6.3: Licht op de verlichting

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Licht op de verlichting

P. Veenendaal

Paragraaf 6.3

Laptop op tafel (dicht)

Programma

• Leerdoelen
• Voorkennis 6.2
• Uitleg 6.3
• Twee filmpjes
• Zelfstandig werken
•  Afsluiting

Leerdoelen

• Ik kan het nieuwe wetenschappelijk denken uitleggen aan de hand van voorbeelden 
• Ik kan denkbeelden van de verlichting op het gebied van politiek, godsdienst en sociale verhoudingen uitleggen
• Ik kan de relatie tussen de toename van de invloed van het volk en het verlichtingsdenken uitleggen  

Voorkennis

1. De staatskas van Lodewijk XVI was leeg doordat de inkomsten van belastingen tegen vielen
2. De staatskas van Lodewijk XVI was leeg omdat de adel veel geld leende van Lodewijk
3. De staatskas was leeg omdat het luxe hofleven in Versailles betaald moest worden

Voorkennis

1. Het bestuur en leger functioneerde slecht in Frankrijk omdat er weinig goede ambtenaren waren
2. Het bestuur en leger functioneerde slecht in Frankrijk omdat  Lodewijk absolute macht had
3. Het bestuur en leger functioneerde slecht in Frankrijk omdat het leger verzwakt raakte door te weinig investeringen

Voorkennis

1. De standenmaatschappij was voordeling voor de Adel en geestelijke (1ste en 3de stand)
2. Vooral de armste boeren, de bourgeoisie, begonnen zich uit te spreken tegen de ongelijkheden in Frankrijk 
3. De bourgeoisie sprak zich uit tegen de ongelijke belastingverdeling, ongelijke rechtspraak en het feit dat er geen aandacht was voor de handel 

Vertrouwen in het gebruik van verstand (6.3.1)

• 18e eeuw: levendig wetenschappelijk klimaat in Frankrijk
• Wetenschapper steeds meer onderzoeken: voornamelijk over de maatschappij
• Vertrouwen op ratio
• Niet meer blind uitspraken koning en de kerk volgen  

Vertrouwen in het gebruik van het verstand (6.3.1)

• Bepaalde wetten gelden voor de natuur, waarom niet voor de maatschappij?
• Wetenschappers: logica inzetten om maatschappelijke problemen aan te pakken
• Verlichting: periode waarin de wetenschap steeds verder op allerlei vlakken werd uitgeoefend 

Kritiek op de kerk (6.3.2)

• Kritiek op kerk: geestelijken te veel macht, bijgeloof en wonderen
• Maarten Luther en Balthasar Bekker: openlijk kritiek op gedachtegoed kerk
• Filosoof Spinoza: god heeft natuurwetten en wetenschap bedacht. 
• Verlichte denker Voltaire: wereld is door god geschapen als een uurwerk (klok)
• Deze ideeën werden door de meeste mensen verafschuwd 

Zelfstandig werken

• Mavo: maken word bestand op Teams: paragraaf 6.3 downloaden
• Havo en vwo: eigen leerroute op tijdvoorgeschiedenis paragraaf 6.3 

Leerdoelen

• Ik kan het nieuwe (1) uitleggen aan de hand van voorbeelden 
• Ik kan denkbeelden van (2) op het gebied van politiek, godsdienst en sociale verhoudingen uitleggen
• Ik kan de relatie tussen de toename van de invloed van het volk en het verlichtingsdenken uitleggen  

Leerdoelen

• Ik kan het nieuwe wetenschappelijk denken uitleggen aan de hand van voorbeelden 
• Ik kan denkbeelden van de verlichting op het gebied van politiek, godsdienst en sociale verhoudingen uitleggen
• Ik kan de relatie tussen de toename van de invloed van het volk en het verlichtingsdenken uitleggen  

Licht op de verlichting

P. Veenendaal

Paragraaf 6.3

Laptop op tafel (dicht)

