VO onderbouw | Jacob Lawrence

• Culturele en kunstzinnige vorming
• Geschiedenis
• +1
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1-3

Introduction

In deze les leren de leerlingen over een aantal belangrijke historische gebeurtenissen en verhalen die helpen om de schilderijen van Jacob Lawrence te begrijpen. De les gaat in op de geschiedenis van de Verenigde Staten vanaf het begin van de 19e eeuw tot aan de Harlem Renaissance begin 20e eeuw. Er wordt er een beeld geschetst van de wereld waar Jacob Lawrence in 1917 is geboren.

Instructions

Het lesplan bestaat uit vier onderdelen:

• De introductie op het onderwerp
• De vier helden uit Jacob Lawrence's verhalen
• De geschiedenis 
• Afsluiting

Wie is Jacob Lawrence?

1917-2000

Modernistische kunstenaar van de 20e eeuw

Afrikaans-Amerikaanse geschiedenis staat centraal in zijn werk

Schilderde in verschillende series verhalen over indrukwekkende mensen die ten onrechte vergeten zijn in de geschiedenis. 

Van 27 September tot 4 januari is er in Kunsthal KAdE een tentoonstelling te zien met werk van kunstenaar Jacob Lawrence. 

Om zijn schilderijen goed te kunnen begrijpen, hebben we eerst wat voorkennis nodig over de geschiedenis van de Verenigde Staten. Daar zal de les van vandaag over gaan. 

Jacob Lawrence schilderde verhalen.

Het zijn verhalen over bevrijding uit de slavernij, over abolitionisten (anti-slavernij groepen), over rassenscheiding en over verzet & levenskracht. 

Het zijn verhalen over mensen die op een belangrijke manier een draai hebben gegeven aan de geschiedenis en zo hebben bijgedragen aan de emancipatie (gelijke rechten voor iedereen) en identiteit van Afrikaans-Amerikaanse mensen in de Verenigde Staten.

Kijk goed naar de schilderijen van Jacob Lawrence in dit lesplan. Hoe verbeelden zij het verhaal dat verteld wordt?

De VS van 1800 kunnen wij verdelen in 3 aparte gebieden. 

Noordelijke staten, de zuidelijke staten en de gebieden die nog niet onder een centraal gezag stonden en die wij kennen als het "Wilde Westen"

Wij richten ons op de noordelijke en zuidelijke staten. 

Vraag
Wat zien wij hier aan verschillen tussen noord en zuid? Laat de leerlingen deze verschillen benoemen. 

Het noorden bestond (vanaf de 19e eeuw) vooral uit fabrieken en het zuiden uit landbouw en plantages. In het zuiden werden op deze plantages veel gebruik gemaakt van slavernij. 

De noordelijke staten waren al sinds begin 1800 bezig met het afschaffen van slavernij en wilden dit in het hele land doorvoeren. De zuidelijke staten maakten hier nog volop gebruik van en waren het hier absoluut niet mee eens. 

Dit zorgde voor spanningen door het hele land.

De volgende 4 verhalen gaan over helden die wij volgens Jacob Lawrence moeten kennen. Ieder heeft op zijn of haar eigen manier bijgedragen aan de geschiedenis van Zwarte mensen in de VS en worden in de huidige geschiedenis vaak vergeten. 

Mensen over de hele wereld raakten door hem geïnspireerd om ook zelf in opstand te komen en te vechten voor eigen vrijheid en emancipatie (gelijke rechten voor groepen die voorheen gediscrimineerd werden).

Saint-Domingue (Haiti) stond in de 18e eeuw bekend als ‘De parel van de Antillen’. Franse kolonisten verdienden een fortuin met de koffie en suikerplantages, maar voor de achthonderdduizend tot slaaf gemaakte mensen die hierheen werden vervoerd was het een letterlijke hel. Bijna de helft stierf binnen een jaar na aankomst, vanwege de verschrikkelijke arbeids- en leefomstandigheden.

Wanneer Spanje niet bereid is om slavernij af te schaffen, wisselt L'Ouverture van kant en gaat hij juist vechten voor de Fransen! 

Hierdoor wordt L'Ouverture de machtigste persoon van de kolonie.

Napoleon ziet het verzet van L'Ouverture als een belediging en stuurt troepen naar Saint-Domingue om de macht terug te pakken. 

Het verhaal van Toussaint L’Ouverture inspireerde vele abolitionisten en tot slaaf gemaakte mensen om te vechten tegen slavernij. Haiti werd de eerste onafhankelijke zwarte republiek ter wereld en vormde het begin van meerdere revoluties en opstanden in Latijns-Amerikaanse landen. Deze opstand wordt gezien als het begin van het einde van de Europese kolonisatie van Amerika.

Waarom zou Jacob Lawrence het verhaal van Toussaint L'Ouverture zo belangrijk hebben gevonden?

Jacob Lawrence richt zich voornamelijk op Zwarte mensen uit de VS, maar vertelt hier over een man uit Haiti. 

Beantwoord de vraag
Wat denken jullie?

