Thema 6 Ecologie en Duurzaamheid - vmbo B jaar 2

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo b
• Leerjaar 2

Thema 6

Ecologie en 

Duurzaamheid

Basisstof 1

Relaties

Leerdoelen basisstof 1

Aan het einde van de les:

1. Weet ik wat ecologie is.

2. Wat een voedselketen is.

3. Wat een voedselweb is.

4. Wat afvaleters zijn.

Begrippen

Stel je voor, je woont in een bos. Er zijn veel konijnen, en een paar vossen. Opeens! verdwijnen alle vossen uit het bos. Wat denk je dat er gebeurt met de konijnen?

Stel je voor dat er opeens 100 konijnen zijn en al het gras opeten in het bos. Wat gebeurt er dan?

Alles wat in de natuur met elkaar samenhangt noemen wij: 

Ecologie!

Ecologie is het onderzoeken hoe organismen en het milieu waar in zij leven met elkaar samen werken. 

Om te begrijpen wat ecologie is moet je eerst weten wat milieu is.

Het milieu is de omgeving waar een organisme leeft.

- Regenworm leeft in de bodem.

- Haai leeft in de zee.

- Schaap leeft op het land.

Alles wat in de natuur met elkaar samenhangt noemen wij: 

Ecologie!

Ecologie is het onderzoeken hoe organismen en het milieu waar in zij leven met elkaar samen werken. 

De organisme en het milieu waar zij in leven hebben een relatie met elkaar.

Voorbeeld van een relatie in de natuur.

Verschil tussen planteneters en vleeseters.

Planteneters: eten alleen planten.

Vleeseters: eten alleen vlees.

Voedselketen

Wat zie je gebeuren?

Voedselketen

Wat zie je gebeuren?

- Konijn eet een paarden

   bloem.

- Wezel loert op een

   konijn om hem 

   vervolgens op te eten. 

Voedselketen

Een paardenbloem <-- wordt opgegeten door een konijn <--- een wezel eet de konijn op.

1e in de voedselketen: Altijd een plant

2e in de voedselketen: altijd een planteneter.

3e in de voedselketen: een vleeseter. 

Voedselweb

- In een gebied zijn er meerdere voedselketens. 

   Deze noem je samen een voedsel web.

- In een voedselweb komen dieren voor die 

   planten en dieren eten: alleseters.

Afvaleters

Niet alles wordt opgegeten in een voedselweb. Planten en dieren kunnen ook dood gaan.

De afvaleters eten de dode resten van planten en dieren op.

Aan de slag!

Maken opdracht 

Terugblik leerdoelen basisstof 1

Aan het einde van de les:

1. Weet ik wat ecologie is.

2. Wat een voedselketen is.

3. Wat een voedselweb is.

4. Wat afvaleters zijn.

Basisstof 2

Kringloop

Leerdoelen basisstof 2

Aan het einde van de les:

1. Weet ik wat producenten zijn.

2. Weet ik wat consumenten zijn.

3. Weet ik wat reducenten zijn.

4. Weet ik wat biologische afbreekbaar is.

Producenten --> Consumenten --> Reducenten

Producenten

- Elk voedselketen begint met planten.

- Planten zijn voedsel voor mensen en dieren.

- Planten produceren voedsel door fotosynthese. 

Consumenten

- Een ander woord voor eten en drinken is consumeren.

- Dieren en mensen eten de stoffen die door planten zijn gemaakt.

Reducenten

- Afvaleters eten resten van dode dieren en planten. Maar ze eten niet alles. Er blijven restjes over.

- Bacteriën en schimmels breken de restjes af.

- Dit wordt het afbreken van organismen genoemd: ook wel reduceren.

Kringloop

Biologisch afbreekbaar afval

- Afval afkomstig van planten en dieren.

- Wordt afgebroken door bacteriën en schimmels.

- Brood

- Schillen

- Vleesresten

Niet biologisch afbreekbaar afval

- Afval niet afkomstig van planten en dieren.
- Kan niet worden afgebroken door bacteriën en schimmels.

- Glas

- Plastic

- Blikjes 

- Sigarettenpeuken

Basisstof 3

Samenleven

Leerdoelen basisstof 3

Aan het einde van de les: 

1. weet ik de twee soorten relaties in de 

  natuur.

2. Weet ik wat een rangorde is.

3. Weet ik een territorium is.

Relaties

Elk organismen heeft een relatie met een soortgenoot.

Er zijn twee soort relaties tussen organismen:

1. Concurrentie

2. Samenwerking

Concurrentie

- Bij concurrentie vechten twee organismen om hetzelfde. 

- Dit kan zijn: om voedsel of een veilige plek om te slapen.

- De organismen gaan tegen elkaar strijden. De winnaar krijgt de voedsel of de slaapplek.

Samenwerking

- Bij samenwerking werken organismen samen. 

- Dit doen ze door op andere dieren te jagen of samen jongen te krijgen.

Wat is een voorbeeld van samenwerking tussen dieren?

1. Twee roofdieren vechten om een prooi.
2. Een vogel verjaagt een indringer.
3. Leeuwen jagen samen op voedsel.
4. Een beer eet vis uit een rivier.

Concurrentie

Samenwerking

Strijd om voedsel of ruimte

Organismen helpen elkaar of leven samen.

Relaties binnen een groep

Dieren in groepen hebben vaak een rangorde: een dier is de baas!

- Bij olifanten is het oudste vrouwtje de leider.

- Elk dier weet zijn plek en zijn er minder gevechten.

Voorbeeld van rangorde!

Bij olifanten is het oudste vrouwtje de leider. 

Relaties binnen een groep

Sommige dieren hebben hun territorium (eigen gebied)

- Andere soortgenoten mogen er niet komen.

