Thema 10: Voeding en vertering.

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo b
• Leerjaar 4

Voeding en vertering

Je herhaalt de volgende onderwerpen:

• voedsel en voedselbederf
• voedingsmiddelen en voedingsstoffen
• voeding en leefstijl
• het verteringsstelsel
• de organen voor vertering
• planteneters, vleeseters en alleseters

 (on)bewerkt voedsel

Onbewerkt voedsel = voedsel wat direct van land in je mond komt

Bewerkt voedsel = voordat je het eet, heb je het bewerkt (koken, bbq en, zout erop doen, stoffen toevoegen zodat het langer houdbaar blijft)

Voedselbederf en conserveren

Voedselbederf: kan zorgen voor voedselvergiftiging door reducenten (bacteriën en schimmels)

Voedselbederf voorkomen?> 

Conserveren = het beschermen tegen voedselbederf

voedsel conserveren: voedsel langer houdbaar maken

Voedingsmiddelen 

Voedingsmiddelen zijn alle producten die je eet of drinkt.

• Plantaardige: producten: Afkomstig van planten.

• Dierlijke producten: delen van dieren (vlees, vis) of producten van dieren (eieren, melk, ...

Plantaardige voedingsmiddelen

Dierlijke voedingsmiddelen

Voedingsstoffen

Voedingsstoffen zijn de bruikbare bestanddelen uit voedingsmiddelen.

Je lichaam heeft voedingsstoffen nodig om zichzelf in leven te kunnen houden.

De voedingsstoffen: 

• eiwitten
  
• koolhydraten (suiker, zetmeel )
• vetten
• water
• mineralen (zouten,natrium)
• vitaminen (A,B,C,D)

Functies van Voedingsstoffen

Functies voedingsstoffen:

• bouwstoffen
• brandstoffen
• reservestoffen
• beschermende stoffen
  

Voedingsvezels

• veel plantaardige voedingsmiddelen bevatten voedingsvezels 
• voedingsvezels verteer je niet --> helpen daarom bij darmperistaltiek
• Voedingsvezels geven vol gevoel
• Let op: voedingsvezels is GEEN voedingsstof!!!

Schijf van vijf

Dikker of dunner?

Overvoeding = meer vetten binnen dan nodig is

Kan leiden tot overgewicht

Te weinig eten kan leiden tot vermagering = ondervoeding

• Door bijvoorbeeld eetstoornis zoals anorexia
• Kan erg schadelijk zijn

Dikker of dunner?

overvoeding: Je krijgt meer energie binnen dan je verbruikt.

overgewicht: Je bent te zwaar voor je lengte.

vermagering: Sterke afname van het lichaamsgewicht.

ondervoeding: Je krijgt minder energie binnen dan je verbruikt.

Doel vertering

Bij vertering worden voedingsstoffen die te groot zijn om opgenomen te worden zo klein gemaakt dat ze opgenomen kunnen worden door het bloed

Verteringssappen

De vertering gebeurt met behulp van verteringssappen.

Verteringssappen worden gemaakt door verteringsklieren.

Speekselklieren	Speeksel
Maagsapklieren	Maagsap
Alvleesklier	Alvleessap
Lever	Gal
Darmsapklieren	Darmsap

Spijsvertering

Spijsvertering = alle organen werken samen om voedsel te verteren en voedingsstoffen op te nemen

• Eiwitten, koolhydraten en vetten moeten worden verteerd 
• Water, vitaminen en mineralen hoeven niet verteerd te worden, die zijn al klein genoeg.

Verteringssappen

• Verteringssappen helpen bij de vertering.

• Deze sappen worden gemaakt in de verteringsklieren. 

Er zijn vijf verteringsklieren:

• speekselklieren

• maagsapklieren

• lever

• alvleesklier

• darmsapklieren (in dunne darm)

Darmperistaltiek

samentrekken van de spieren in de darmen

voedsel 

wordt 

gekneed en vermengd met sappen

Kauwen en slikken

tijdens slikken: huig sluit neusholte en strotklepje sluit de luchtpijp

Enzym in speeksel verteerd zetmeel.

Speekselklieren

Speeksel = slijm dat onder andere water bevat

• Zorgt dat voedsel beter glijdt
• Doodt bacteriën
• Helpt met vertering van zetmeel

Maag

Beweegt altijd door de peristaltiek

Maagzuur dood bijna alle bacteriën

Maagzuur is geen maagsap.

Lever maakt gal. Gal wordt opgeslagen in de galblaas.

* Gal maakt van de grote vetdruppels kleine vetdruppeltjes)

De twaalfvingerige darm

Verbindt de maag met de dunne darm. De lever maakt gal. Hier komt alvleessap en gal bij het voedsel.

• Alvleessap verteert eiwitten, koolhydraten en vetten

Darmvlokken in de dunne darm

Darmvlokken zijn uitstulpingen op de darmplooien

Functie: Vergroten oppervlakte

Bloedvaten in darmvlokken: opname van voedingstoffen in het bloed

Dunne darm

•  darmsap gemaakt door darmsapklieren
• Maakt het verteren af
• Dus, de voedingsstoffen worden opgenomen in het bloed
• Verteert eiwitten en koolhydraten

De dikke darm

- In de dikke darm wordt bijna al het water uit de voedselresten gehaald -->voedselbrij wordt dikker

- In de dikke darm leven bacteriën die een deel van de voedingsvezels verteren.

Kiezen en tanden

Het gebit

Bestaat uit snijtanden, hoektanden en kiezen.

Tandplak

Dus laagje aanslag dat dagelijks op tanden en kiezen komt.

Gevolg:
- Bacteriën zetten
suikers om in zuur. Dit
lost het glazuur op,gaatjes

- Tandplak kan
verkalken tot kalksteen

Het wordt hard.

Tandbederf

Aantasting van tanden  en kiezen door tandplak of tanderosie. Tanderosie tast het glazuur aan.

Poetsen met fluoride!

Hoe ontstaat tandbederf?

Tandbederf: je krijgt gaatjes doodat bacteriën suikers omzetten in zuur.

Dit zuur lost het glazuur en tandbeen op.

Met fluoride in tandpaste kun je tandbederf

voorkomen. Een fluor behandeling is ook goed.

Verschillen in het verteringsstelsel

Plantaardig voedsel is moeilijker verteerbaar dan dierlijk voedsel. Zit vol voedingsvezels. Voedingsvezels zijn moeilijk te verteren.

Verschillen tussen: planteneters, vleeseters en alleseters.

lang

kort

middellang