6.4 - Een nieuw land

6.4: Een nieuw land

Hoe werden de Nederlandse gewesten een nieuw land?

Leerdoelen

Aan het eind van deze les kun je:

1. Ik kan uitleggen waarom de Nederlanden in opstand kwamen tegen Filips II
2. Ik kan de oorzaak en een gevolg van de Beeldenstorm benoemen
3. Ik kan uitleggen wat de rol van de hertog van Alva was in de Nederlanden
4. Hoe werden de Nederlandse gewesten een nieuw land?

Waar waren we gebleven?

Filips II was woedend over de Beeldenstorm.

Hij stuurde de hertog van Alva met een groot leger naar de Nederlanden.

Alva moest streng optreden tegen de protestanten. Hij richtte een speciale rechtbank op: de Bloedraad.

De Bloedraad veroordeelde veel mensen ter dood.

Waarom waren veel mensen in de Nederlanden boos op Filips II?

1. Hij gaf de Nederlanden aan Frankrijk
2. Hij verhoogde de belasting voor boeren
3. Hij verbood het protestantse geloof en liet ketters straffen
4. Hij wilde koning van Engeland worden

Wat was de Beeldenstorm?

1. Een storm die kerken verwoestte
2. Een opstand waarbij beelden in kerken werden kapotgeslagen
3. Een oorlog tussen Spanje en Frankrijk
4. Een protest van rijke edelen tegen belastingen

Wat deed Filips II na de Beeldenstorm?

1. Hij gaf de protestanten hun zin
2. Hij vluchtte naar Frankrijk
3. Hij stuurde zijn generaal Alva met een leger naar de Nederlanden
4. Hij benoemde Willem van Oranje tot koning

Waarom werd de rechtbank van Alva de ‘Bloedraad’ genoemd?

1. Omdat hij bloedrode toga’s droeg
2. Omdat hij veel mensen liet straffen met de dood
3. Omdat hij bloed afnam van gevangenen
4. Omdat hij protestanten hielp

Wat wilde Filips II bereiken met de Nederlanden?

1. Hij wilde ze onafhankelijk maken
2. Hij wilde dat alle gewesten katholiek en centraal bestuurd werden
3. Hij wilde alleen de protestanten beschermen
4. Hij wilde elk gewest zijn eigen koning geven

Willem van Oranje

• Op 11-jarige leeftijd erfde Willem van Nassau het prinsdom Orange
• Dat maakte hem een van de machtigste mannen in Europa.
• Als stadhouder van Holland weigerde Willem hard op te treden tegen protestanten. Hierdoor ontstond een langdurig conflict met Filips II.

Bij de video maak je gebruik van de lesbrief! (staat bij de video rechtsonder)

De Opstand begint

1568

• Alva maakt de bevolking bang. Dat werkt: vrijwel niemand durft in opstand te komen of geld te geven aan Willem van Oranje.
• Hij wil de legers van Alva aanvallen en de Nederlanden bevrijden.
• De aanval mislukt en Willem van Oranje moet verslagen terug naar Duitsland.

Een nieuw land

• Willem van Oranje was naar Duitsland gevlucht.

• Hier verzamelde hij met andere gevluchte edellieden een huurleger om de gewesten te bevrijden.
• In 1568 begon de oorlog. Deze noemen we de Tachtigjarige oorlog.
• Vanaf zee werd hij geholpen door de watergeuzen.
  

Inname Den Briel door de Watergeuzen op een prent van J.C.J. Bierens de Haan

Succes voor de opstandelingen

• In 1572 probeert Willem van Oranje opnieuw de legers van Alva aan te vallen.
• Op 1 april 1572 veroveren de Watergeuzen de stad Den Briel
• Vanaf dat moment durven meer steden voor de Prins van Oranje te kiezen, en hem ook (met geld) te steunen.

Vragen voor bij de video 

1.Wat deden de Watergeuzen toen ze niet meer welkom waren in Engeland?

2.Hoe kwamen de Watergeuzen uiteindelijk bij de stad Den Briel terecht?

3.Waarom was het op 1 april 1572 makkelijk voor de Watergeuzen om Den Briel in te nemen?

4.Wat deden de Watergeuzen om de poort van Den Briel open te krijgen?

5.Hoe gebruikten de Watergeuzen water als wapen tegen de Spanjaarden?

6.Waarom vluchtten de Spanjaarden nadat ze in de buurt van Den Briel waren gekomen?

>>> video ! https://schooltv.nl/video-item/de-watergeuzen-water-als-wapen

Steden worden belegerd

• Kiezen voor de Prins was voor de steden gevaarlijk.
• De legers van Alva deden er alles aan om een stad terug te veroveren voor de koning van Spanje.
• Steden werden maandenlang belegerd en als een stad zich overgaf, vaak uitgemoord, zoals Naarden, Haarlem en Oudewater.
• Leiden en Alkmaar hadden wel geluk en werden ontzet!

Het Beleg van Alkmaar was de belegering van de stad Alkmaar tijdens de Tachtigjarige Oorlog door de Spanjaarden. Het beleg duurde van 21 augustus tot 8 oktober 1573 en eindigde in een ontzet: het koninklijke Spaanse leger moest het beleg opgeven nadat Willem van Oranje opdracht had gegeven om de dijken rond Alkmaar door te steken. 

Alkmaar was een van de eerste Hollandse steden die ontzet werden en die de Spanjaarden dus met succes hadden weten te weerstaan.

