5.2 + 5.3 Democratie in Nederland en Sociale Kwestie

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

5.2 Democratie in Nederland

Lesdoelen

-Je weet waarom in 1815 het koninkrijk der Nederland gevormd is

-Je weet vanwege welke problemen België zich afscheidde in 1830

-Je weet welke wijzigingen er werden doorgevoerd in de grondwet in 1848

Wenen

• Napoleon is verslagen -->
  1815: Congres van Wenen
• Doelen:
• 1. Machtsevenwicht in Europa
• 2. Herstellen van de  orde (restauratie) 
• 3. Vrede bewaren 
• - Stichten Koningrijk der Nederlanden met Willem I als vorst 

Willem I

• Nederland wordt een constitutionele monarchie: vorst gebonden aan grondwet:
• - Tweede Kamer vertegenwoordigt het volk
• - Tweede Kamer mag wetten maken
• - Eerste  Kamer mag wetten verwerpen 
• - koning kiest leden
• Willem mag echter ook wetten maken en de Tweede Kamer negeren
• In praktijk heeft hij absolute macht

Verschillen in NL

• - Zuid: katholiek, industrie, Frans
• - Noord: protestant, handel, Nederlands
• Zuidelijke economie sterker, maar gevoel van gebrek aan respect van "Nederlanders"
• 1. Nederlands als officiële taal
• 2. Staatsschuld noorden --> hoge belasting 
• 3. Noorden krijgt evenveel zetels in Tweede Kamer als zuiden
• Oprichting NHM en kanalen om economie te stimuleren

Noord

Zuid

Economisch

Economisch

Politiek

Politiek

Religieus

Religieus

Taal

Taal

Handel

Industrie

Burgers

Aristocratie

Protestant

Katholiek

Nederlands

Frans

Onvrede groeit

• 1830: Hongersnood en economische problemen wakkeren onvrede aan in zuiden
• Na het zien van de opera De stomme van Portici  begint een opstand in Brussel
  
  

Waarom is in 1815 het
Verenigd Koninkrijk der Nederlanden gevormd?

Waarom scheidde België zich af in 1830?

Liberalen

• Rijke burgers en industriëlen zijn liberaal: hogere winsten zonder sociale wetten
• Dankzij censuskiesrecht is ook de regering liberaal: inkomen bepaald stemrecht
• Gevolg: rijken stemmen op liberalen
• Gevolg: géén sociale wetgeving

Grondwet

• Ondanks een grondwet regeert Willem I als absoluut vorst
  
• 1848: revoluties in Europa --> liberalen eisen vrijheden van Franse Revolutie

• Uit angst afgezet te worden geeft Willem II Thorbecke de opdracht de grondwet te wijzigen:

Grondwet 1848

1. Ministeriële verantwoordelijkheid: ministers zijn verantwoordelijk voor beleid

2. Koning is onschendbaar

3. Rechtstreekse verkiezingen Tweede Kamer

4. Uitbreiding grondrechten

Door de grondwet van 1848 met de koning veel macht inleveren. Waarom ondertekent Willem II toch?

5.3 De sociale kwestie

Lesdoelen

•    Je kunt uitleggen hoe de leef- en werkomstandigheden van arbeiders meer aandacht kregen

• Je kunt uitleggen hoe arbeiders hun leef- en werkomstandigheden verbeterden

Tegengestelde belangen

• Eigenaren van de fabrieken hadden veel geld geïnvesteerd in de nieuwe fabrieken

• Enige waar op bezuinigd kon worden was loonkosten
• --> zo snel mogelijk winst maken
• Overschot aan arbeiders zorgt voor lage lonen
• Situatie van de arbeiders was niet van belang voor de fabriekseigenaren
  

Omstandigheden

• Fabriek moest zoveel mogelijk produceren: dag- en nachtploegen
• Arbeiders hadden weinig nachtrust en daglicht
• --> veel ongelukken door slechte concentratie
• Geen uitkering bij ziekte of arbeidsongeschiktheid
  

Fabriekssteden

•   Arbeiderswoningen staan dicht bij elkaar en bij fabrieken

•  Géén riolering of watervoorziening, kleine woningen
• Gevolg: epidemieën en lage levensverwachting

Arbeiders in actie

•  Arbeiders kwamen voor zichzelf op -> vakbonden
• Opkomst socialisme -> streven naar gelijkheid en minder verschil arm en rijk, betere leefomstandigheden en algemene kiesrecht
• Veel aanhangers in Europa door grote groep industriearbeiders

Sociale wetten

•  Sociale wetten -> wetten voor steun aan mensen die minder goed voor zichzelf kunnen zorgen
•  Eerste sociale wetten ontstaan door verzet tegen kinderarbeid
• Kinderwetje van Van Houten