- Katten laten geursporen achter om hun territorium te claimen.

- Hierdoor vermijden ze ruzie met andere dieren. 

Voorbeeld van territorium!

Een poes maakt geursporen in haar territorium.

Paarvorming

Bij paarvorming vormen een mannetje en vrouwtje een paar om zich voort te planten.

- Vaak zorgt het vrouwtje voor het broeden van de eieren, terwijl het mannetje voedsel zoekt.

- Samen brengen ze jongen groot.

- Sommige dieren, zoals zwanen, blijven hun hele leven samen als paar.

Voorbeeld van paarvorming!

Een zwanenpaar met kuikens.

Wat is een voordeel van een rangorde in een dierengroep?

1. Er zijn meer gevechten.
2. Alle dieren worden even sterk.
3. Iedereen heeft een eigen taak.
4. De dieren weten hun plek en er is minder strijd.

Rangorde

Territorium

Volgorde in een groep wie de baas is.

Gebied dat een dier verdedigt of afbakent met geur.

Wat is een kenmerk van paarvorming bij zwanen?

1. De kuikens zorgen voor het voedsel.
2. Het mannetje en vrouwtje leven samen en zorgen voor de jongen.
3. Alleen het mannetje broedt de eieren uit.
4. Zwanen leven altijd alleen.

Zet de stappen van voortplanting in de juiste volgorde.

1

2

3

4

5

Man en vrouw vormen een paar

Eieren worden gelegd.

Vrouwtje broedt.

Kuikens komen uit.

Ouderen zorgen samen voor kuikens.

Basisstof 4

Mens en Milieu

Leerdoelen basisstof 4

Aan het einde van de les:

1. Weet ik wat de invloeden op het milieu er zijn.

2. Weet ik wat bevolkingstoename is.

3. Weet ik wat lucht, bodem en watervervuiling is.

4. Weet ik wat uitputting is.

De mens en zijn omgeving.

- Je hebt het milieu nodig om 

   in leven te blijven.

- Je haalt dingen die je nodig 

   hebt uit de natuur.

Invloeden op het milieu

Mensen veranderen het milieu op twee manieren:

1. Ze halen dingen uit het milieu. 

- Zoals hout, water, fossiele brandstoffen.

2. Ze voegen dingen toe aan het milieu.

- Zoals afval, uitlaatgassen en andere vervuiling.

Door deze acties ontstaan milieuproblemen. 

Invloeden op het milieu

Belangrijkste oorzaken van milieuverandering:

1. Bevolkingsgroei

2. Manier van leven 

- Veel grondstoffen gebruiken, veel afval produceren.

Welke uitspraak klopt?

1. Mensen hebben geen invloed op het milieu.
2. Mensen kunnen alleen dingen toevoegen aan het milieu.
3. Mensen halen en voegen dingen toe aan het milieu.
4. Alleen dieren zorgen voor vervuiling.

Bomen kappen

Vuil in het water lozen

Auto's gebruiken

Minder leefgebied voor dieren.

Watervervuiling.

Uitstoot van uitlaatgassen

Bevolkingstoename

Bevolkingstoename betekent dat het aantal mensen op aarde groeit.

Gevolgen van meer mensen op aarde:

- Er is meer voedsel nodig.

- Er zijn meer huizen en wegen nodig.

- Er blijft daardoor minder grond over voor 

   natuur, planten en dieren.

www.cbs.nl

Manier van leven

Mensen gebruiken veel apparaten en voertuigen. 

- Voor die apparaten is energie nodig. Meestal via:

       * Aardolie

       * Aardgas

       *Steenkool

Bij de verbranding van deze afvalstoffen komen er afvalstoffen vrij.

Deze stoffen vervuilen het milieu: dit noem je milieu vervuiling.

Als iedereen minder energie zou gebruiken, zou het milieu minder vervuild raken? Leg je antwoord uit!

Luchtvervuiling

Luchtvervuiling komt door rook en uitlaatgassen van auto's en fabrieken.

- Bij warm weer kan er smog ontstaat. Dit is slecht voor je longen.

Bodemvervuiling

Gifstoffen komen in de grond terecht, bijvoorbeeld door afval. 

- Planten nemen deze stoffen. 

- Dieren eten de planten op.

- Giftige stoffen komen in de voedselketen.

Vroeger werden er afval met giftige stoffen 

op vuilnisplaatsen gestort. 

Watervervuiling

Watervervuiling komt soms van de landbouw.

- Mest en afvalwater vervuilen sloten, rivieren en grondwater.

Wereldwijd wordt veel afvalwater gewoon in het milieu geloosd.

- Vervuiling is slecht voor mensen, planten en dieren.

Wat is het gevolg van smog in de lucht?

1. Mensen worden vrolijker.
2. Dieren groeien sneller.
3. Mensen met astma kunnen er ziek van worden.
4. Het regent vaker.

Luchtvervuiling

Bodemvervuiling

Watervervuiling

uitlaatgassen van auto's

Gif op stortplaatsen

Mest of afvalwater in rivieren

Uitputting

Aardolie, aardgas en steenkool zijn fossiele brandstoffen.

Fossiele brandstoffen zijn miljoenen jaren geleden ontstaan uit resten van planten en dieren.

Fossiele brandstoffen kunnen opraken

- Dit noemen we uitputting

Wat betekent het als een fossiele brandstof is uitgeput?

1. Dat het gerecycled wordt.
2. Dat hij op is en niet meer terugkomt.
3. Dat hij gevaarlijk is.
4. Dat hij voor planten wordt gebruikt.

Uitputting

Fossiele brandstoffen

Grondstoffen

Het opraken van natuurlijk voorraden.

Ontstaan uit dode planten en dieren.

Materialen uit de natuur, zoals zand.