De abolitionisten vochten tegen slavernij en voor de emancipatie van Zwarte mensen in de Verenigde Staten. 

Vraag aan de leerlingen
Wat was emancipatie ook al weer?

Station Masters, die verantwoordelijk waren voor de veilige plekken/huizen, deden alsof de ontsnapte mensen hun eigen slaven waren tot het weer veilig was om naar de volgende veilige locatie gebracht te worden. 

Conducteurs, zoals Harriet Tubman, brachten ontsnapte mensen van locatie naar locatie. 

Met behulp van abolitionisten en de Underground Railroad, waar zij onderweg kan onderduiken, komt ze uiteindelijk aan in Philadelphia. 

Ze krijgt de bijnaam 'Moses', vernoemd naar de bijbelse figuur die slaven bevrijdde. 

Vanwege haar uitgebreide kennis van het moerasgebied en de stand van de sterren, weet Tubman steeds de weg te vinden.

Ze was zo berucht onder slavenhouders, dat die een prijs op haar hadden gezet van veertigduizend dollar (omgerekend naar nu is dat meer dan anderhalf miljoen dollar)!

Tubman is echter nooit gevangen genomen en blijft zich de voor de rest van haar leven inzetten voor vrouwenrechten en emancipatie, tot aan haar dood in 1913. 

Laat de leerlingen kijken naar de afbeelding en benoemen wat ze zien. 

Welke symboliek kunnen wij allemaal uit dit schilderij halen?

• Wij zien een soort slang links boven als symbool voor gevaar. 
  
• De sterren, die haar de weg wijzen door het moerasgebied. 
• Gebroken ketens links onderin, als verwijzing naar het ontsnappen van slavernij. 

Welk verhaal zien wij hier? 

De eerste keer dat Harriet wegrent van de plantage. 

Frederick Douglass wordt gezien als vader van de burgerrechten beweging uit de 19e eeuw.

Hier blijkt hij ontzettend goed te zijn in het geven van toespraken en al snel reist hij het land rond om abolitionisme te promoten.  

Hij schrijft verschillende boeken over zijn ervaringen met slavernij en krijgt veel aanhangers. 

Vraag aan de groep

Wat is abolitionisme ook alweer?

Zwarte mensen mogen nu eindelijk meevechten voor hun eigen vrijheid. Tot nu toe was dat verboden, wat bijdroeg aan het vooroordeel dat Zwarte mensen lui en ongedisciplineerd waren. Dit is een enorm keerpunt in de geschiedenis van Afrikaans-Amerikanen. 

Deze Zwarte soldaten (waarvan veel voormalig tot slaaf gemaakte mensen waren die op plantages in het zuiden hadden gewerkt) gaven niet alleen mankracht, maar ook de kennis over het moerasgebied van het zuiden. 

Deze kennis was uiteindelijk cruciaal voor het winnen van de oorlog. 

Douglass blijft de rest van zijn leven vechten voor gelijkheid en sociale rechtvaardigheid, voor zowel Zwarte mensen als voor vrouwen. Hij blijft een invloedrijke man binnen de politiek, ook lang na de dood van Lincoln. 

Frederick Douglass mocht als kind niet leren lezen.
Waarom denken jullie dat dit niet mocht van plantage-houders?

Antwoord

Op plantages was het idee dat 'slaven' die konden lezen en schrijven, te veel eigen ideeën zouden krijgen en lastige 'slaven' zouden maken. Om tot slaaf gemaakte mensen te onderdrukken en klein te houden, mochten deze niet leren lezen en schrijven. 

Frederick Douglass leert het zichzelf toch aan en leest hierdoor boeken en revolutionaire teksten, die zijn ogen openen over slavernij.  

Vanwege religieuze overtuigingen, was Brown al van jongs af aan van mening dat slavernij slecht was. Op 55 jarige leeftijd voegt hij zich bij de strijd tussen anti- en pro slavernij groepen. Hier krijgt hij nationale bekendheid vanwege zijn gewelddadige acties.  

Hij is ervan overtuigd dat als hij tot slaaf gemaakte mensen wapens kan geven, zij zich dan automatisch bij zijn verzet zullen aansluiten om te vechten voor eigen vrijheid. 

Hij bespreekt zijn plannen o.a. met Frederick Douglass en Harriet Tubman. 

Douglass weigert mee te werken en is het niet met zijn gebruik van geweld eens. Maar Tubman was een actief onderdeel in het bedenken van zijn aanval en het werven van mensen om deze uit te voeren. 

In 1859 voert Brown zijn aanval uit. 

Het overnemen van Harpers Ferry zelf verloopt erg succesvol, maar het blijkt lastiger te zijn om deze vast te houden. Het nieuws van de aanval bereikt de omliggende gebieden niet snel genoeg en er komen te weinig mensen helpen.

Hoewel Brown's slavenopstand was mislukt, heeft zijn aanval op Harpers Ferry zeker indruk gemaakt. De meningen in het land waren nu zo verdeeld dat het hele land geconfronteerd werd met hun eigen visie van goed en fout. Dit leidde tot zoveel spanningen, dat de burgeroorlog binnen een jaar na zijn dood zou uitbreken. 

