H4 literatuurgeschiedenis 19: algemene inleiding

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Welkom V4tb

Programma

1. Korte terugblik vorige les
2. H 18 Dierenepiek en rederijkers
3. Literatuurgeschiedenis 19: algemene inleiding
4. Afsluiting en vooruitblik

Dierenepiek

• Verhalen, gegoten in de vorm van een heldendicht (epos)
• Oorspronkelijk: Latijn, vanaf ca. 1170 ook Frans en Middelnederlands
• Antropomorfisme: dieren die zich als mensen gedragen
• Bedoeling: d.m.v. parodie en satire zowel te amuseren als te kritiseren (kritiek op de ridderroman en de middeleeuwse samenleving)
• Van de vos Reynaerde is dus een speciale ridderroman

Dierensymboliek

• slang = duivel
• vos = sluwheid
• beer = hebzucht
• hond = trouw
  

Toneel in de middeleeuwen

Vanaf 14e eeuw in steden bloeit het toneel.

In de stad worden verschillende soorten stukken opgevoerd:  

• geestelijk toneel (heiligenspel, moraliteit, mysteriespel, mirakelspel)
• wereldlijk toneel (Abelspel en korte kluchten (sotternieën))

Rederijkers

• Ontstaan begin 15e eeuw
• De dichters: rederijker
• Stedelijke verenigingen waar men literatuur beoefende
• Leden grotendeels afkomstig uit schrijvende beroepen zoals onderwijzers en notarissen
• Rederijkers werden bij feestelijke gelegenheden ingeschakeld
  
• De teksten waren bedoeld voor publieke voordracht, voor stedelijk publiek

Rederijkerskamers

• Beroemde rederijkerskamer: De Fonteine uit Gent
  
• Beroemde rederijkers waren: Anthonis de Roovere, Anna Bijns, Eduard de Dene
• Men schreef ernstig en komisch toneel en gedichten
• Rederijkerskamers organiseerden landjuwelen (toneelwedstrijden)
• Populaire rederijkerstekst: het refrein: gedicht van minimaal 4 strofen, een vaste slotregel per strofe, de stok
• Bekendste tekst uit rederijkerstijd is: Mariken van Nieumeghen

Wat was ook alweer de Latijnse spreuk die de middeleeuwen samenvat?

Literatuurgeschiedenis 19

Pluk de dag (1600-1700)

deel 1: algemene inleiding

500-1600

1600-1700

1700-1800

1800-1850

Middeleeuwen

Romantiek

Renaissance

Verlichting

02:09

Op welke manier had de drukpers een maatschappelijke functie?

1. iedereen kon nu een verhaal lezen en daarover met elkaar praten
2. bepaalde ideeën konden sneller en makkelijker worden verspreid
3. vrouwen konden nu meer bijdragen aan de maatschappij
4. iedereen kreeg nu dezelfde versie van de verhalen te horen en dus de juiste boodschap

02:44

Welke twee mannen hadden kritiek op de Katholieke kerk en waren dus voor de Reformatie?

02:56

Wat deden de humanisten?

1. ze waren het niet eens met Luther en Calvijn
2. ze zetten zich af tegen de Grieken en de romeinen
3. ze gingen terug naar de bron; terug naar de klassieke oudheid
4. ze schreven teksten in nieuwe genres

03:31

Waar of niet waar?
Erasmus schreef in de volkstaal.

1. waar
2. niet waar

04:47

Hoe heet het bekendste werk van Erasmus?

1. Adagia
2. Colloquia
3. Enchiridion Militiis Christiani
4. Het Lof der Zotheid

De idee over de mens

• In de middeleeuwen was de mens anoniem onderdeel van de gemeenschap.
• Nu begon men de mens steeds meer als uniek individu te zien die zich diende te ontwikkelen.

Homo universalis

• Iemand die thuis was in vrijwel alle kunsten en wetenschappen
• Humanisme
• Invloed op het onderwijs  --> Latijn: internationale taal van geleerden
• Culturele elite van schrijvers en geleerden --> rederijkers
• Literatuur voor geleerde individuen

Leven op aarde

In de 16de/17de eeuw richten mensen hun blik steeds meer op het leven op aarde. 

Door ontdekkingen gaan de mensen anders over de wereld denken: 

• de aarde is rond en niet plat, de aarde draait om de zon (Copernicus)
• de ontdekking van Amerika (Columbus)
• de boekdrukkunst zorgt voor snelle verspreiding van al dit nieuws

00:50

Wat betekent renaissance?

1. klassieke oudheid
2. wedergeboorte
3. klassieke kunst
4. antropocentrisch

03:27

Wat zijn de belangrijkste kenmerken van de renaissance?

Waar of niet waar?

De terugkeer naar de klassieke oudheid was de kern van de renaissance.

1. waar
2. niet waar

Renaissance betekent dus wedergeboorte. Wedergeboorte van wie of wat?

1. Literatuur, kunst, filosofie etc. uit de klassieke oudheid.
2. Jezus Christus
3. Het protestantisme
4. Het katholicisme

translatio

imitatio

aemulatio

overtreffen

vertalen

navolgen

In de Renaissance stond de mens centraal.
Met een moeilijk woord noem je dat?

1. estheticisme
2. classicisme
3. theocentrisme
4. antropocentrisme

D.m.v. de boekdrukkunst konden nieuwe opvattingen snel door Europa verspreid worden.

Bv. hervormers van de kerk

Erasmus, Luther en Calvijn

Bv. Niet meer een feodale vorst maar een nobele regent die met verstand en instemming het volk regeert

Bv. De stad is het middelpunt  van de neo-classistische cultuur en bouwkunst

Wat de mens presteerde, werd niet langer gezien als een gave van God maar als iets wat uit hemzelf voortkwam.

Mens is uniek en in staat tot grootste prestaties

Zelf willen uitvinden hoe de wereld in elkaar zat.

Wedergeboorte van de klassieke oudheid

antropocentrisme

Renaissance

individualisme

empirisme

Middeleeuwen

Renaissance

Theocentrisch

Antropocentrisch

Gemeenschapskunst

Kunstenaar als individu

Humanisme

Standenmaatschappij

Reformatie

Afsluiting

Je hebt deze les geleerd over:

• Humanisme
• Reformatie
• Renaissance
• Translatio, imitatio, aemulatio
• Antropocentrisch

Vooruitblik

Volgende les: donderdag 28 november

• Huiswerk: leren par. 17, 18 en 19 (p. 184-197 en LessonUps)
• Meenemen: LAPTOP
• Programma: literatuurgeschiedenis 19: literaire teksten