Hofcultuur 4.1 - Renaissancehoven

• Kunst
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

4.1 Renaissancehoven

Europa in de 16^e en 17^e eeuw

https://en.wikipedia.org/wiki/Vitruvian_Man

Leonardo da Vinci, Vitruviaanse man 

(ca. 1497)

Doelen:

Na deze les weet je meer over:

• Italiaanse stadsstaten
• ontwikkelingen in de kunst

Steden in Italë

Stadsontwikkeling was van groot belang. 

Steden belangrijker.             Meer welvaart voor bepaalde groepen.

Economische en politieke rol burgerij nam toe.             Ontwikkeling van intellectuele cultuur

Steden in Italë

Rijke koopmansfamilies regeren de grote steden of stadstaten.

Milaan / Milano

Florence / Firenze (De' Medici)

Rome / Roma

Mantua / Mantova (Gonzaga)

Urbino

Venetië / Venezia

Genua / Genova

Italiaanse stadstaten in 1494

Renaissance 

re            naissance   (Fr: naître = geboren worden)

(weder) (geboorte)

Begin 14^e eeuw: al aanloop naar renaissance.

(Schilderstijl van bijv. Giotto - Bijbelse verhalen worden levensecht afgebeeld.)

15^e eeuw: Architect Filippo Brunelleschi bouwt de koepel op de Duomo van Florence. (Gebruikt als inspiratie de klassieke oudheid.)

Giotto di Bondone, Franciscus van Assisi geeft zijn mantel aan een arme man (ca 1295-1300) - fresco

Sint-Franciscusbasiliek, Assisi

Kathedraal van Florence, bouwtekening van de koepel van Brunelleschi (1377-1446)

Renaissance 

Kunstenaar zelf krijgt een belangrijkere rol: in de middeleeuwen ondertekenden zij hun werk niet, vanaf de renaissance deden zij dit vaak wel. De maker werd belangrijk! 

Giorgio Vasari schrijft een boek over de levens van schilders, beeldhouwers en architecten.

Giorgio Vasari, zelfportret (1567)

Vasari, Le vite de' più eccellenti pittori, scultor e architettori (1550)

titelblad over Leonardo da Vinci

Renaissance 

Vasari beschouwt de middeleeuwen als primitief.  Hij noemt de bouwstijl uit de late middeleeuwen de gotiek.

Verder: vernieuwingen in wetenschap, technologie en filosofie. 

Giorgio Vasari, zelfportret (1567)

De Dom van Keulen

Regels aan het hof

Edelman Baldassara Castiglione (1478-1529)

boek: Il libro del cortegiano

Rafaël, 

Elisabetta Gonzaga (1504)

Rafaël, 

Baldassare Castiglione (1514-1515)

Edellieden en kooplui die een hof hadden, besteedden ontzettend veel geld aan kunst, paleizen, feesten, etc. 

Waarom? Status, machtsvertoon, laten zien dat je veel kennis (van de klassieke oudheid) hebt. 

Ze lieten goede kunstenaars aan het hof wonen en voor hen werken.

Kunstenaars: sterrenstatus

Homo universalis

Leonardo da Vinci  (1452-1519) wetenschapper, architect, uitvinder, beeldhouwer, schilder

Michelangelo Buonarroti (1475-1564) wetenschapper, architect, beeldhouwer, schilder

Bouwkunst

Macht en status benadrukken: (Stads)paleizen bouwen. - Palazzo's

Geënt op Grieks/Romeinse bouwcultuur:

Geschriften van Vitruvius (80 v. Chr.-15 v. Chr.)

fronton

architraaf

zuilen

kapitelen

medaillons

Andrea Palladio, Villa Rotonda (ca. 1570)

'Griekse' maten

schoonheid, harmonie en evenwicht

Gulden Snede

maatverhouding 1:1,35

Kerkbouw

Geen gotische stijl meer (associatie met donkere middeleeuwen)

Centraalbouw - op basis van cirkel en vierkant (kubussen en halve bollen) Deze vormen zijn 'perfect' en verwijzen naar het goddelijke.

Nieuwe Sint-Pieter (bouw begint in 1506)

architect: Donato Bramante (1444-1515)

Sint-Pieter, Rome

LET OP!

De Sint-Pieter was pas in 1626 klaar, met veel aanpassingen door verschillende architecten.

De' Medici

Rijke bankiersfamilie - Florence

Palazzo net buiten de stadsmuren

Enorme tuin, geometrisch, ter vermaak.

Amfitheater in de tuin.

Galleria degli Uffizi

- kunstmuseum -

Stravaganza

feesten met toneelstukken & intermedi

intermedi - voorloper opera

Palazzo Pitti

Theater

stukken uit de oudheid in theaters

tragedie - komedie - satire

lijsttheater - als een schilderij

scheiding tussen de zaal en het podium

Op straat: commedia dell'arte

volks straattoneel, vrij van allerlei regels

veel improvisatie

vaste personages

Teatro Olimpico

Teatro Farnese

Opera

Madrigaal - lied in moedertaal - werelds

affectenleer - emoties overbrengen met stem en muziek

Giunto alla tomba

L'Orfeo

Monteverdi componeert muziek bij theaterstuk over Orpheus (1607)

L'Orfeo

Kunst en religie

Humanisten - inspiratie in klassieken voor een deugdzaam leven.

Ideeën van Plato worden gekoppeld aan het Christendom. (streven naar het goede en het ware, of goddelijke)

Kunst en esthetica

Romeinse en Griekse voorbeelden als inspiratie.

Plato en Aristoteles - theorieën over schoonheiden kunst.

imitatio, aemulatio en inventio

ca. 310 v. Chr.

ca. 117-138 A.D.

ca. 1501-1504 A.D.

Kunstenaar en opdrachtgever

Middeleeuwen: vooral de kerk (katholieke landen nog steeds)

Protestantse gebieden: kerk als opdrachtgever valt weg, vanaf dan hofhoudingen en (rijke!) burgerij.

Kunst, wetenschap en techniek

boekdrukkunst - verspreiding van theorieën over de klassieken en filosofie.

wetenschap en uitvindingen hebben effect op de kunst (bijv. anatomie & perspectief)

camera obscura

Anatomie: de leer van het menselijk lichaam. Soms legaal, soms stiekem konden wetenschappers en kunstenaars de lichamen van geëxecuteerde misdadigers bestuderen in mortuaria (lijkenhuizen).

Michelangelo,  studie schouder en nek 

(ca. 1515-1520)

Kunst intercultureel

1. ontdekkingsreizen, nieuwe handelsroutes

                                 contact met andere volkeren en culturen

nieuwe producten en ideeën, nieuwe wetenschappelijke inzichten

2. val van het Byzantijnse Rijk:

       wetenschappers (kennis van Klassieke geschriften): naar het Westen

In Europa neemt de kennis verder toe.

Het Byzantijnse Rijk was de voortzetting van het Romeinse Rijk in de oostelijke provincies dat in de late oudheid en de daaropvolgende middeleeuwen een groot deel van het oostelijke Middellandse Zeegebied besloeg, met als hoofdstad Constantinopel (nu Istanbul). (bron: Wikipedia)