Oncologie

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 3

ONCOLOGISCHE AANDOENINGEN

VVT

LEERJAAR 3

Wat zijn jouw ervaringen met kanker?

Wat is de kankersoort die het meest voorkomt?

1. huidkanker
2. borstkanker
3. longkanker
4. prostaatkanker

Tumor

• Tumor=een zwelling (vochtophoping in de weefsels) of een gezwel (woekering van cellen)
• Is niet per definitie kwaadaardig
• Cellen delen zich voortdurend gestuurd door DNA. (Foute cellen dus ook.) Als de cel ontregelt raakt dan kan het zijn dat de cel andere informatie krijgt, en verandert de celdeling -> Dit geeft een ongeremde groei van cellen
  

Benigne tumor

• Gezwel groeit niet door andere weefsels heen.
• Kan niet uitzaaien naar andere organen.
• Kan drukken tegen omliggende weefsels/organen.

Voorbeelden:

• verruca = een wrat
• fibroom = steelwrat
  
• poliep = een gezwel op een steeltje (op slijmvlies)
  
• een vleesboom in de baarmoeder
• lipoom = een knobbel van vetweefsel
• keloïd = wildvlees, abnormale toename littekenweefsel
  

Maligne tumor

• Kanker
• Kan in omliggende weefsels en organen groeien.
• Kan uitzaaien.
•  Kankercellen blijven maar delen + negeren signalen om te stoppen met delen en af te sterven.
• Kankercellen kunnen afweersysteem omzeilen.

Voorbeelden:

• Carcinomen: ontstaan uit epitheelcellen (adenocarcinoom, basaalcelcarcinoom, plaveiselcelcarcinoom, urotheelcarcinoom)
  
• Hematologische kanker: kwaadaardige afwijkingen van het bloed, de bloedvormende organen (zoals het beenmerg en de milt) en de lymfeklieren.
• Sarcoom: zeldzame en kwaadaardige tumor van het steun- en bindweefsel
     
  
  

Het carcinoom is het meest voorkomende type kanker. Bekende voorbeelden zijn mammacarcinoom (borstkanker), colorectaal carcinoom (darmkanker) en longcarcinoom (longkanker).

Epitheelcellen bedekken de oppervlakten van het lichaam, zowel aan de binnenkant als aan de buitenkant. Zo bestaat de bovenste laag van de huid, de darm en van de mond- en keelholte uit epitheelcellen.

Een sarcoom is een zeldzame en kwaadaardige tumor van het steun- en bindweefsel. Deze vorm van kanker kan bijvoorbeeld ontstaan in:

    spieren
    zenuwen
    vet
    bloedvaten
    lymfevaten
    bindweefsel
    kraakbeen
    bot

Uitzaaiingen = metastasen

Via welke weg?

• Lymfeklieren
• Bloedbanen
• Via afvoerwegen/kanalen organen
• Via weefselvocht (liqour, pleuravocht)

Uitzaaiing (metastase)

TNM-indeling

In Europa worden tumoren volgens het TNM systeem ingedeeld. Deze TNM-classificatie geeft met behulp van cijfers aan hoe ver de ziekte zich heeft ontwikkeld. De indelingen bestaan per soort kanker. In het algemeen geldt: hoe hoger het cijfer, hoe ernstiger de situatie is.

T staat voor tumorstadium, dus de grootte ervan en de mate van doorgroei in omringend weefsel;

Deze waarde ligt tussen de 1 en de 4.

N staat voor ‘nodes’ (Engels voor klieren) en betreft de aanwezigheid van uitzaaiingen in de lymfeklieren.

Deze waarde ligt tussen 0 en 3.

M staat voor metastasen, dus uitzaaiingen via de bloedbaan in andere organen, botten etc.

Deze waarde ligt tussen 0 en 1.

Goedaardig gezwel

Kwaadaardig gezwel

Groeit niet door weefsels

Verspreidt zich NIET door het lichaam

Fibroom, keloïd, verruca, lipoom

Kan door omliggende organen en weefsels groeien

Cellen kunnen zich verplaatsen door het lichaam via bloed en lymfe

carcinoom, sarcoom, melanoom

Maligne

Benigne

Noem zoveel mogelijk verschillende oorzaken van kanker.

Het ontstaan van kanker

• Meerdere fouten in dezelfde cel heeft tot gevolg dat de cel zich ongecontroleerd gaat delen
• Bij 35 - 50% van de personen die kanker krijgen heeft ongezond leven invloed gehad
• Bij 15-20% van alle personen die kanker krijgen, is de ziekte ontstaan door een virus of bacterie (zoals bij Baarmoederhals-kanker)
• Bij 5% van de personen heeft het deels met aanleg te maken
  

* Carcinogeen of kankerverwekkend betekent dat wanneer men in contact met de stof komt, dit kanker kan veroorzaken. Hoe kankerverwekkender de stof en hoe vaker en intensiever het contact, hoe groter de kans is dat men daadwerkelijk kanker krijgt.

EBV; Epstein Barrvirus

HBV: Hep B (ontsteking v.d. lever)

Ioniserende stralen: Bijv. röntgen 

Een oncogen is een gen dat kanker kan veroorzaken.

HPV: Humaan Pappillova virus

HIV: humaan immunodeficiëntievirus

10 symptomen!

Mogelijke onderzoeken

• palpatie
• laboratoriumonderzoek
  
• cytologisch onderzoek
• scopie en evt biopt
• röntgenonderzoek
• MRI, CT of PET scan

Welke behandeling?

Curatief -> gericht op genezing

Adjuvant -> toegevoegde behandeling om achtergebleven kankercellen te vernietigen.

Neo-adjuvant -> vooraf aan operatie/bestraling, tumor beter behandelbaar.

Palliatief -> gericht op comfort, verzachtend beleid.

Voorbeeld adjuvant: Hormoontherapie na de chemo, om achtergebleven kankercellen te vernietigen

Voorbeeld neo-adjuvant: Ook een hormoontherapie die gegeven wordt meestal naast de chemo therapie, voorafgaand aan de operatie.

Opdracht

1. Met welke zorgproblemen krijg je te maken als je zorgvragers met een oncologische aandoening verpleegt?

2. Waar bestaat vervolgens de verpleegkundige zorg uit? 

Vereiste bronnen: ThiemeMeulenhoff/Traject-boeken! Zie bijvoorbeeld VVT 1, thema 4.