Les 5: Absurd: Dada en Surrealisme

• Kunst
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

8.1 Absurd

Dada en Surrealisme

WO I

Engeland, Frankrijk en Rusland vs

Duitsland, Oost-Hongarije, Italië :

'de grote oorlog'

Nederland : neutraal

Technologische vooruitgang in vuurkracht: machinegeweren, gifgas, kanonnen, prikkeldraad. Tanks en vliegtuigen werden ingezet. 

Otto Dix

Duitse kunstenaar. Maakt de 

ellende van WO I zichtbaar.

schooltv.nl

Dada

• De mens gaat ten onder aan moderne oorlogsindustrie = afkeer van de oorlog leidt tot antikunst 
• Ontstaat in Zwitserland (=neutraal)
• Anti-oorlog, anti-burgerlijk, anti-theoretisch
• Shockeren en provoceren om de burgerlijke maatschappij wakker te schudden.
• Uitsluiten logisch redeneren: betekenisloosheid, absurdisme en toeval!

Fountain, Marcel Duchamp, 1917.

'Het meest invloedrijke kunstwerk ooit.'

"Fountain"

• Marcel Duchamp, 1917
• Kant-en-klare voorwerpen tot kunstobject maken 
• Roept de vraag op: wat is kunst?
• Vaardigheid van de kunstenaar is geen graadmeter voor kwaliteit.
• Conceptuele kunst: het idee is belangrijker dan esthetische of technische uitvoering.

Readymades

Marcel Duchamp

Dada

• In beeldende kunst, theater, poëzie, muziek, film
  
• vb. 'Karawane' - Hugo Ball
• Typografie = tekstopmaak ondersteunt inhoud

Paul van Ostaijen, 1921

Nieuwe technieken in beeldende kunst

Collage (zie volgende slide)

&fro ttage (zie video)

Surrealisme

Vanaf 1924

Surrealistisch

manifest (1924)

• Zoeken naar manieren om het fantastische / onbewuste te verbeelden

• Door gebruik van dromen (Freud), associaties en onbewuste handelingen

• Ontwikkeling collage, frottage --> cadavre exquis en automatisch schilderen

Cadavre exquis is een variant op het Automatisch Schilderen wat veel surrealisten toepassen. Hierbij ontstaan vormen door associatie. Dat wil zeggen dat het ene beeld automatisch het andere beeld oproept, zonder het verstand te gebruiken.

De zin waar het Cadavre exquis uitkomt is zelf ook een cadavre exquis: "le cadavre exquis boira le vin nouveau." (Het voortreffelijke lijk zal de nieuwe wijn drinken.)

Cadavre exquis

• Oorspronkelijk: gedicht door meerdere dichters geschreven zonder dat zij op de hoogte zijn van elkaars bijdrage. Ook tekeningen.
• André Breton: logica en verstand zijn beperkingen. 
• Wel: spelvormen, toeval: verstand uitschakelen!

Het automatisch schilderen zie je vooral terug in abstract surrealisme.

Omslagpunt

Eind jaren '20: kunstenaars gaan zich concentreren op ‘droomschilderijen’

• Voorstelling zeer realistisch, haast fotografisch

• Door onlogische combinaties of vreemd materiaal ontstaan vervreemdende, soms nachtmerrie-achtige voorstellingen

SAMENGEVAT:

Dada(ïsme) opent de aanval op alle regels, normen en waarden.

- shockeren en provoceren om de burgerlijke maatschappij wakker te schudden.

- kenmerken:

•  tegen bestaande opvattingen
  
•  toeval, absurditeit en humor
  
•  gebruik van bestaande teksten en voorwerpen
  

Surrealisme zoekt naar manieren om het fantastische en onbewuste te verbeelden:

• door gebruik van dromen (Freud), associaties en onbewuste handelingen

• door uitschakelen van de wilskracht (toeval)

– dromen, visioenen, fantasieën

– geen logica

Opdracht 1 (10 minuten)

Teken of schrijf met 3 klasgenoten een 

'Cadavre exquis'.

Schrijf / teken een begin, vouw je blaadje op de juiste plek om en zorg dat de volgende persoon een aanknopingspunt heeft (een woord, een paar lijnen). Niet te veel nadenken, doen!

Opdracht 2 (10 minuten)

Individueel: 

Maak een figuratieve tekening van een fantasiedier. 

Maak gebruik van de frottagetechniek. Gebruik minimaal 4 verschillende structuren. 

Zelfstandig werken

- LZ TB blz. 176 t/m 179 

- M WB H. 8 opdracht 13, 14, 23 

- Huiswerk vorige les(sen) nakijken

- Toetsstof doornemen (zie periodeplanner)

- Extra oefenstof modernisme: vraag 15 t/m 22, WB blz. 113/114

Denk aan bonuspunten toets: + 0,2 presentatie, + 0,2 huiswerk (mits nagekeken en verbeterd), 

+ 0,1 aantekeningen / samenvatting