De meningen rondom John Brown waren erg verdeeld. Sommigen noemden hem een extremist en anderen juist een nationale held. Hoe zouden jullie John Brown noemen?

De meningen rondom John Brown waren erg verdeeld. Sommigen noemden hem een extremist en anderen juist een nationale held.

Vraag
Hoe zouden jullie John Brown noemen? Waarom?

Vraag de leerlingen

Wat is een burgeroorlog?
Wat weten jullie hierover?

Wanneer Lincoln in 1860 wordt verkozen tot president van de Verenigde Staten, verklaren de zuidelijke staten zichzelf onafhankelijk. Zij willen zelf kunnen bepalen hoe zij hun gebieden besturen en zetten zich af tegen Lincoln’s anti-slavernij campagne. 

De burgeroorlog is een oorlog tussen de Unie (de noordelijke staten) en de Confederatie (de zuidelijke staten). 

Het noorden wint en slavernij wordt officieel afgeschaft. 

Na de dood van Lincoln neemt Andrew Johnson het presidentschap over. Johnson gaf een automatisch pardon aan alle zuiderlingen die hadden gevochten voor de Confederatie en liet de zuidelijke staten weer hun eigen regering vormen.

Deze nieuwe regering wou er alles aan doen om Zwarte mensen klein te houden en zette de ‘Black Codes’ op. Dit waren wetten die ervoor zorgden dat zwarte mensen zich aan bepaalde regels moesten houden, die voor witte mensen niet golden. 

Laat de leerlingen eerst kijken naar het schilderij en geef daarna pas de informatie.

De periode van Reconstructie veranderde al snel in het Jim Crow tijdperk. (De naam Jim Crow is vernoemd naar een racistisch karakter die Zwarte mensen belachelijk maakte.) 

De reconstructie stond in het teken van 'gelijkheid', maar dit werd nu 'gescheiden, maar gelijk'. Jim Crow is een tijd van segregatie. Zwarte en witte mensen moesten van elkaar gescheiden blijven. 

Terreur groepen zoals de KKK, de Ku Klux Klan, gebruikten angst en geweld om Zwarte mensen ‘klein’ te houden. Zij richtte zich voornamelijk op politieke leiders die zich inzetten voor emancipatie en zwarte mensen die een poging deden om hun rechten te claimen.

Zo waren er tussen 1890 en 1950 meer dan 4700 (gedocumenteerde!) lynchpartijen over het hele land. Deze lynchpartijen waren gigantische spektakels waar ouders hun kinderen voor uit school hielden om te komen kijken. 

(Voornamelijk) witte mannen werden opgeroepen om te vechten in Europa, waardoor de fabrieken in het noorden nu mankracht te kort kwamen. Dit is aanleiding voor de grootste migratie van Zwarte mensen sinds het begin van de slavernij.

Meer dan 6 miljoen Zwarte mensen migreerden uit het zuiden om te vluchten naar het noorden. Ze vertrokken onder andere naar Detroit, Cleveland, Chicago, Los Angeles en New York.

Wanneer de veteranen na de oorlog weer thuiskwamen reageerden ze geschokt door deze grote migratie, wat leidde tot de ‘Red summer’ van 1919. 

Grote rellen verspreidde zich over het hele land. Zwarte woningen en winkels werden in brand gestoken, mensen werden in elkaar geslagen en zwarte veteranen werden doelwit van aanvallen en lynchpartijen.

Zwarte mensen beginnen op te staan voor hun rechten en te eisen dat de overheid ingrijpt. Dit vormt het vroege begin van de Civil Rights movement.

De civil rights movement is een beweging die streed voor gelijke rechten en tegen discriminatie van Zwarte mensen. Deze beweging had zijn hoogtepunt in de jaren '60 onder leiding van o.a. Martin Luther King Jr. 

Zwarte mensen die tijdens de Great Migration naar het noorden verhuisden, mochten niet zomaar overal gaan wonen. Segregatie bestond nu uit hele wijken voor Zwarte mensen en hele wijken voor witte mensen. 

175.000 mensen verhuisden naar Harlem. Het werd een mengelmoes van achtergronden die samen een nieuwe cultuur zouden vormen.

Door de hoge kosten voor de huizen, was er weinig geld voor basisvoorzieningen en was er veel armoede.

Jacob Lawrence beschrijft dat een van de redenen waarom er zoveel kleur en patronen binnen de huizen van Harlem te zien zijn, vanwege deze grote armoede is. Het is een goedkope manier om een woning toch ‘warm’ en gezellig te kunnen maken en hiermee het verval te maskeren.

De Harlem Renaissance bracht een gevoel van trots en eigenwaarde met zich mee, die grote verandering bracht in hoe Zwarte mensen door zichzelf en door de wereld gezien werden.

Bezoek nu ook de tentoonstelling in Kunsthal KAdE om meer te weten te komen over Jacob Lawrence en de manier waarop hij de geschiedenis van Zwarte mensen in de Verenigde Staten in zijn schilderijen laat zien.