Les 2: Vulkanen en aardbevingen.

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vmbo b
• Leerjaar 1,2

Vulkanen en aardbevingen

Planning

• Terugblik
• Lesdoelen bespreken
• Filmpje 
• Theorie
• Korte quiz
• Zelfstandig werken
• Vooruitblik 

Wat weet je nog over
de opbouw van de aarde?

Lesdoelen

Aan het eind van deze les:

• kan je aan de hand van een kaart benoemen waar vulkanen en aardbevingen voorkomen;

•  kan je uitleggen hoe een vulkaan ontstaat en wat de gevolgen zijn;
  
•  kan je uitleggen hoe een aardbeving ontstaat en wat de gevolgen zijn.
  

Aardbevingen

• Aardbevingen zijn trillingen van de aardkorst.
• Deze trillingen ontstaan door het botsen van aardplaten.
• Deze botsingen ontstaan op de grenzen van convergente en transforme platen.

Linkje live aardbeving: https://weather-radar-live.com/nl/aardbeving/

Aardbevingen komen voor op de grenzen van aardplaten.

De schaal van Richter

• Met de schaal van Richter wordt de kracht van de aardbeving gemeten.

Hypocentrum

• De locatie waar de aardbeving ontstaat, noemen we het hypocentrum. 
• Recht boven het hypocentrum ligt het epicentrum.
• Dit is de plek aan het aardoppervlak waar de aardbeving het sterkst is.

Gevolgen aardbeving

• Schade aan gebouwen
• Levensgevaarlijk voor mens en dier
• Leidingen gaan kapot.
• Infrastructuur beschadigd, gebied wordt slecht bereikbaar. 
• Emotionele schade.

Vulkanisme

• Een vulkaan is een opening aan het oppervlak van een planeet waar gesmolten gesteente (magma), gas en brokstukken van vast gesteente door naar buiten komen. 

• Wanneer gesmolten gesteente nog in de aarde zit noemen we dit magma.

• Wanneer magma naar buiten stroomt noemen we dit lava. 

Hoe ontstaat een vulkaan?

• Vulkanen ontstaan bij divergente en convergente platen.
• Platen die uit elkaar schuiven (divergent) maken een opening in de aarde, hierdoor komt er magma omhoog en ontstaat er een vulkaan. 
• Bij platen die tegen elkaar botsen (convergent), wordt er een plaat de aardmantel ingeduwd. Deze plaat smelt en zoekt een uitweg naar boven. Aan het aardoppervlak ontstaat een vulkaan.

Hotspot

• Een hotspot zit niet op een plaat grens, maar midden op de plaat. De aardmantel is op deze plek heel dun. Dus wanneer heet magma omhoog geduwd wordt kan het makkelijk erdoor heen.

• Dit hete gesmolten gesteente (magma), noemen we zodra het uit de kern is lava. Wanneer lava afkoelt ontstaat er stollingsgesteente. Als dit proces heel vaak herhaald wordt ontstaat er na verloop van tijd een vulkaaneiland. 

Divergent

• Plaatbeweging uit elkaar – Twee tektonische platen bewegen van elkaar af.

• Openingen in de aardkorst – Door de scheur ontstaat ruimte in de korst.

• Magma stijgt op – Magma uit de aardmantel komt via de openingen omhoog.

• Vorming van vulkaan – Het magma stroomt uit en vormt nieuwe korst en vulkanen, vaak op de oceaanbodem (mid-oceanische rug).

Convergent

• Botsing van platen – Twee tektonische platen bewegen naar elkaar toe; meestal schuift een oceanische plaat onder een continentale plaat (subductie).

• Smelten van de oceanische plaat – De oceanische plaat zinkt in de aardmantel, smelt door hoge druk en temperatuur, en vormt magma.

• Stijging van magma – Het lichte magma stijgt door scheuren en zwakke plekken in de aardkorst omhoog.

• Uitbarsting en vulkaanvorming – Het magma bereikt het oppervlak en barst uit, waardoor een vulkaan ontstaat.\

Ezelbrug: Bij convergent ontstaat er een Kom.

Vulkaaneilanden

Hawaii, Canarische eilanden en Indonesië zijn voorbeelden van vulkaan eilanden. 

Deze landen worden gevormd door meerdere eilanden en dan spreken we van een archipel. Een archipel is een groep eilanden.

• Hawaii is een archipel;
• Canarische Eilanden zijn een archipel;
• Indonesië is een archipel.

Waar komen aardbevingen voornamelijk voor?

Hoe noemen we de plekken waar aardbevingen plaats vinden?

1. Epicentrum
2. Hypocentrum
3. Epicentrum en hypocentrum

Wat meten we met de schaal van Richter?

1. De kracht van de aardbeving.
2. De schade van de aardbeving.

Wat meten we met de schaal van Mercalli?

1. De kracht van de aardbeving.
2. De schade van de aardbeving.

Bij een aardbeving schuren twee platen tegen elkaar, hierdoor komen de plaat vast te zitten, maar doordat er altijd beweging is zal er door de toenemende druk een van de twee platen eruit klappen. Hierdoor komt een enorme schokgolf. Bij welke plaatbeweging hoort dit?

1. Convergente plaatbeweging.
2. Divergente plaatbeweging.
3. Transform

Wat is Lava?

Wat is magma?

Leg uit hoe een vulkaan ontstaat bij een hotspot.

Zelfstandig werken

Vooruitblik