hoofdstuk 5

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 1

Hoofdstuk 5

De Republiek, een bijzonder land

5.1 Handel en nijverheid in de Republiek

Leerdoelen

• Je kunt uitleggen waarom in de 17e eeuw de handel en de nijverheid in de Republiek tot grote bloei kwamen.
  
• Je kunt uitleggen hoe kooplieden en ambachtslieden in de Republiek hun geld verdienden.
  
• Je kunt uitleggen waarom in de 17e eeuw veel mensen naar de steden in Holland en Zeeland trokken.
  

Je kunt uitleggen waarom in de 17e eeuw de handel en de nijverheid in de Republiek tot grote bloei kwamen.

Handel en nijverheid groeiden sterk -> snelle economische groei

Oorzaken

1) groeiende handel met het Oostzeegebied (graan en hout)

2) Verovering van Antwerpen door de Spanjaarden (1585). Antwerpen was een handelsstad. Protestantse kooplieden en ambachtslieden vluchtten naar Amsterdam -> Amsterdam is nu de belangrijkste handelsstad

Handel Oostzee en de moedernegotie

De handel met landen rond de Oostzee werd moedernegotie genoemd.

Vraag en aanbod:

Nederlandse handelaren slaan goedkoop graan of andere goederen op (stapelmarkt) en verkopen het daarna weer door aan andere landen. 

Je kunt uitleggen hoe kooplieden en ambachtslieden in de Republiek hun geld verdienden.

De Amsterdamse stapelmarkt

• In de 17e eeuw was Amsterdam de belangrijkste stapelmarkt in Europa
• stapelmarkt= Het opslaan van handelswaar in pakhuizen aan grachten (verkocht wanneer de prijzen goed waren)
• Kooplieden uit het Oostzeegebied kwamen naar Amsterdam (specerijen, bont, dure stoffen)

Je kunt uitleggen hoe kooplieden en ambachtslieden in de Republiek hun geld verdienden.

• Een groeiende groep mensen werd rijk door bepaalde producten in te kopen (kooplieden)
• Winst werd weer opnieuw geïnvesteerd in handelswaar -> Handelskapitalisme: mensen proberen zoveel mogelijk geld te verdienen met de handel
• Meren werden drooggelegd met windmolens om meer grond te krijgen

Weektaak

Weektaak

huiswerk deze week:

opdrachten van 5.1 

einde van de les bespreken we opdrachten: 3 7 11

Je kunt uitleggen waarom in de 17e eeuw veel mensen naar de steden in Holland en Zeeland trokken.

Nieuwkomers in de 17e eeuw

• Holland en Zeeland groeiden hard. 

2 oorzaken: 

1) Veel werk dus de lonen waren hoog 

2) Vluchtelingen kwamen graag naar de Republiek vanwege de verdraagzaamheid

Verdraagzaamheid = accepteren dat niet iedereen hetzelfde gelooft/denkt 

migratie: verhuizen van het ene naar het andere land

Weektaak

Weektaak

huiswerk deze week:

opdrachten van 5.1 

einde van de les bespreken we opdrachten: 3 7 11

Handel in de Oost en in de West

Leerdoelen

• Je kunt twee kenmerken noemen van de VOC en WIC en beschrijven hoe zij handel dreven.
• Je kunt uitleggen waarom Europeanen op grote schaal in slaven handelden.
• Je kunt beschrijven wat er gebeurde met mensen die tot slaaf waren gemaakt.
• Je kent de begrippen en jaartallen uit deze paragraaf.

Grote handelsbedrijven

1600:  veel vraag in Europa naar specerijen. Prijzen hierdoor hoog en veel winst.

Portugal handelde in Azië, dat wilde NL ook wel

Grote handelsbedrijven

waarom samenwerken?

• je kon de hoge kosten delen. 
• bij verlies van schip, verloor je minder geld.

De winst werd verdeeld.

Grote handelsbedrijven

• Er kwamen veel verschillende bedrijven die naar Azië gingen.
• Hierdoor stegen de prijzen van de specerijen.
• Daarom gingen 1602 deze bedrijven op in één bedrijf: de Verenigde Oost-Indische Compagnie.
  

1602: de verenigde oost Indische compagnie

• Handelsbedrijf gericht op Azië 
• Monopolie (alleenrecht) op de handel met Oost-Indie (Azie).
• Er was dus geen concurrentie meer tussen de kooplieden.
• Goedkoop specerijen inkopen.
  

Grote handelsbedrijven

       De VOC en WIC hadden twee bijzondere kenmerken:
1. wie  investeerde in een compagnie kreeg een deel van de winst. Nieuw in deze tijd!
2. De VOC en WIC hadden speciale rechten, namelijk een monopolie, forten bouwen, oorlog voeren, verdragen sluiten met vorsten.

