Steden en staten 5.1

• Geschiedenis
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 1

Steden en Staten 

5.1 Woonplaats en werkplaats

Deze les 

• Intro nieuwe hoofdstuk 
•  werktijd/ nakijk opdrachten hoofdstuk 4 
•  afsluiten 

Wat weet je nog van het vorige hoofdstuk ?
benoem begrippen, gebeurtenissen, personages etc

lesdoel 

• Aan het einde van de les weet je hoe in Europa weer een landbouwstedelijke samenleving ontstond.
•  En hoe de economie zich ontwikkelde.

Hoe zat het ook alweer met de Middeleeuwen ?

•  Vroege middeleeuwen 500 - 1000 (vorige hoofdstuk)
• Late middeleeuwen 1000 - 1500 (dit hoofdstuk)

Vraag?

Waarom was er in de vroege middeleeuwen een landbouwsamenleving ? 

Late Middeleeuwen

• Tijd van Steden en Staten (1000-1500)

• Het is 'veiliger' en 'rustiger'
• Er komt meer handel
• Geld komt weer terug
• Bevolking groeit

• Er ontstaan steden

• Macht van de steden neemt toe
• De adel krijgt (soms) minder macht

Dit is een plattegrond van Zwolle in de Middeleeuwen

Dit noemen we een landbouwstedelijke samenleving

Deze les

• Uitleg verbetering landbouw, handel en ontstaan steden
• 4 quiz vragen. 
• werken aan de opdrachten 
• nabespreken 
• afsluiten 

Verbeteringen in de landbouw

Rond het jaar 1000

• Drieslagstelsel
  
• IJzeren ploeg
• Halsjuk

Steeds meer handel

• Verbeteringen in de landbouw leveren meer oogst op
  
• Overschotten worden verkocht of geruild op markten 
• Geld wordt steeds meer gebruikt als (handig) ruilmiddel
• Einde aan de aanvallen van Vikingen in West-Europa: meer veiligheid
• Handelaren komen daardoor in verschillende landen en nemen andere producten (wijn of zijde) mee.

Steden ontstaan

• Handelaren komen vaak op dezelfde plek: om te overwinteren en hun spullen op te slaan.
• Deze plekken liggen op een goede plek: kruispunten van wegen en/of rivieren, meestal in de buurt van een kasteel of klooster
• Op deze plekken waren vaak al jaarmarkten
• Langzaam ontstaan hieruit nederzettingen, die uitgroeien tot steden.

In het kort

•  Door landbouwtechnieken kwam er meer voedsel
•  hierdoor leefden mensen langer en gezonder 
•  groei bevolking.
• Markten werden georganiseerd 
• mensen besloten dicht bij de markt te wonen
• ontstaan steden.  

Wat is geen oorzaak van het ontstaan van steden?

1. Toename van voedsel
2. Bevolkingsgroei
3. Specialisatie
4. Afschaffing Feodale stelsel

In de middeleeuwen ontstaan steden op?

1. Drukke handelskruispunten
2. Steden waren er toen al lang
3. Alleen bij rivieren
4. geen antwoord is goed

Welk oorzaak en gevolg is onjuist?

1. Door ontwikkelingen in de landbouw, kwam meer voedsel
2. Door meer voedsel, groeide de bevolking
3. Vanuit markten ontstaan ontwikkelingen in de landbouw
4. Vanuit markten ontstaan steden

Benoem oorzaken waardoor de handel toeneemt

Werktijd

• Hoofdstuk 5.1 opdracht 4 t/m 7 (blz 87 en 88 in je werkboek) 
• Daarna nabespreken

•  Denk alvast na wat het begrip Nijverheid betekent

Steden en Staten 

5.1 Woonplaats en werkplaats

Deze les 

Herhaling 

uitleg; wat is een geldeconomie? 

nabespreken opdracht 4 t/m 7

werktijd

Hoe ontstaan steden?

Zet de zinnen in de juiste volgorde.

Er ontstaan steden.

De landbouw wordt verbeterd.

Er blijft voedsel over

Handelaren gaan wonen bij de markt.

Deze worden verkocht op de markt

Lesdoel 

• Aan het einde van de les weet je wat er bedoeld wordt met een geldeconomie.
  
• Aan het einde van de les kan je uitleggen hoe de economie zich ontwikkelde. 
  

Wat is een geldeconomie?

De geldeconomie

• Wat mensen willen verkopen heet aanbod

• wat mensen willen kopen heet vraag.

• Als je geld overhoud na de koop en verkoop van je product heet dat winst.

De geldeconomie 

•  Door opkomst van handel gingen mensen weer geld gebruiken.
• elke stad had zijn eigen munt
• ontstaan geldwisselaars. 
• sommige geldwisselaars bewaarde het geld en werden een bank  
• banken verdienden geld door het laten betalen van rente

•  kerken vonden dat niet goed.

nabespreken 

•  Opdracht 4 t/m 7 (blz 87 en 88, werkboek)
• lesboek blz 72 & 73

Steden en Staten 

5.1 Woonplaats en werkplaats

Deze les 

• herhalen 
  
• wat is een gilde en internationale handel ?
•  werktijd 
•  afsluiten 

Wat is een geldeconomie?

Wat mensen willen kopen

Wat mensen willen verkopen

Wat iemand aan geld overhoudt na de koop en verkoop van een product

Vergoeding voor het lenen van geld 

Aanbod

Winst

Vraag

Rente

Lesdoel 

• Je kan uitleggen hoe ambachtslieden samenwerkten. 
• Je kan uitleggen hoe handelssteden samenwerkten.

Samenwerking en nijverheid

• Lees zelfstandig in stilte: 'samenwerking in de nijverheid' en 'internationale handel'
• blz 73 en 74 in je lesboek

Beantwoord daarbij de volgende vragen:

• Wat is een Gilde? 
  
•  Welke ambacht viel daaronder benoem er 2
•  Kan ik hetzelfde product maken maar niet tot een gilde behoren?
•  Wat deed het Gilde nog meer naast ambacht?
•  Wat wordt er bedoeld met tol ?
•  Hoe zou jij de Hanze omschrijven?
• Waarom is de Hanze een internationale handels organisatie? 

Nabespreken 

• Wat is een Gilde? 
  
•  Welke ambacht viel daaronder benoem er 2
  
•  Kan ik hetzelfde product maken maar niet tot een gilde behoren?
  
•  Wat deed het Gilde nog meer naast ambacht?
  

• Hoe werkte ambachtslieden samen? 
  

Van leerling 

tot meester

• Je mag alleen een eigen bedrijf hebben, als je lid van een gilde bent.
  

• Hiervoor moet je eerst meester worden:

1. Je begon al erg jong als leerling;
2. Daarna werd je gezel;
3. En pas als je meesterproef had gedaan kon je meester worden. Je was dan vaak al ver boven de 30 jaar!

Middeleeuwse ambachtslieden aan het werk.

Een voorbeeld van een meesterproef.

Om meester te worden moest een poort worden gemetseld.

Internationale handel

Hoe werkte handelssteden samen?

https://www.youtube.com/watch?v=xzZxiVNW51g 

Nabespreken 

•  Wat wordt er bedoeld met tol ?
  
•  Hoe zou jij de Hanze omschrijven?
  
• Waarom is de Hanze een internationale handels organisatie? 
  

werktijd 

Maken opdracht 7 t/m 9 (werkboek blz 88)