Les 4: Genetische variatie in een populatie

• Genetica
• MBO
• Studiejaar 1

Les 4: Genetische variatie in een populatie

Planning

• Herhaling
• Leerdoelen
  
• Genetische variatie in een populatie

Toetsen:

PV42A -> 23 oktober toets genetica

PV42B -> 25 oktober toets genetica

Herhaling

1. Basis principes genetica

        - Genotype, Fenotype en millieu

        - Chromosomen en DNA

2. Kruisingen en voorspellingen

        - Mono- en dihybridekruisingen

3. Recombinatie en mutatie

        - Crossing-over, stille mutaties en functionele mutaties

Wat is een allel

1. Een ander woord voor het begrip ''genen''
2. Een variant van een gen
3. Een ander woord voor een meiose
4. een ander woord voor mitose

Een gen dat muteert kan een nieuw allel vormen.

1. Waar
2. Niet waar

Een functionele mutatie is altijd positief voor het dier.

1. Waar
2. Niet waar

Wat kan er gebeuren als ik alleen naar één fysiek kenmerk kijk bij het fokken van dieren zonder rekening te houden met andere kenmerken?

Leerdoelen

• Jullie weten wat populatiegenetica is
• Je kan het belang van genetische variatie uitleggen
• Jullie kunnen verschillende voorbeelden noemen van geslachtsgebonden erfelijke afwijkingen
• Je kan beschrijven hoe je genetische afwijkingen uit een populatie kan fokken.

Opdracht dihybridekruising

Vachtkleur en Gehoorndheid bij Koeien

Bij koeien zijn er twee erfelijke eigenschappen die we gaan onderzoeken:

Vachtkleur: Zwart (dominant, B) vs. bruin (recessief, b).

Gehoorndheid: Gehoornd (dominant, H) vs. ongehoornd (recessief, h).

Een homozygoot zwarte, gehoornde heterozygote koe (BBHh) wordt gekruist met een andere heterozygote zwarte, gehoornde koe (BbHh).

Maak een kruisschema 

Vragen bij de opdracht

Hoeveel van de nakomelingen hebben een:

• Zwarte vacht en zijn gehoornd?
• Zwarte vacht en zijn ongehoornd?
• Bruine vacht en zijn gehoornd?
• Bruine vacht en zijn ongehoornd?

Welke verschillende genotypen zijn er te vinden in jouw kruisingstabel?

Populatie genetica

Populatie = Groep een dieren waarvan de leden alleen onderling paren (verwanten van elkaar).

Populatiegenetica: de studie van de verspreiding van genen en allelen.

Genetische variatie in een populatie

Binnen een populatie is vaak veel genetische variatie. Kijk maar eens naar Nederlanders met hun blond, bruine, zwarte of rode haren. 

Wanneer we kijken welke allelen/genen er aanwezig zijn in een populatie en in welke verhouding ze voor komen. 

Dan vallen er bepaalde dingen op:

Genetische variatie in een populatie

Dingen die dan opvallen zijn:

• Door mutaties en selectie in genen kan de aanwezigheid en de hoeveelheid van genen veranderen.
  
• Binnen een populatie ongeveer evenveel mannetjes als vrouwtjes.

Hierdoor kunnen bepaalde kenmerken 

anders verdeeld zijn binnen een populatie. 

Geslachtsgebonden overerving

Eerder hebben we alleen gekeken naar eigenschappen die niet verbonden zijn aan een geslacht, bv oogkleur.

Sommige eigenschappen of ziektes zijn geslachtsgebonden (dus komen alleen bij mannetjes óf vrouwtjes voor).

De genen (en dus allelen) voor zulke eigenschappen liggen op de geslachtschromosomen.

1 op de 10 is kleurenblind

Mannen hebben een X en een Y chromosoom, terwijl vrouwen twee X chromosomen hebben. Het gen voor kleurenblindheid is recessief, wat dus betekent dat een vrouw pas kleurenblind kan zijn wanneer op beide X chromosomen het gen voor kleurenblindheid zich bevindt. Omdat mannen maar één X chromosoom hebben, hebben zij dus een grotere kans om kleurenblind te zijn.

Geslachtsgebonden overerving

Afwijkingen komen dus voor op X en/of Y chromosoom!

• Vrouwtjes 2x: X-chromosoom. Dus XX
• Mannetjes 1x: X-chromosoom en 1x Y-chromosoom. Dus XY

Geslachtsgebonden overerving

Welke informatie bevindt zich op de geslachtschromosomen:

X-chromosoom:

Heeft te maken met het vormen van het geslacht én allerlei andere genen die invloed hebben op de vorming van het dier.

Y-chromosoom:

Is klein en bevat alleen informatie over het geslacht

Opdracht

Lapjes katten zijn altijd vrouwtjes... toch!?

• Nee, niet altijd! 1 op de 3000 is een kater.

Zoek uit waarom 1 op de 3000 katers ook drie kleuren kan hebben. Wat is de oorzaak hiervan en waarom komt het bij poezen wel regelmatig voor en bij katers eigenlijk niet. 

SLIDE 19 hoef je niet te leren!

De allelen rood en zwart zitten op het X- chromosoom. 

Wit wordt door een ander gen en dus ook een ander allel veroorzaakt. Is het witte gen op een plek op het lichaam actief dan zie je geen kleuren en zijn de haren wit, is het witte gen op een plek níet actief, dan bepalen de kleuren op het X-chromosoom de kleur.

Katers hebben maar één X-chromosoom en kunnen dus wel rood (rood-wit) of zwart (zwart-wit) zijn, maar niet allebei.

Bv: Geslachtsgebonden kleurvererving

Selectie 

Er zijn twee soorten selectie

• Kunstmatige selectie: gerichte selectie door de mens op bepaalde kenmerken, dus de mens bepaald met welke eigenschappen er verder wordt gefokt.
  
• Natuurlijke selectie: selectie die ‘vanzelf’ tot stand komt, zonder dat de mens er direct invloed op heeft.
  

Vb albino dieren, sterven sneller want meer kans om opgegeten te worden, daardoor minder kans om zich voort te planten.

Selectie

Verdeling van genotypen in een populatie blijft gelijk als er geen sprake is van selectie (of mutatie)

Dragers en lijders

F =allel normaal zien | f  = allel blindheid | combinaties FF, Ff, ff

Dragers, dragen een genetische afwijking met zich mee zonder er zelf last van te hebben.

Lijders hebben last van de afwijking.

Soms moet een genetische afwijking uit een populatie gehaald worden d.m.v. selectie om uitsterven te voorkomen. Lees paragraaf 4.2 ''dragers en lijders''.

Samengevat

Binnen een groep dieren zoals paarden, koeien, honden, ect. speelt genetica een grote rol.

Genetische afwijkingen kunnen op elk chromosoom voorkomen. Ze zijn meestal recessief. Ze verdwijnen snel of kunnen de ondergang van de populatie betekenen.

Selecteer het woord dat op de stippels moet staan.
Genetische afwijkingen zijn meestal ....?

1. Dominant
2. Recessief
3. Intermediair
4. Diploïd

Volgende week

Antwoorden opdracht bespreken.

Onderwerp: Rassen, lijnen en inteelt.

Nieuwe opdrachten.

https://www.dierenrecht.nl/nieuwsartikelen/fokken-met-kortsnuitige-honden-nu-volledig-verboden