Basisstof 4 veranderde ecosystemen

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Paragraaf 1 Dierenwelzijn

BS 5.4 Veranderende ecosystemen

Leerdoelen

5.4.1 Je kunt veranderingen in een ecosysteem beschrijven.(deze les)

5.4.2 Je kunt in een model gegeven informatie over ecosystemen gebruiken, bewerken en analyseren.
(volgende les)

BS 5.4 Veranderende ecosystemen

Successie is een proces waarbij binnen een bepaalde tijd een zichtbare verandering in de soortensamenstelling plaatsvindt binnen een habitat. 

Op den duur ontstaat er een stabiele levensgemeenschap. Hierin blijft de soortensamenstelling gedurende een langere periode hetzelfde, dit noem je het climaxstadium.

Kenmerken van een pionierstadium

• Beperkte biodiversiteit (weinig verschillende planten- en diersoorten)
  
  
• Bodem bevat weinig plantenresten (humus), voedselarm
  
  
• Planten blootgesteld aan grote schommelingen in abiotische factoren (temperatuur, lichtintensiteit, wind)
  
  
• Meeste planten zijn eenjarig en overleven als zaadje en hebben weinig concurrentie van andere soorten

Kenmerken van successie

• Toename van biodiversiteit van zowel planten als dieren
• Er ontstaat een gelaagde begroeiing (bodembedekkers, kruiden, struiken, bomen)
• Eenjarigen worden vervangen door meerjarigen, kruiden door houtige gewassen
• De bodem verandert van humusarm naar humusrijk (voedselrijkdom)
• Netto toename van biomassa (door CO₂-opname)

Primaire successie

• Ongestoorde ontwikkeling van pionierstadium tot climax
• Eerst is bodemvorming nodig (verwering van rotsen) en humusvorming (organische resten) voordat er successie optreedt

Vb. van successie: verlanding

Secundaire successie

Na verstoring treedt (soms onvolledig) herstel op van het ecosysteem, gaat sneller dan primaire successie door aanwezigheid van humus in de bodem 

Herstel en secundaire successie na brand

Kenmerken van een climax stadium

• Grote variatie in climaxstadia door grote verschillen in bodem en klimaat (abiotische factoren)
• Grote biodiversiteit (van planten én dieren)
• Gelaagde vegetatie (bodemlaag/kruiden/struiken/bomen)
• Gesloten energiekringloop (assimilatie = dissimilatie), geen netto groei
• Gedempte invloed van abiotische factoren (microklimaat)

Verschillende climaxstadia

Successie

pioniersecosysteem--------------------- climaxecosysteem

Verandering van de soortensamenstelling van een levensgemeenschap

Subclimaxstadium

ccds

De biodiversiteit is hoger in het subclimax stadium: streven bij natuurbeheer

Evenwicht

Populaties leven in evenwicht met elkaar.

Bijv.: Konijnen en planten. 

Meer konijnen -> minder planten -> minder konijnen -> planten kunnen terug groeien -> populatie konijnen stijgt weer.

Door een grote verandering (brand, ziekte, overstroming etc.) kan een evenwicht anders komen te liggen. Overgang naar andere situatie noem je het omslagpunt

Aan de slag!

Opdracht 53 - 55 - 57 - 61 - 62

Klaar?

Begrippenlijst maken van de blauwe woorden van BS 1 en 2

Volgende les 

Herhaling

Model

praktische opdracht

Herhaling

Hoe wordt de ontwikkeling van een pionierecosysteem naar een climaxecosysteem genoemd?

Welk kenmerk hoort bij een pionier ecosysteem?

1. gelaagde vegetatieopbouw
2. humusrijke bodem
3. sterke schommelingen in abiotische factoren
4. grote biodiversiteit

Het herstel van de vegetatie na een natuurramp noemen we

1. primaire successie
2. secundaire successie
3. climax ecosysteem
4. pionier ecosysteem

Pioneersecosysteem

Climaxecosysteem

Sterk wisselende bodem

Kleine diversiteit aan soorten organismen

Een eenvoudig voedselweb

De productie is gelijk aan de afbraak

De kringlopen zijn gesloten

Vegetatie bestaat uit meerdere lagen

Meerjarige planten en 1 jarige planten

Een geringe Biomassa

Grote diversiteit aan organismen

Gradiëntecosysteem

De biodiversiteit is het grootst in het gebied waar twee ecosystemen in elkaar over gaan --> gradiëntecosysteem 

Indicatorsoort

Soort dat kenmerkend is voor een bepaalde abiotische factor in een ecosysteem

VB: kom je deze plant (duindoorn) in de duinen tegen: je bent ten zuiden van Bergen aan Zee (kalkgrens), hij groeit op kalkrijke grond

Indicatorsoorten

Soorten die een aanwijzing geven over een kenmerk van het milieu

Bv Zinkviooltje, Viola lutea subsp. calaminaria

Eerste planten die zich vestigen op kale grond vormen een pionierstadium, herkenbaar aan indicatorsoorten als klaproos, slangenkruid, reseda, akkerdistel en anderen

Modelleren van natuur

Modelleren: vereenvoudigde voorstellingen van de werkelijkheid maken en uitproberen (op de computer)

• Uitvoeren van onderzoek -> duur en tijdrovend
• Modelleren -> relatief goedkoop en snel

Gebruikt om bijv. impact van (a)biotische factoren te analyseren en voorspellen

Modelleren van de natuur 

Virtuele simulatie bv rond veranderingen in ecosystemen (voorspelling)

evenwicht

t is.

Opdracht voor jullie!

In het volgende fragment zien we een veranderend ecosysteem.

Schrijf in je schrift de belangrijkste waarnemingen op.