Relitoets: Jodendom

• Levensbeschouwing
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Jodendom

Les 1

Leerdoelen

• Je weet dat het Jodendom raakvlakken heeft met het christendom en islam
• Je kent het begrip 'Monotheïsme'
• Je kent de verschillende stromingen van het jodendom
• Je kent de 3 geloofspunten van het jodendom

Ontstaan Jodendom

• Het Jodendom is de oudste monotheïstische religie ter wereld!
  
• De precieze ontstaansdatum is niet bekend maar wordt geschat op zo’n 3000-4000 jaar geleden.
  
• Het Jodendom heeft geen echte stichter. De eerste stamvader van het Joodse geloof is Abraham

Jodendom

• Christendom is voortgekomen uit het jodendom
• Islam heeft ook ‘banden’ met het jodendom

                             - jodendom (+/- 4000 v. Chr.)

                             - christendom 

                             - islam

Afbeelding achtergrond dia

Antakya,

één van de oudste steden in Turkije die een belangrijke rol heeft gespeeld in het vroege christendom. Een stad waar waar veel Arabieren leven (Turken en Christenen).  Een stad die bekend staat om de verschillende bevolkingsgroepen die nauw met elkaar samenleven; joden, christenen en moslims.

 Op de afbeelding, die in Antakya is gemaakt, zijn de symbolen van de drie religies te zien. 

Geschiedenis

• Abraham
• Isaak
• Jacob
• Mozes

Belangrijke stromingen binnen het jodendom

• Orthodoxe joden
• Liberale joden
• Niet-religieuze joden

Orthodoxe joden

Trouw aan de Thora
Strikte regels
Vlees en melk
Jood --> moeder

Uitleg

De orthodoxe joden houden zich streng aan alle regels die in de Thora staan. Ze gebruiken nooit vlees en melk samen. De mannen dragen zwarte kleding en een hoed. Ze hebben baarden, omdat ze zich niet mogen scheren. 

Liberale joden

Waarden Thora belangrijk (liefde, God, rechtvaardigheid)
Thora door God geschreven
Niet strikt
Koosjer --> geen varkensvlees
Sabbat en synagoge

uitleg

De liberale joden vinden bepaalde waarden uit de Thora belangrijk. Voorbeelden hiervan zijn: naastenliefde en rechtvaardigheid. Een deel van de libarale joden houdt zich ook aan de joodse leefregels, zoals kosjer eten en niet werken op sjabbat (heilige dag:zaterdag). De liberale joden zijn dus minder streng dan de orthodoxe joden. 

Niet-religieuze joden

• Horen wel bij de joodse bevolkingsgroep
• Doen niets (meer) met hun geloof 
• Alleen jood door moeder
  
• Vieren wel de belangrijkste feesten

3 geloofspunten van religieuze joden

• Het jodendom kent de volgende belangrijke geloofspunten: 
  

- Eén god
- Het verbond dat God sloot met Abraham en de naleving van de wet
- Het geloof in een Messias 

Geloofspunt 1: één god

• Joden geloven in één god: monotheïstisch 

} Mono = één 

} Theos = god 

• Monotheïsme wil zeggen:

een godsdienst waarbij één god wordt erkend

• Joden spreken de naam God niet uit 
• Men zegt Adonai (=Heer)
• Volgens de joden is God eeuwig; geen begin en geen einde

Geloofspunt 2: het verbond en de naleving van de wet

• God heeft met de joden een verbond gesloten

|-> God beschermt joden
|-> Joden komen in het Beloofde land

ALS

|-> Joden volgens de leefregels (de wet) leven

• Met de wet wordt de Thora bedoeld
• Besnijdenis

God heeft afspraken met joden gemaakt.

Geloofspunt 3: het geloof in een verlosser

• Joden geloven in de komst van een verlosser
  
• Joden noemen de  verlosser ook wel een ‘messias’
• De verlosser brengt de jood naar het Rijk van God 

ideale samenleving - einde aan ellende

Jodendom: Les 2

Leerdoelen

• Je kent de belangrijkste gebruiken in het jodendom
• Je kent de belangrijkste feesten van het jodendom

Rituelen en feesten

1. Besnijdenis ( achtste dag na de geboorte)

2. Bar Mitswa / Bat Mitswa

3. Huwelijk ( Synagoge)

4. Sjabbat ( zaterdag heilige dag, begint vrijdagavond al met het sjabbatmaal)

5. Kosjer eten

6. Overlijden

Een ritueel is een steeds terugkerend gebruik met een diepere betekenis

Besnijdenis

Brit Mila: Besnijdenis op de 8e dag na de geboorte; de voorhuis van de penis wordt weggesneden.