Programma

• Leerdoelen
• Voorkennis 6.3
• Uitleg 6.3
• filmpje
• Zelfstandig werken
•  Afsluiting

Leerdoelen

• Ik kan het nieuwe wetenschappelijk denken uitleggen aan de hand van voorbeelden 
• Ik kan denkbeelden van de verlichting op het gebied van politiek, godsdienst en sociale verhoudingen uitleggen
• Ik kan de relatie tussen de toename van de invloed van het volk en het verlichtingsdenken uitleggen  

Voorkennis

1. Al tijdens de renaissance werd er nieuwe kennis opgedaan over de natuur
2. Wetenschappers gingen in de 18e eeuw steeds meer vertrouwen op hun ratio: hun gezonde verstand 
3. De periode waarin wetenschap op steeds meer vlakken werd uitgeoefend heet de wetenschappelijke revolutie 

Voorkennis

1. Verlichte denkers beschuldigden kerkleiders dat zij de gelovigen met opzet dom en onwetend wilden houden
2.  De filosoof Spinoza zei als een van de eerste dat god niet bestond
3. Voltaire beweerde dat god de aarde heeft geschapen zoals een klokkenmaker een klok

Wie heeft de macht en moet dat zo blijven? (6.3.3)

• Wetenschappers: Kritiek absolute macht koning 
• John Locke: Grondrechten, recht en vrijheid
• Koning heeft macht van het volk gekregen
• Rousseau: volk moet de macht hebben dmv democratie en driemachtenleer (wetgevende, uitvoerende rechterlijke macht)
• Niet alle wetenschappers waren het eens, maar roep tot meer inspraak en gelijkheid bleef

Denkbeelden van de verlichting

• Politiek:  kritiek absolutie macht koning. John Locke: ieder mens had grondrechten
• Godsdienst: mensen worden dom gehouden door de kerk. Nieuwe ideëen/uitspraken van Erasmus, Luther, Spinoza en Voltaire
• Sociale verhoudingen: volk moest de macht hebben: democratie en driemachtenleer (montesquieu)

Wat is de ratio?

1. Gezond verstand
2. Veel kritiek hebben
3. Luisteren naar de kerk
4. Rationeel denken

Noem een filosoof die een nieuwe verlichte manier van denken over religie/godsdienst had

Door uitspraken op welk gebied is Spinoza bekend geworden?

1. Economie
2. Politiek
3. Religie
4. Sociale verhoudingen

Jean-Jacques Rousseau

Montesquieu

Diderot

Voltaire

John Locke

Koning krijgt macht van het volk

Encylopédie

Driemachtenleer

Er is geen koning nodig

God is een horlogemaker

Vul de ontbrekende woorden in:
"John Locke vond dat iedereen dezelfde (1) bezat. De ideeën van Locke waren volledig in tegenspraak met de (2). Rousseau vond dat er een (3) moest komen, oftewel de macht moest bij het volk liggen."

Zelfstandig werken

• Huiswerk mavo: maken word bestand op Teams: paragraaf 6.3 downloaden
• Huiswerk Havo en vwo: eigen leerroute op tijdvoorgeschiedenis paragraaf 6.3 

Werken aan po: deadline 6 juni

Leerdoelen

• Ik kan het nieuwe (1) uitleggen aan de hand van voorbeelden 
• Ik kan denkbeelden van (2) op het gebied van politiek, godsdienst en sociale verhoudingen uitleggen
• Ik kan de relatie tussen de toename van de invloed van het volk en het (3) uitleggen  

Leerdoelen

• Ik kan het nieuwe wetenschappelijk denken uitleggen aan de hand van voorbeelden 
• Ik kan denkbeelden van de verlichting op het gebied van politiek, godsdienst en sociale verhoudingen uitleggen
• Ik kan de relatie tussen de toename van de invloed van het volk en het verlichtingsdenken uitleggen