M1 - In opstand komen / centralisatie

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo k, g, t, mavo
• Leerjaar 1

Welkom in de geschiedenisles!

a

b

Wat gaan we doen vandaag? 

• Lesdoelen
• In opstand komen
• Logisch nadenken
• Afsluiting  
  

Wat gaan we doen vandaag? (2)

• Lesdoelen
• Centralisatie
• Opdrachten
• Afsluiting  
  

Lesdoelen

Aan het eind van deze les:

• Kun je redenen bedenken voor middeleeuwse mensen om in opstand te komen.

• Kun je logisch nadenken over het onderwerp harnassen. 

Lesdoelen

Aan het eind van deze les:

• Kun je uitleggen wat centralisatie is en hier voorbeelden van geven.

• Kun je uitleggen wat de Hanze is en benoemen welke voordelen deze heeft.

In opstand tegen de heer

Achtergrond: de Franse stad Carcasonne is één van de best bewaarde middeleeuwse steden met stadsmuren

Je ziet hier hoe iemand belasting betaalt aan zijn heer. De heer zit links op de afbeelding. Dat zie je aan zijn rijke kleding en aan het feit dat hij op een soort troon zit. Rechts van het midden zie je degene
die belasting betaalt. Dat zie je aan het zakje in zijn hand en aan het feit dat hij knielt voor zijn heer.
Helemaal rechts wordt een geldkist naar binnen gedragen. En op de achtergrond wordt geld geteld.
De Gentenaren moesten steeds meer belasting betalen aan de graaf van Vlaanderen en waren daar ontevreden over. De heer had altijd extra geld nodig en verzon soms ter plekke nieuwe belastingen,
bijvoorbeeld op zout.

In 1379 brak er een zes jaar durende oorlog uit tussen de stad Gent en de graaf. Toen de stad Brugge toestemming van de graaf kreeg om een kanaal te graven, waren de Gentenaren woedend. Ze waren boos, omdat betere toegang tot water heel goed was voor de handel van concurrent Brugge. En dat zou dan weer ten koste gaan van hun eigen handel. Inwoners van Gent bestormden daarom de
gravers die bezig waren met het kanaal. Ze vermoordden een aantal arbeiders. Toen dit bericht de graaf bereikte, werd hij natuurlijk woest. Hij verzamelde een leger.
Gent was een rijke en sterke stad, ze durfden de strijd wel aan te gaan. Je ziet op de middeleeuwse afbeelding dat de stedelingen inderdaad winnen tijdens de slag op het Beverhoutsveld in 1382. De
Gentenaren vechten links op de plaat, onder de zwarte vlag met de witte leeuw. Op de achtergrond zie je de stad Gent met de grote kathedraal met vier torentjes en het Gravesteen, de burcht. Op de
grond liggen de vaandels van de tegenstander, de graaf van Vlaanderen. 

Daaraan zie je dat de graaf de slag verliest. Als gevolg van de overwinning van Gent braken in heel Vlaanderen opstanden uit tegen de graaf. Zelfs in het buitenland inspireerde het voorbeeld van Gent: er ontstonden opstanden in Holland, Leuven, Parijs, Rouen en Amiens.

De Franse koning stuurt na de nederlaag op het Beverhoutseveld legers om zijn leenman, de graaf, te steunen. De Gentenaren komen nu zwakker te staan. De koning eist dat Gent stadsrechten inlevert en boetes betaalt. Gent weigert akkoord te gaan met deze eisen. Hun stadsrechten zijn de Gentenaren veel waard, die leveren ze niet zomaar in. De strijd gaat door. Die strijd kost de koning veel geld en
daarom biedt hij in 1385 de stad een ‘eervolle onderwerping’ aan: de stad behoudt haar stadsrechten.

Hij belooft ook dat de leiders van de opstand niet meer gestraft zullen worden. Gent, haar heer en de koning sluiten vrede.
Dat is ook wat je hier afgebeeld ziet: op een plein in de stad zijn mensen bij elkaar gekomen. Ze luisteren naar de heer, die de mensen toespreekt vanaf een verhoging rechts op de afbeelding. Hij leest het officiële document voor, waarin hij zijn beloften heeft opgeschreven. Dat het een plechtige belofte is, zie je aan de zegels die aan het document hangen. Helemaal links zie je legers de stad verlaten: het wordt vrede! De mensen in het publiek kijken blij.

Overzicht 

Periode van 1350 - 1500 

Educational charts of arms and armor, prepared by Bashford Dean, ill. by S.J. Rowland and Hashime Murayama.

Buhurt 150 v 150

Logisch nadenken

Mythe of echt: Harnassen waren zo zwaar dat soldaten op hun paard moesten worden gehesen

Logisch nadenken

• Waarom zaten de vastknoop punten voor sommige harnassen aan de voorkant? 
• Waarom zitten de dichtmaak leertjes aan de binnenkant van de benen? 

Logisch nadenken

• In de late 15de eeuw zien we dat schilden bijna niet meer door geharnaste ridders werden gebruikt.
• Waarom?
• (Video)

Logisch nadenken

• Wat denk jij dat het meest gebruikte wapen is in de middeleeuwen?

Overal hetzelfde

•  Landheren, maar ook koningen probeerden er in deze tijd steeds meer voor te zorgen dat overal in hun gebied dezelfde wetten werden ingevoerd en nageleefd.

• Centralisatie: 
• macht uitoefenen vanuit één centrale plek, en overal dezelfde wetten en regels invoeren
• Is iedereen het daarmee eens?

De Hanze

• De meeste steden hadden een plein, waarop markten werden gehouden.
• De belangrijkste markt was de jaarmarkt, die een paar weken duurde.
• Veel handelaren reisden van jaarmarkt naar jaarmarkt.

• Hanze: Een groep steden in Europa die samen werkte om meer handel te krijgen. 

Dit is een plattegrond van Deventer, een van de Hanze-steden.

Verbondsbrief uit 1418 tussen steden en ridders van het Kwartier van Nijmegen: een dergelijk document ontbreekt voor het ontstaan van de Hanze.

Bron: Regionaal Archief Nijmegen, Stadsbestuur Nijmegen, inv. nr. 3974.

Jaarmarkt in Parijs begin 15e eeuw

https://www.hanzesteden.org/wat-was-de-hanze/

Kaart waarop alle Hanze-steden te zien zijn. De steden van de Hanze lagen vooral in Duitsland. Hier in Nederland waren onder andere de IJsselsteden Kampen en Deventer lid van de Hanze. 

Handelaren van Hanzesteden hadden allerlei voordeeltjes als ze handelden in elkaars steden. Ze betaalden bijvoorbeeld minder tol en belasting. 

Welke voordelen had het samenwerken in de Hanze?

Opdrachten

Tekst: centralisatie 
Opdrachten: 1 t/m 8

Blz. 71 t/m 73

Klaar? Steek je hand op!
Schrijf de opdrachten in je planner!

Fijne dag!