Poëzieles brugklas havo/vwo - dossier Jeugdliteratuur

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

POËZIE

Wat gaan we doen

-Wat is poëzie?

-Leerdoelen bespreken

-Samen poëzie lezen

-Oefenen met poëzie

-Zelf aan de slag met poëzie / een gedicht maken

Leerdoelen

1. Ik kan uitleggen wat een strofe is.

2. Ik kan het verschil uitleggen tussen beginrijm en eindrijm.

3. Ik kan drie soorten rijmschema's noemen.

Wat weet je al over poëzie?

Wat vind je van dit gedicht?

Mooi

Grappig

Niet mijn ding

Iets anders

https:

Wat wist je nog niet en weet je nu wel na het kijken van het filmpje?

Kenmerken van gedichten

Vorm:

- Regels zijn kort

- Veel wit om de regels heen

Vaak

Soms:

- Sommige woorden hebben meerdere betekenissen

- Sommige woorden worden herhaald

- Opbouw in strofen

- De woorden aan het eind van de regels rijmen

- Klank is belangrijk

Strofe

• Strofe: versregels die bij elkaar staan
• Versregels: de regels van een gedicht 

• Vergelijk een strofe van een gedicht met een alinea van een tekst.

• Elke strofe heeft een deelonderwerp

Hoeveel strofen?

De zon

als de zon

Niet meer zou schijnen

Dan was er toch

Een beetje licht

Dat komt van

De lach om jou gezicht

RIJMSCHEMA

Rijmschema: de volgorde van de rijmwoorden binnen een strofe 

aabb cc

Elke rijmklank heeft een letter als symbool.

De klank in de eerste regel krijgt de letter a

als symbool, de volgende rijmklank krijgt b

als symbool. Et cetera.

Valentijn is fijn

maar elke dag

bij het zien van je glimlach

is gelukkig zijn

Valentijn is fijn

ik wil elke dag

gelukkig zijn

bij het zien van je glimlach

Valentijn is fijn

is gelukkig zijn
bij het zien van je glimlach

elke dag

abba

aabb

abab

gekruist rijm

omarmend rijm

gepaard rijm

EINDRIJM

Op twee slakken

Twee slakken waren al sinds jaren

op weg van Groningen naar Haren.

Ten slotte kwam geheel ontdaan

de oudste aan het eindpunt aan.

Hij slikte en sprak diep bewogen:

'Mijn broer is uit de bocht gevlogen.'

uit: 'De peperbek', 1966.

Beginrijm: voorrijm

Voorrijm:

Epikurisch feestgezang

Ruisende wanden, en schittrende zalen,

Bruisende bekers en ramlende schalen,

Blinkende toortsen in flonkrend kristal,

Klinkende kelken en jubelgeschal!

Schaatrende buien van lachen en zingen,

Klaatrende stromen en kurken aan ’t springen;

Spreien van dons voor het uitgerukt lijf,

Reien van vrinden in ’t zalig verblijf!

uit het werk van P.A. de Génestet (1829 – 1861)

Wanneer beginwoorden dezelfde klank hebben

Voor eindrijm zijn er verschillende rijmschema's

Voorbeelden zijn:

Gepaard rijm:  AABB

Gekruist rijm: ABAB

Omarmend rijm: ABBA

Gebroken rijm: ABCB

Beginrijm: alliteratie

Alliteratie:

Wij weten wat we willen!

De kat krabt de krullen van de trap.

Berend Botje, Donald Duck, Guus Geluk, Mickey Mouse

Witte winter,

wollen wanten,

warme jas

waar gisteren nog gras was

zie ik pijltjes in de sneeuw

poes volgt de pootjes

van een spreeuw

Wanneer verschillende woorden met dezelfde letter beginnen

Assonantie (klinkerrijm)

Assonantie:

Herhaling van de klank van de klinkers in het midden van woorden, 

zonder verder te rijmen

Wat houdt alliteratie in?

dit dus!

POËZIE IS OVERAL

Welke rijmvorm?

1. Enjambement
2. Eindrijm
3. Alliteratie
4. Vormgedicht

Welke dichtvorm?

1. Enjambement
2. Eindrijm
3. Alliteratie
4. weet niet

Welke dichtvorm?

1. Enjambement
2. Eindrijm
3. Alliteratie
4. weet niet

Opdracht

• In tweetallen / gedicht maken
• Onderwerp naar eigen keuze
• De vorm (rijm, metrum en strofe)
  
• Rijmschema
  
• Soort gedicht (traditioneel of bijvoorbeeld een rap) / de keuze is vrij
  
• Bladspiegel
  
• Minimaal 8-10 regels
  
• Vertel vervolgens in minimaal 250 en maximaal 500 woorden (calibri 11) hoe je tot dit gedicht gekomen bent en licht je keuzes toe.
  
• Ben je trots op je gedicht? Wat ging goed? Wat vond je moeilijk?
  

vragen?

Check leerdoelen

1. Ik kan uitleggen wat een strofe is.

2. Ik kan het verschil uitleggen tussen beginrijm en eindrijm.

3. Ik kan drie soorten rijmschema's noemen.

Deel je gedicht met de klas