen herleven en na te volgen.

Wat betekent 'renaissance'?

Renaissance

• Betekent: wedergeboorte van de Griekse en Romeinse kunst en cultuur

• Periode tussen ongeveer 1450-1600

• Ontstaan in Italië

middeleeuwen

Renaissance

Gedenk te sterven

Carpe diem

Pluk de dag

Memento mori 

Anders denken over het leven en de dood

• Memento mori (Gedenk te sterven), wordt carpe diem (Pluk de dag)

• Mensen gaan meer leven voor het leven nu, en niet voor het leven na de dood

• God en geloof blijven heel erg belangrijk, maar het vertrouwen in de kerk wordt minder

Reformatie (1)

• Betekent hervorming

• In dit geval hervorming van de katholieke kerk

• Begint aan het einde van de middeleeuwen, in de 15e eeuw

• Protesteren tegen de macht en rijkdom (o.a. door aflaten) van de katholieke kerk

Reformatie (2)

• Belangrijkste hervormers: Maarten Luther en Johannes Calvijn

• In 1517 komt Luther met 95 stellingen (vooral tegen aflaten)

• Hij hoopt dat de Paus mee wil denken en de Kerk zal hervormen

• Luther wordt echter door de Paus in de ban gedaan

Waarom heeft Luther succes?

• Door de uitvinding van de boekdrukkunst kunnen de teksten van Luther snel worden gekopieerd en verspreid.
  
• Luther wordt gesteund én beschermd door machtige Duitse vorsten.
• De ideeën (van eenvoud en soberheid) spreken veel arme gelovigen aan.
• Veel gelovigen zijn het niet eens met de aflaten: Luther durft er iets van te zeggen.

Protestantse kerk of
Katholieke kerk?

Verering van heiligen

1. Protestantse kerk
2. Katholieke kerk

Maarten Luther (1483-1546)

Duitse monnink die grote moeite had met de aflaten en levensstijl van de geestelijken. 

Veel aanhangers in Duitsland.

Johannes Calvijn (1509-1564)

Zwitserse hervormer die vond dat beelden niet in de Kerk thuishoorden. 

Veel aanhangers in Nederland

Protestantse kerk of
Katholieke kerk?

Sobere handelingen

1. Protestantse kerk
2. Katholieke kerk

Gevolgen van de reformatie

• Splitsing in de christelijke kerk (1517): ontstaan van de protestantse kerken (ook wel: hervormde- of gereformeerde kerk) naast de katholieke Kerk

• Protestantse kerk spreekt veel (arme) mensen in West-Europa aan.

• Vervolging van protestanten (ketters)
  

Protestantse kerk

• Christelijke kerk

• Er is geen duidelijke leider

• De mis (kerkdienst) en de Bijbel zijn in de volkstaal

• Geen beelden en/of verering van heiligen en relieken (is afleiding)

• Sobere handelingen

Protestantse kerk of
Katholieke kerk?

Verering van relieken

1. Protestantse kerk
2. Katholieke kerk

Protestantse kerk of
Katholieke kerk?

De Paus is de leider

1. Protestantse kerk
2. Katholieke kerk

Welke van de stellingen is juist?


1 Toen Luther zijn stellingen bedacht wilde hij een
nieuwe kerk beginnen.
2 De Paus wilde wel met Luther praten over zijn
ideeën.

1. Alleen 1 is juist
2. Alleen 2 is juist
3. Beide zijn juist
4. Beide zijn onjuist

→Sleep de onderdelen naar de juiste plek

Protestant

Katholiek

Maarten Luther

De Paus

Aflaten

Bijbel in volkstaal

Latijnse kerkdienst

Sober

Beeldenverering

Reliekenverering

'Kale' kerk

Beelden in de kerk

'Magische' handelingen

Sobere handelingen

Het 

Wilhelmus

Over wie gaat het

Wilhelmus eigenlijk?

1. Willem Alexander
2. Willem van Oranje-Nassau
3. Koning Willem III
4. Willem van Hanegem

Het Wilhelmus gaat over Willem van Oranje-Nassau, een Nederlandse edelman die in 1568 in opstand kwam tegen de Spaanse koning.

Het Wilhelmus was een strijdlied van de soldaten/geuzen. Ze steunden Willem van Oranje-Nassau in de opstand.