Het Spaanse leger

Een belegering duurde vaak maanden. Om zich te beschermen tegen weer en wind werden complete tentenkamp rondom de stad gebouwd.

Deze tekening is goed te vergelijken met een stripverhaal: je ziet namelijk de Spaanse legerleider, Don Frederik, op verschillende plaatsen staan.

De schansen van het Spaanse leger. Schansen waren bedoeld om zich te beschermen tegen de aanvallen vanaf de stadsmuren. Schansen waren vaak aarden wallen, versterkt met houten palen en planken.

De schansen van het Spaanse leger. Schansen waren bedoeld om zich te beschermen tegen de aanvallen vanaf de stadsmuren. Schansen waren vaak aarden wallen, versterkt met houten palen en planken.

De vestingswerken van de stad Alkmaar waren niet al te best en niet volledig: delen van de stad waren niet verdedigd. In alle haast werden de stadswallen met veel aarde, modder, vuilnis en bouwpuin gebouwd.

Aanvallen is veel gevaarlijker dan verdedigen. Dat is ook goed te zien aan de hoeveelheid slachtoffers. Aan de kant van Alkmaar zijn er ongeveer 50 mensen omgekomen, aan de kant van de Spanjaarden minimaal 500!

Dit zou natuurlijk anders zijn geweest als de stad was ingenomen door de Spanjaarden...

Het Beleg van Alkmaar was de belegering van de stad Alkmaar tijdens de Tachtigjarige Oorlog door de Spanjaarden. Het beleg duurde van 21 augustus tot 8 oktober 1573 en eindigde in een ontzet: het koninklijke Spaanse leger moest het beleg opgeven nadat Willem van Oranje opdracht had gegeven om de dijken rond Alkmaar door te steken. 

Alkmaar was een van de eerste Hollandse steden die ontzet werden en die de Spanjaarden dus met succes hadden weten te weerstaan: "Bij Alkmaar begint de victorie" 

Zes maanden worden zes jaar...

• Alva dacht in zes maanden klaar te zijn met de opstand in de Nederlanden, maar na zes jaar is het nog niet gelukt.
• Filips II haalt Alva terug naar Spanje en kiest voor een gematigde (iets minder harde) aanpak. Misschien dat de Nederlanders dan stoppen met de opstand.

Dit schilderij laat het beleg van Haarlem zien. Op de voorgrond zie je een zeeslag tussen schepen in het Haarlemmermeer. Hier is tegenwoordig luchthaven Schiphol.

Als je goed kijkt, dan zie je schepen van de opstandelingen vechten tegen schepen van... Amsterdam! De stad Amsterdam was tot 1578 aanhanger van Filips II. Nederlanders vochten dus ook tegen Nederlanders! Dit noem je een burgeroorlog.

Alleen verder 1579

• In 1579 besluiten de Noordelijke Nederlanden samen te werken in de Unie van Utrecht om de Spanjaarden te verjagen.
• Filips is woest een geeft Willem van Oranje de schuld: hij verklaart hem vogelvrij.

De Unie van Utrecht wordt wel gezien als het begin van het huidige Nederland. Daarom werd er in 1979, vierhonderd jaar na de Unie van Utrecht, een speciale herdenkingsmunt uitgegeven.

De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden 1588

• Noordelijke steden steunen Willem van Oranje, Zuiden blijft trouw aan Filips II

1581: Noorden wijst Filips II af als koning

• poging om nieuwe koning te vinden → mislukt. 1588: ontstaan van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden

• Bestuur: Gewesten regelen eigen zaken

Samenwerking in de Staten-Generaal

Overleg over: buitenlandse politiek + leger

De macht van de Republiek was in handen van de Staten-Generaal. De stadhouder van Holland, altijd een erfgenaam van Willem van Oranje, zou de leiding krijgen over het leger.

De landsadvocaat (later: raadspensionaris) was de belangrijkste bestuurder van de Republiek: hij zorgde voor de agenda van de vergadering en bereidde besluiten (wetten) voor.

Moord!

10 juli 1584

• Filips II had Willem van Oranje in 1580 vogelvrij verklaard: iedereen mocht hem ongestraft vermoorden en zou daarvoor goed worden beloond.
• Fransman Balthasar Gerards wél om Willem van Oranje te vermoorden.
• Hij kreeg de naam: ''Vader des Vaderlands'
• In 1648 eindigt de Tachtigjarige oorlog met de Vrede van Münster.

Balthasar begaf zich op dinsdag 10 juli 1584 rond het middaguur naar het Prinsenhof met de mededeling dat hij Willem wilde spreken. Willems vrouw Louise van Coligny schijnt nog bezorgd te hebben gevraagd wie dat ongure type wel was, maar werd gerustgesteld. 

Willem meldde Balthasar dat hij hem na het middageten te woord zou staan. Balthasar keerde terug naar herberg De Diamant om zijn pistolen te halen.

Rond half twee verliet het gezelschap de eetzaal. Toen Willem van Oranje zijn voet op de eerste trede van de trap zette schoot Balthasar hem van dichtbij in de borst en de zij. De prins zakte in elkaar en sprak - volgens het officiële verslag - zijn beroemde laatste woorden: "Mon Dieu, ayez pitié de mon âme, et de ce pauvre peuple!", vertaald als: "Mijn God, heb medelijden met mij en mijn arme volk!". 

Volgens recente onderzoeken zou hij op slag dood moeten zijn geweest en heeft hij deze woorden niet gezegd.

quiz.ntr.nl