750 jaar Amsterdam

750 jaar Amsterdam

Amsterdam

VAN VISSERSDORP NAAR WERELDSTAD: AMSTERDAM BESTAAT 750 JAAR

Op zaterdag 21 juni wordt er feest gevierd op de Ring A10 rond Amsterdam. Daarvoor wordt 15 kilometer van de snelweg autovrij gemaakt. Het is feest omdat de stad Amsterdam dit jaar 750 jaar bestaat. En dat jubileum wordt groots gevierd. Al sinds oktober zijn er allerlei festiviteiten voor het 750-jarig bestaan van de stad. Hoe is Amsterdam eigenlijk ontstaan? De stad kent een lange geschiedenis, waarvan we hieronder een deel beschrijven. 

Boeren en vissers

Zo’n 800 jaar geleden ligt er niets meer dan een drassig veengebied op de plek waar nu Amsterdam is. De eerste bewoners van Amsterdam zijn boeren en vissers uit Waterland. Ze vinden het veengebied waar de rivier de Amstel in het IJ uitmondt een geschikte plek voor hun boten en werkplaatsen. Ze vestigen zich op de dijken aan de oevers van de Amstel, bouwen er een kerk (de Oude Kerk) en leggen in de riviermonding een sluisdam aan. Zo ontstaan er een zeehaven (het Damrak) en een binnenhaven (het Rokin). Naast de dam bouwen ze een marktplein. In 1275 krijgen de bewoners het recht om hun goederen te vervoeren zonder tol te moeten betalen. Vanaf dan nemen de handel en de scheepvaart een hoge vlucht. De nederzetting komt tot bloei en dan wordt ook voor het eerst de naam Aemstelledam of Amstelredamme gebruikt. Tussen 1300 – het jaar dat Amsterdam stadsrechten krijgt – en de eerste helft van de 15e eeuw groeit de bevolking zó snel, dat de stad drie keer met nieuwe grachten en burgwallen moet worden uitgebreid. 

Brandgevaar

Rond 1400 is Amsterdam uitgegroeid tot een stad van ongeveer drieduizend inwoners. Er zijn huizen, werkplaatsen, kerken, kapellen, veel kloosters en een paar openbare gebouwen. Omdat de gebouwen van hout zijn en de daken van riet, is het brandgevaar groot. Kookpotten hangen de hele dag boven het vuur te pruttelen. Bij duisternis zijn er alleen kaarsen en olielampen. En al die houten huizen zijn dicht op elkaar gebouwd, dus als er brand uitbreekt, is het meteen goed raak. In 1421 breekt er zo’n brand uit waardoor een groot deel van de stad afbrandt. Erger nog wordt het in 1452. Het vuur legt dan twee derde van de stad in de as. Om hier een einde aan te maken, moet de stad ‘verstenen’. Rieten daken worden verboden en huizen moeten van baksteen worden. 

Op palen

Die verstening maakt een probleem waar de stad toch al mee worstelt nog lastiger: de gebouwen verzakken. Stenen zijn namelijk te zwaar voor de drassige veengrond. Lange tijd was onder elk gebouw een soort vlonder aangelegd, zodat de huizen 'dreven’ op de natte veenlaag. Maar wanneer de huizen zwaarder en groter worden, is dat niet langer voldoende. Aan het einde van de zestiende eeuw gaat men daarom op grote schaal houten palen gebruiken. Die gaan als heipalen de grond in en zijn lang genoeg om de zandlaag te bereiken op twaalf meter beneden het grondwaterpeil. Vanaf dat moment drijft de stad niet langer, maar staat Amsterdam op palen. 

Grachtengordel

Amsterdam is wereldberoemd om haar grachtengordel, bestaande uit de Heren-, Keizers- en Prinsengracht, die in halve cirkels om de oude stad liggen. Deze grachten zijn het resultaat van een grote stadsuitbreiding die in 1612 begint en duurt tot 1665. Door de bevolkingsgroei is de stad uit haar voegen gebarsten en er zijn meer woningen, kades en pakhuizen nodig. De kenmerkende plattegrond van Amsterdam ontstaat: een halve cirkel doorsneden door de Amstel, met het havenfront aan het IJ als basis en kunstmatige eilanden aan weerszijden. Aan de Heren-, Keizers- en Prinsengracht staan lindebomen en iepen, bijzondere bomen in die tijd. De Herengracht wordt het pronkstuk, met stenen bruggen en mooie woningen voor de rijken. De Jordaan wordt een wijk voor arbeiders. 

1800-nu

Door de industriële revolutie in de 19e eeuw verandert de stad enorm. In 1839 rijdt de eerste stoomtrein tussen Amsterdam en Haarlem. En in 1876 wordt Amsterdam via het Noordzeekanaal direct met de Noordzee verbonden. Dit is een enorme stimulans voor de Amsterdamse stoomvaart. De bevolking neemt toe. Rond die tijd wordt het Vondelpark aangelegd, daaromheen liggen dan nog veel weilanden. Aan het einde van 19e eeuw wordt de stad aan alle kanten uitgebreid. Grachten maken plaats voor geplaveide straten. Het Centraal Station wordt dan ook aangelegd. In de 20e eeuw breidt de stad zich nog verder uit. De stad heeft tegenwoordig 165 grachten, 1539 bruggen en 6800 beschermde gebouwen. Er wonen bijna een miljoen mensen, met 176 verschillende nationaliteiten. En een vreemd verhaal: officieel is Amsterdam pas sinds 1983 de hoofdstad van Nederland, maar we beschouwen de stad al als hoofdstad sinds 1808. Wil je weten hoe dat zit? Probeer er zelf achter te komen.