Grote handelsbedrijven

• Omdat de Republiek door de VOC en WIC handelscontacten over de hele wereld had onstond er een wereldeconomie: economie waarin landen van over de hele wereld producten verkopen aan elkaar.

paragraaf 2 les 2

lessonup: herhalingsquiz

uitleg laatste 2 deelvragen

aan het werk: weektaak alle opdrachten van paragraaf 2. 

moeten woensdag af zijn

Kies uit WIC of VOC.

Handelde in rietsuiker en tabak

1. WIC
2. VOC

Kies uit WIC of VOC.

Handelde met West-Afrika

1. WIC
2. VOC

Wanneer werd de VOC opgericht?

1. 1621
2. 1602
3. 1601
4. 1618

Kies uit WIC of VOC.

Handelde in slaven

1. WIC
2. VOC

De VOC mocht oorlog voeren.

1. Waar
2. Niet waar

De VOC en de WIC hadden geen last van concurrentie uit de Republiek.

1. Waar
2. Niet waar

Leerdoelen

• Je kunt uitleggen waarom kooplieden gingen samenwerken in een compagnie en twee kenmerken noemen van de VOC en WIC.
• Je kunt uitleggen waarom Europeanen op grote schaal in slaven handelden.
• Je kunt beschrijven wat er gebeurde met mensen die tot slaaf waren gemaakt.

Handel in mensen

• Indianen stierven door ziekte of het zware werk.
• Driehoekshandel --> handel tussen West-Afrika, Amerika en Europa. 
• Slaven kregen niets betaald voor zeer zwaar werk
• Afrikanen volgens Europeanen: minderwaardig

https://schooltv.nl/video/voc-en-wic-handel-en-uitbuiting-onder-de-nederlandse-vlag/#q=trefwoord%3A%22VOC%22

Het leven van slaven

• Slaaf werd je door schulden, oorlog of rooftochten
• Slechte omstandigheden op schepen
• Slavenmarkten in Amerika
• Plantagehouders kopen slaven
• Verzet en opstanden met geweld onderdrukt

5.4 machtige koningen

woord van de dag: absolutisme

uitleg eerste 2 deelvragen

aan het werk met de weektaak

afsluiting

Wat je in deze les leert!

1. Je kunt uitleggen dat sommige koningen in de 17e eeuw de absolute macht hadden.

2. Je kunt uitleggen op welke twee manieren sommige koningen meer macht probeerden te krijgen.

3. Je kunt uitleggen dat de Republiek op het gebied van geloof en bestuur anders was dan de meeste Europese landen in de 17e eeuw.

Versailles

Absolute macht:

Alle macht in handen van één persoon (koning).

 

Absolutisme: 

manier van besturen dat de koning alle macht heeft en alle beslissingen neemt.

doordenk vraag: in het vorige hoofdstuk hadden we het over centralisatie, past dit bij absolutisme?

Centraal bestuur > vanaf 1 plek besturen met overal dezelfde wetten en belastingen

doel van koningen.

• willen niet meer rondreizen
• overal dezelfde regels en wetten
• meer macht koning
• minder macht adel

Zonnekoning

Lodewijk XIV

Waarom Zonnekoning?Waarom niet Jupiterkoning?

• Zon staat centraal in het zonnestelsel
  

koningen willen meer macht.

1. Hij was door god gekozen om koning te zijn. Je twijfelt niet aan god. dus ook niet de koning. Dus hij kon alles bepalen en kritiek was verboden.

2. macht adel beperken. 

- ambtenaren

- huurleger

- adel moest bij hem op het paleis wonen. 

Frederik Willem I van Pruisen

- Dienstplicht invoeren

- Absolute macht

Peter de Grote Keizer van Rusland

- Economie verbeteren

- Belastingen heffen -> ambtenaren en soldaten inhuren

Zelfstandig werken

Rustig verder werken:

• Verder werken aan paragraaf 5,4

volgende week: begrippen SO

paragraaf 1,2 en 4

wat gaan we doen?

video 

5,4 afronden

absolute macht

0

De uitzondering

Je kunt uitleggen dat de Republiek op het gebied van geloof en bestuur anders was dan de meeste Europese landen in de 17e eeuw

Republiek bijzonder land:

1. Rijke burgers aan de macht, niet een koning.
2. Geen centraal bestuur (zeven gewesten, eigen wetten en regels)
3. Verdraagzaamheid, ander geloof of mening geen probleem.

zelfstandig werken aan paragraaf 5.4