Bestanddelen van het misdrijf

• TV RECHT
• Secundair onderwijs

Bestanddelen van het misdrijf

Ingrediënten misdrijf

Wettelijk bestanddeel

Wettelijk bestanddeel 

Materieel bestanddeel

Moreel bestanddeel

Materieel bestanddeel

Moreel bestanddeel

Voldoende kennis

⚖️ 1. Voldoende kennis

Een dader moet bewust zijn van zijn handelingen.

Dit betekent dat hij/zij begrijpt wat hij doet en de mogelijke gevolgen kan inschatten.

Geen voldoende kennis? → Geen moreel bestanddeel, dus geen strafbaarheid.

🔍 Voorbeeld:

Iemand met zware dementie pleegt diefstal in een winkel, maar begrijpt niet dat hij moet betalen.

Besluit: Geen misdrijf wegens gebrek aan kennis.

Voldoende vrije wil

⚖️ 2. Voldoende vrije wil

De dader moet vrij beslissen om de handeling te stellen.

Als iemand gedwongen wordt of geen controle heeft over zichzelf, is er geen moreel bestanddeel.

🔍 Voorbeeld:

Dwang: Een criminele organisatie dreigt iemands familie te vermoorden als hij niet meedoet aan een overval.

Besluit: Mogelijk strafuitsluiting wegens afwezigheid van vrije wil.

Geen controle over zichzelf: Iemand rijdt een fietser omver door een onverwachte epileptische aanval.

Besluit: Geen misdrijf, want geen vrije wil.

Opzet

⚖️ 3. Opzet 

Opzet betekent dat de dader bewust en gewild handelt.

Hij/zij wil de gevolgen rechtstreeks veroorzaken of aanvaardt het risico ervan.

🔍 Voorbeelden:

Diefstal: Een persoon neemt bewust en gewild een jas mee uit een winkel zonder te betalen. → Opzettelijk misdrijf.

Brandstichting: Iemand steekt een gebouw in brand om de verzekering op te lichten. → Opzettelijk misdrijf.

Slagen en verwondingen: Iemand slaat een andere persoon in een ruzie. → Opzettelijk misdrijf.

Opzet

🔸 Soorten opzet in Belgisch recht:

Rechtstreeks opzet: De dader wil de gevolgen (bv. moord met voorbedachte rade).

Onrechtstreeks opzet: De dader weet dat zijn handeling een gevolg zal hebben, maar aanvaardt dit (bv. iemand schiet op een groep en veroorzaakt ongewilde doden).

Eventueel opzet: De dader neemt het risico op de gevolgen (bv. straatracer weet dat hij voetgangers kan aanrijden maar doet het toch).

Onachtzaamheid

⚖️ 4. Onachtzaamheid (onopzettelijke schuld)

Bij onachtzaamheid of nalatigheid heeft de dader geen opzet, maar handelt hij onzorgvuldig en veroorzaakt schade.

Dit heet een onopzettelijk misdrijf.

De dader had anders moeten en kunnen handelen.

Onachtzaamheid 

🔍 Voorbeelden:

Dronken bestuurder veroorzaakt een ongeval. → Hij wilde het niet, maar nam roekeloos een risico → schuld door nalatigheid.

Dokter vergeet een schaar in de buik van een patiënt. → Medische fout → schuld door nalatigheid.

Bouwfirma negeert veiligheidsregels, waardoor een gebouw instort. → Onachtzaamheid → misdrijf.

Toeval

5. Toeval (afwezigheid van schuld)

Soms veroorzaakt iemand schade of een strafbaar feit, maar zonder schuld. Dit wordt dan als toeval beschouwd en is niet strafbaar.

🔍 Voorbeelden:

Iemand glijdt uit op een ijzige stoep en duwt per ongeluk een ander persoon voor een bus. → Geen schuld, dus geen misdrijf.

🔸 Toeval ≠ onachtzaamheid:

Toeval = de dader kon niets doen om het te vermijden.

Onachtzaamheid = de dader had beter moeten opletten

Dader

Is er altijd een dader?

Slachtoffer

Is er altijd een slachtoffer?

Ik steel een hele mooie handtas in de winkel

1. Materieel bestanddeel ontbreekt
2. Moreel bestanddeel ontbreekt
3. Wettelijk bestanddeel ontbreekt
4. Het is een misdrijf

Ik heb een epileptische aanval tijdens het rijden

1. Wettelijk bestanddeel ontbreekt
2. Materieel bestanddeel ontbreekt
3. Moreel bestanddeel ontbreekt
4. Het is een misdrijf

Ik denk eraan om de GSM van mijn vriend te stelen

1. Moreel bestanddeel ontbreekt
2. Materieel bestanddeel ontbreekt
3. Wettelijk bestanddeel ontbreekt,
4. Het is een misdrijf

Ik sla mijn vriend op de speelplaats tot hij bewusteloos neervalt

1. Het wettelijk bestanddeel ontbreekt
2. Het morele bestanddeel ontbreekt
3. Het materieel bestanddeel ontbreekt
4. Het is een misdrijf

Ik beledig mijn leerkracht vandaag in de les door haar 'een nachtmerrie op benen' te noemen

1. Het wettelijke bestanddeel ontbreekt
2. Het materieel bestanddeel ontbreekt
3. Het morele bestanddeel ontbreekt
4. Het is een misdrijf

Iemand die zwaar dementeert, vergeet aan de kassa zijn boodschappen te betalen

1. Het wettelijke bestanddeel ontbreekt
2. Het morele bestanddeel ontbreekt
3. Het materieel bestanddeel ontbreekt
4. Het is een misdrijf

Een jongen van 9 jaar gooit de ruit van de buren in

1. Het wettelijke bestanddeel ontbreekt
2. Het materieel bestanddeel ontbreekt
3. Het morele bestanddeel ontbreekt
4. Het is een misdrijf

Ik verduister geld en was het daarna wit. Ik ga hiermee op vakantie. Ik wist niet dat dat niet mocht.

1. Het wettelijke bestanddeel ontbreekt
2. Het materieel bestanddeel ontbreekt
3. Het morele bestanddeel ontbreekt
4. Het is een misdrijf

Je bent dronken op privéterrein

1. Het wettelijke bestanddeel ontbreekt
2. Het materieel bestanddeel ontbreekt
3. Het moreel bestanddeel ontbreekt
4. Het is een misdrijf

Zijn toeval en onachtzaamheid hetzelfde?

1. Ja
2. Nee

Wat is het verschil tussen deze twee?