Les 1: De verlichting

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

De tijd van pruiken en revoluties

Les 1: De verlichting

De leerdoelen

1. Je kunt beschrijven hoe rationeel en optimistisch de ideeën van verlichte denkers waren en hoe deze werden toegepast.

2. Je kunt beschrijven hoe verlichte denkers dachten over godsdienst.

3. Je kunt beschrijven hoe verlichte denkers dachten over sociale verhoudingen.

4. Je kunt beschrijven hoe verlichte denkers dachten over politiek.

5. Je kunt beschrijven hoe verlichte denkers dachten over economie.

K.A. -rationeel optimisme en 'verlicht denken' dat werd toegepast op alle terreinen van de samenleving: godsdienst, politiek, economie en sociale verhoudingen

We gaan terug naar de tijd van de verlichting ...

Wat weet je al van de verlichting?

Kennis is macht

Verlichte denkers geloofden dat armoede en ellende het gevolg was van domheid en onwetendheid. Met kennis kun je veel oplossen. Daarom brachten schrijvers de Encyclopedie (1772).

De verlichting

Door de wetenschappelijke revolutie ontstond het idee dat mensen alles kunnen begrijpen en verklaren met hun verstand. Een groep mensen wilden dit rationeel denken bevorderen.

Van duisternis naar licht

Ontwikkelde mensen dachten je met kennis en je verstand van de duisternis (domheid, onwetendheid, intolerantie) naar het licht (meer kennis, inzicht, verdraagzaamheid) kunt komen!

Atheïsme

Zelfs het geloof veranderde. Voorheen geloofde iedereen dat God ingreep in het leven (straffen van God). Verlichte denkers dachten dat alles op aarde gevolg was van de mens en natuur.

             -->

              atheïsme in 

              Europa (2010)

Deïsme 

De Franse schrijver Voltaire was kritisch op de katholieke kerk en godsdienstige bekrompenheid. Hij was een deïst. Volgens hem had god de wereld geschapen, maar deed er niets mee. 

De standenmaatschappij

Al sinds de Middeleeuwen was de Franse bevolking verdeeld over 3 standen. De eerste, tweede en derde stand. Alle standen hadden hun eigen rechten en plichten. Dit was vooral oneerlijk...

De drie standen:

1e stand: alle mensen die behoren tot de kerk (geestelijken/geestelijkheid)

2e stand: alle mensen van adel (edelen)

3e stand: alle boeren en (rijke) burgers

Onrecht...

De leden van de 1e en 2e stand hadden allerlei privileges (voorrechten) en nauwelijks plichten, zoals belasting betalen. De 2e stand hielp de koning bij het besturen van het land/leger. 

De 3e stand had alleen maar plichten en helemaal geen rechten. Bij deze stand kwamen bijna alle belastingen vandaan!

Mensenrechten

Verlichte denkers, zoals John Locke waren tegen de standen-maatschappij. Mensen zijn van nature gelijk en zouden dezelfde rechten moeten hebben. Er zou een rechtsstaat moeten komen!

                                 -->   

                                  Nederland    

                                 (nu)  

Volkssoeveiniteit

Volgens Jean-Jacques Rousseau was het hoogste gezag afkomstig van het volk. Deze volkssoevereiniteit was dan de 'algemene wil'. Besluiten moesten via een volksvergadering.

Trias politica

Volgens de Britse denker John Locke mag je een vorst/regering afzetten als macht wordt misbruikt. Charles Montesquieu kwam met het idee van drie gescheiden machten (driemachtenleer).

Vraag en aanbod

Volgens Adam Smith streeft de mens naar eigen voordeel, maar dat zorgt voor welvaart via vraag en aanbod. De overheid moet zich niet met de economie bemoeien (laissez-faire).