5.1 Handel en de opkomst van Steden

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

5.1 Handel en de opkomst van steden

• Wat zijn de oorzaken van de opkomst van steden in de late middeleeuwen? 

Verandering en continuïteit

• Rond het jaar 1000 (begin late middeleeuwen) gingen mensen weer in steden wonen
• Dat was een grote verandering -> iets wat anders ging dan voorheen 
• Toch bleef er ook veel hetzelfde - mensen waren erg gelovig
• Dan spreken we van continuïteit -> iets wat hetzelfde blijft

1. Verbetering in de landbouw

• Betere werktuigen: ploeg van ijzer, het halsjuk
• Grond efficiënter gebruiken -->
  drieslagstelsel:
  
  

2. Woeste gronden ontginnen

= het voor landbouw bruikbaar maken van bossen en moerassen

• 1 + 2 zorgen voor stijging voedselopbrengst --> zorgt voor stijging bevolking + meer voedsel over om te ruilen 

Oorzaken van steden

Drieslagstelsel

Invoering drieslagstelsel - verdeling van het veld in drie delen. Een deel werd zomergraan op verbouwd, een deel werd wintergraan en een deel braak dus leeg. Dat zorgde voor betere opbrengst.

Ontginningen

Heren wilden graag meer van hun land gebruiken voor de landbouw. De woeste gronden die eerst bijna niet gebruikt konden worden werden nu als herendiensten klaar gemaakt voor de landbouw. Dat klaarmaken voor de landbouw heet ontginnen.

Nieuwe uitvindingen

Steeds meer nieuwe uitvindingen zorgen voor betere opbrengsten. Waaronder het halsjuk en de ploeg, waarmee je met behulp van dieren het land beter kon bewerken.

Gevolgen overschotten

• Minder mensen hoeven in de landbouw te werken
• Daarom kan je specialiseren
• Ontstaan ambachten
• Bijvoorbeeld schoenmaker, bakker, smid

Ambachten zijn beroepen waar je iets maakt met je handen

Niet meer op het domein

• Ambachtslieden zijn geen horigen meer
• Verkochten hun spullen > ook over lange afstand
• Verkochten op handige plekken hun spullen op een markt.(kerk, klooster, kruispunt)
• Op deze plekken ontstonden dorpjes, sommige dorpjes groeiden uit tot steden.

 Vroege middeleeuwen: 

Agrarische samenleving

Een samenleving waarin de meeste mensen op het platteland wonen en in de landbouw werken,.

Late middeleeuwen: 

Agrarisch-stedelijke samenleving

Een samenleving waarin de meeste mensen op het platteland wonen en in de landbouw werken, maar waar ook steden zijn, waarin veel mensen hun brood verdienen als ambachtsman of handelaar.

Steden ontstaan als gevolg van landbouwvernieuwingen

1. Waar
2. Niet waar

Heren wilden meer land - daarom ontginnen

Vernieuwingen in de landbouw

Niet iedereen hoeft meer in de landbouw te werken

Ontstaan steden

Maken

• Opdrachten: 7 t/ 16
• (mag digitaal)
• Maak een samenvatting

5.1 Handel en de opkomst van steden

(deel 2)

Hoe kwam geld weer in omloop?

Hoe werkten steden samen?

Van ruilen naar ontstaan geldeconomie

• Domeinheer vond pacht in vorm van oogst onhandig --> oogst vergaat. Geld praktischer --> leger + hofhouding betalen makkelijker

• Op markt niet altijd voldoende producten om direct te ruilen
• Boeren hadden geld nodig voor pacht + belasting

Nadeel geldeconomie = overal een ander soort munt... moeilijk te bepalen hoeveel de munten waard zijn. 

Handelsnetwerk

• Steden die geld met langeafstandshandel verdienen: handelssteden

• Vanaf 12e eeuw samenwerking kooplieden Noord-Europese steden

Hanze

• Handelen was nog gevaarlijk
• Daarom gingen steden samenwerken in een hanze
• Beveiliging - schepenbouw - afspraken

Handelsnetwerk

• Hanze = handelsverbond van steden langs de Noordzee en de Oostzee. 
• Voordelen: 
• 1. Koggeschepen in groepjes varen = veiliger 
• 2. Samen afdwingen om minder tol te betalen 
• 3. Leveranciers mochten niet samenwerken met concurrenten van de Hanze

Maken

• Opdrachten: 7 t/ 16
• Maak een samenvatting