RAVJ 3.1 t/m 3.3

• Economie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

RAVJ 3.1 t/m 3.3

Welkom

4 havo ECONOMIE  ||  2024-2025

Programma

• Vorige les
• Theorie
  
• Lesdoelen
• Aan de slag

Lesdoelen

Aan het einde van de les

• Afspraken stabiliteitspact noemen. 
• Met behulp van overheidsuitgaven en overheidsontvangsten het overheidstekort en de toename van de staatsschuld berekenen. 
• Stroomgrootheden en voorraadgrootheden onderscheiden. 

Wat doet de overheid?

De overheid voert beleid op het punt dat de economie op het top- of dieptepunt is van de cyclus. Dit om de economie te sturen. Tijdens een laagconjunctuur voert de overheid anticyclisch beleid, zoals:

Voorbeeld	Gevolg
Verlagen van de belastingen voor inwoners	Hoger besteedbaar inkomen voor inwoners
Verhogen van overheids-bestedingen, zoals nieuwe infrastructuur	Extra werkgelegenheid, lagere werkloosheid, meer inkomen voor inwoners

Wat doet de overheid?

De overheid voert beleid op het punt dat de economie op het top- of dieptepunt is van de cyclus. Dit om de economie te sturen. Tijdens een hoogconjunctuur voert de overheid anticyclisch beleid, zoals:

Voorbeeld	Gevolg
Verhogen van de belastingen voor inwoners	Lager besteedbaar inkomen voor inwoners
Bezuinigingen op uitgaven van de overheid	Het stopzetten van investeringen, waardoor geld wordt bespaard.

Als de overheid een financieel tekort heeft en er is sprake van een crisis. Wat gebeurt er dan met het tekort van de overheid als zij een anticyclisch beleid voeren?

De overheid in crisis & afspraken

Financiële crisis

• Overheid geeft meer uit aan bijvoorbeeld uitkeringen & projecten. 
• De overheid krijgt minder binnen aan belastingen. 

Stabiliteits- en groeipact

• Overheidstekort --> 3% van het bbp
• Staatsschuld --> 60% van het bbp. 

Relatie overheidssaldo en schuld

De overheidsschuld neemt toe met een overheidstekort. 

De overheidsschuld neemt af met een overheidsoverschot. 

Van landen in de eurozone mag de staatsschuld niet hoger zijn dan 60% van het bruto binnenlands product. Nederland heeft een bbp van € 678 miljard en een staatsschuld van € 480 miljard. Bereken de staatsschuld als percentage van het bbp.

1. 29,2%
2. 41,3%
3. 70,8%
4. 141,3%

Wanneer de overheid aflost op de staatsschuld. Wat voor gevolgen heeft dat op de rentekosten op de staatsschuld

1. Deze worden hoger
2. Deze blijven gelijk
3. Deze worden lager

Wat is de EMU?

1. Alle landen binnen Europa
2. Alle landen binnen de Europese Unie
3. Alle landen die met de euro betalen

Inhoud stabiliteits- en groeipact

EMU-landen

Waarschuwing bij overtreding van de norm.

Boete

Overheidstekort = begrotingstekort

• Uitgaven zijn groter dan de inkomsten.
• Stroomgrootheid --> gemeten over een periode. 

Overheidsuitgaven bestaan uit overheidsbestedingen en overdrachtsuitgave.

Overheidsbesteding

Overheidsconsumptie en overheidsinvesteringen.

Overdrachtsuitgave

Betalingen waarvoor de ontvanger geen tegenprestatie hoeft te leveren.

Bijvoorbeeld uitkeringen

Wat zijn GEEN inkomsten voor de overheid?

1. Belastingen
2. Premies
3. Accijnzen
4. Subsidies

Staatsschuld

Voorraadgrootheid --> gemeten op een bepaald moment.

De overheid moet lenen

• Banken
• Andere bedrijven
• Pensioenfondsen
• Particulieren

--> obligatie

Wat houd een staatsobligatie in?

stroomgrootheid

voorraadgrootheid

inkomen

consumptie

werkloosheid

loon

vermogen

Aan de slag

Maken H3.1 t/m 3.3

Zachtjes overleggen! / Aan docent vragen

Klaar? Nakijken

Niet af? Huiswerk!