Hoeveel coupletten heeft 

het Wilhelmus.

1. 2 coupletten
2. 8 coupletten
3. 15 coupletten
4. 18 coupletten

couplet 1

couplet 2

couplet 3

alle 1e regels

Wat betekenen de dikgedrukte rode woorden?

Zich verontschuldigen of iemand sparen.

Geminacht, met minachting bejegend.

Genezing, geluk brengend.

Bang zijn.

Oud Hollands woord voor legermacht.

 In acht nemen of nakomen.

Oud Hollands woord voor gehoorzamen.

Een hekel hebben aan

Arcrostichon

Een acrostichon, ofwel naamdicht, is een gedicht waarvan de eerste letters van de zinnen een woord of naam vormen.

Het Wilhelmus is het bekendste voorbeeld. 

De beginletters van de vijftien strofen vormen de naam ‘Willem van Nassau'

In de Renaissance werden vaak
kortere verhalen geschreven met grappen en seksuele wetenswaardigheden

1. Waar
2. Niet waar

Waarom kennen we zo weinig schrijvende vrouwen uit de middeleeuwen/renaissance?

1. Zij waren analfabeet
2. Zij konden geen Latijn en dat was de voertaal
3. Zij waren ondergeschikt aan de man

tip

Sleep het juiste begrip in het juiste kader.

tip

Literatuur in de Renaissance

Welke genres?

Literaire genres in de Renaissance

1. Strijdliteratuur/geuzenliederen (zie Wilhelmus) 

2. Rederijkersliteratuur (sonnet) 

2. Toneel: komedie, klucht, tragedie 

3. Emblematiek

1. Bij een tragedie staat de ondergang van een hoofdpersoon centraal
   

Shakespeare: Romeo & Juliet

Nederlands voorbeeld: Ghijsbrecht van Aemstel

De grap van het toneelstuk is te flauw voor woorden: een handige dief steelt van een goedgelovige boer zijn prachtige, vetgemeste koe en weet de sukkel door vlotte praatjes zo ver te krijgen dat deze het beest voor hem op de markt verkoopt.

Scheldpartijen en vunzige passages worden niet geschuwd. Een dief als held maakt deze schrijver nog rebelser en aansprekender.

Embleembundels 

Boeken met emblemata waren populair bij de burgers in de 17e eeuw. 

Het was een populaire spelvorm om de diepere boodschap te raden uit motto en pictura. Het subscriptio gaf het antwoord.

(liefdes)Emblematiek 

In deze emblemen staat vaak liefde centraal (denk hierbij aan afbeeldingen met Cupido) , ontstaan in de 16e eeuw in Italië

- Prikkelende teksten met illustraties over liefdesverdriet, huwelijken, partnerkeuze 

In embleembundels gaat het met de liefde meestal niet van een leien dakje. De dichters vertellen vooral over de ongelukkige liefde. 

Bekende auteurs: P.C. Hooft en Heinsius, D. 

De Verlichting 

DE ACHTTIENDE EEUW

SCHRIJF HIER IN TWEETAL OP WAT JE WEET VAN DE VERLICHTING

De Verlichting 

--> Hiervoor gaan we terug naar het boek, bladzijde 233 

Kies in een groep van 4 een gezamenlijk boek uit de Renaissance of Verlichting (voorbeelden hieronder) 

Renaissance

1. Tragedie/klucht/komedie (P.C. Hooft, Joost van den Vondel, Ghijsbrecht van Aemstel)

2. (liefdes)Emblematiek (P.C. Hooft, Heinsius): minimaal 2 bundels lezen 

3. Geuzenliederen (strijdliteratuur) 

Verlichting

4. De briefroman (Sara Burgerhart)

5. Imaginaire reisverhalen (Robinson Crusoe, Reize door het Aapeland)

6. De rat van Amsterdam

7. De edelman 

8. Thijsbuurs os 

Kies in een groep van 4 een boek uit 

Let op: elk boek mag niet meer dan 2 keer worden gekozen 

Hier vind je veel boeken online: 

De Renaissance: https://bulkboek.nl/reeks-gouden-eeuw/

De Verlichting :https://bulkboek.nl/reeks-1700-1850/