Jongens krijgen hun naam tijdens de Brit Mila.

Meisjes krijgen hun naam vaak in de synagoge.

 

Moheel: Iemand die de besnijdenis uitvoert

Zegeningen: Uitgesproken door de rabbijn of familieleden voor het kind en de moeder.

Bar Mitswa / Bat Mitswa

- Bar Mitswa (jongen van de wet) voor jongens (13 jaar)

- Bat Mitswa  (meisje van de wet) voor meisjes (12 jaar) 

 Op de dag lezen ze in de synagoge foutloos voor uit de Tora. De dag wordt afgesloten met een feestelijke maaltijd.Vanaf dan ben je verantwoordelijk voor eigen daden en deelname aan religieuze rituelen, zoals het lezen van de Torah. 

Het huwelijk

Kenmerken van een Joods Huwelijk:

• Chuppah: Huwelijksbaldakijn, symbool voor het nieuwe huis (zie afbeelding)
• Ketoeva: Huwelijkscontract met rechten en plichten.
• Zeven Zegens (Sheva Brachot): Traditionele zegeningen.
• Glas breken: Herinnering aan de verwoesting van de Tempel.
• Mikwe: Ritueel bad voor de bruiloft (vooral voor de bruid).
• Feest (Simcha): Dans, muziek en maaltijd na de ceremonie.
• Getuigen & rabbijn: Twee Joodse getuigen en meestal een rabbijn.

 -  sabbat

De sabbat begint op vrijdagavond met zonsondergang en eindigt op zaterdagavond met zonsondergang

Heilige dag in de week, bedoeld voor rust, geloof/godsdienst en familie

Het herinnert de joden aan de schepping van de wereld door God (JHWH) en de Exodus (bevrijding uit de slavernij)

Men heeft een maaltijd met het gezin, volgt de diensten in de synagoge en bezoekt familie

Synagoge (Sjoel)

- Dit is de plek waar de Joden samen komen

- Ze bidden ,feesten of bestuderen de Thora hier

-Vrijdagavond en zaterdagochtend sabbat diensten -> Rabbijn geeft uitleg over de Thora

- de voorzanger = Chazan

- minimaal 10 joodse mannen aanwezig zijn (minjam)

- de heilige ark; hierin wordt de Thora bewaard.

Kosjer eten

Kosjer eten is belangrijk. 

Kosjer betekent rein. 

Joden zien bloed als een symbool van het leven. 

In het voedsel zit geen bloed. 

Joden eten geen varkensvlees. 

Orthodoxe joden mengen het vlees niet met melkproducten. Dit gebeurt uit respect voor het leven. Melkproducten komen van levende dieren.

Kosjer kun je vergelijken met het woord 'hallal' dat moslims gebruiken voor rein.

Orthodoxe joden hebben aparte pannen voor melk- en voor vleesgerechten. Ook hebben ze apart bestek en serviesgoed.

Als het kan, heeft men zelfs twee keukens.

Kosjer eten

Overlijden en het Jodendom

• "Hoor Israël de Heer is onze God de Heer is één".
• Ritueel gereinigd
• Orthodoxe Joden  - begraven
• Liberale Joden - begraven, heel soms cremeren
• Eenvoudige uitvaart; je bent ook gekomen zonder iets
• Richting oosten begraven - Tempel Jeruzalem
• Zo lang de overleden persoon niet begraven is, mag niemand getroost worden.
• Steentje op het graf leggen, zodat men weet dat er iemand is geweest

Antisemitisme, Diaspora en de Oprichting van Israël

Antisemitisme

Haat of discriminatie tegen Joden vanwege hun geloof, afkomst of cultuur. Het komt al eeuwenlang voor in Europa en daarbuiten.

Diaspora

Na de verwoesting van de Tweede Tempel in Jeruzalem (70 na Chr.) raakten Joden verspreid over de hele wereld. Deze verspreiding wordt de diaspora genoemd.

👉 In veel landen waren ze een minderheid en vaak doelwit van discriminatie en vervolging.

Antisemitisme in de geschiedenis:

• In de middeleeuwen werden Joden vervolgd en beschuldigd van allerlei misdaden.
• In de 19e en 20e eeuw groeide het racistische en politieke antisemitisme.
• Tijdens de Holocaust (1940–1945) werden 6 miljoen Joden vermoord door de nazi’s.

Gevolg na de Holocaust

De wereld erkende de noodzaak van een eigen, veilige plek voor het Joodse volk.

➡ In 1948 werd de staat Israël opgericht, mede als reactie op eeuwenlange vervolging en de gevolgen van de Holocaust.