1.1 Rivieren: de natuur

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Stel je voor: 

Je staat op een brug boven een rivier. Je ziet het water snel stromen richting zee.

?? Wat denk jij dat er allemaal onderweg met dat rivierwater gebeurt vóórdat het de zee bereikt?

(Kun je iets noemen over wat er met het water gebeurt, of wat mensen ermee doen?)

Voorbeelden van antwoorden

Wat zie je op deze kaart?

1.1 Rivieren: de natuur

Leerdoelen

• je kunt kenmerken van de stroomgebieden van Rijn en Maas beschrijven;
• je kunt uitleggen hoe het veranderende klimaat de waterafvoer van de Nederlandse rivieren Rijn en Maas beïnvloedt;
• je kunt verklaren hoe klimaatverandering zorgt voor een hoger overstromingsrisico, wateroverlast en watertekorten.

Welke begrippen kennen jullie al?

stroomstelsel

stroomgebied

waterscheiding

bovenloop/ middenloop/ benedenloop

erosie

sedimentatie

verval / verhang

gletsjerrivier / regenrivier / gemengde rivier

debiet / regiem

1. Waar begint de Rijn en op welke hoogte?

1. In Duitsland, op 500 meter hoogte
2. In Zwitserland, op 1600 meter hoogte
3. In Frankrijk, op 1200 meter hoogte
4. In Oostenrijk, op 1800 meter hoogte

2. Hoe wordt de grens genoemd tussen het stroomgebied van de Rijn en dat van de Maas?

1. Waterspiegel
2. Verhang
3. Waterscheiding
4. Dijkgrens

3. Wat is het verhang van de Rijn in de benedenloop (vanaf Keulen)?

1. 0,5 meter per kilometer
2. 1,3 meter per kilometer
3. 0,09 meter per kilometer
4. 1 meter per kilometer

4. In welk deel van de rivier heeft de Rijn de meeste kracht om het landschap te eroderen?

1. In de benedenloop
2. In de middenloop
3. In de bovenloop
4. Bij de monding

5. Wat gebeurt er met neerslag die valt in het stroomgebied van de Maas?

1. Het stroomt naar de Rijn
2. Het stroomt naar de Maas
3. Het stroomt naar beide rivieren
4. Het verdampt volledig

Lesson Up

Class code: rmseu

lessonup.app

De loop van een rivier

• Hoofdrivieren + zijrivieren = stroomstelsel
• Gebied waarin een hoofdrivier al het water naar zee afvoert = stroomgebied
• Scheiding tussen twee stroomgebieden = waterscheiding

Lengteprofiel

1. Bovenloop
   (veel reliëf -> hoge stroomsnelheid -> veel erosie).
2. Middenloop
   ( minder reliëf -> langzamere stroomsnelheid -> bredere rivier)
3. Benedenloop 
   ( bijna geen reliëf -> lage stroomsnelheid -> meanderen -> veel sedimentatie).

Welk begrip hoort bij de volgende omschrijving?

"hierbinnen wordt al het regen- en smeltwater door één hoofdrivier afgevoerd naar zee"

1. Waterafvoer
2. Stroomgebied
3. Waterscheiding
4. Stroomstelsel

Uit welke drie onderdelen bestaat een lengteprofiel van een rivier?

Verval & Verhang

• Verval = hoogteverschil tussen twee plekken langs een rivier.
• Verhang = het verval per km.

Bij Lobith stroomt de Rijn ons land binnen op +14m NAP (Normaal Amsterdams Peil).
De Rijn mondt 175 km verder uit in de Noordzee.
Wat is het verval tussen Lobith en de monding?

Bij Lobith stroomt de Rijn ons land binnen op +14m NAP.
De Rijn mondt 175 km verder uit in de Noordzee.
Wat is het verhang tussen Lobith en de monding?

(Schrijf eerst een berekening, je mag een rekenmachine gebruiken)

Welk verband kun je ontdekken tussen verval en stroomsnelheid?

Soorten rivieren

De herkomst van het water bepaalt de naam en functie van de rivier:

• gletsjerrivier
  
• regenrivier
  
• gemengde rivier
  

Welke drie soorten rivieren zijn er?

Welke riviertype is de Rijn?

Welke riviertype is de Maas?

Debiet & Regiem

• De waterafvoer verschilt per rivier en is niet het hele jaar door hetzelfde.
• Verschillen in de waterafvoer per jaar = regiem.
• De hoeveelheid water op een bepaalt punt per seconde = debiet.

Rivieren en klimaatverandering

Klimaatverandering zorgt voor:

• Meer neerslag in een onregelmatig neerslagregiem.
• Groter neerslagtekort in de zomer.
• Smelten van gletsjers.
• Zeespiegelstijging.

• Welke invloed heeft dit op het regiem en debiet van rivieren?

Wat is het regiem van een rivier?

1. De gemiddelde diepte van een rivier
2. De hoeveelheid water die een rivier per seconde afvoert
3. De verschillen in waterafvoer gedurende het jaar
4. De breedte van het stroomgebied

Wat is debiet?

1. De snelheid van de rivier
2. De hoeveelheid water die een rivier afvoert per seconde op een bepaalde plek
3. De afstand tussen bron en monding
4. De kracht waarmee de rivier het landschap erodeert

Wat is piekafvoer?

1. De hoogste watertemperatuur van het jaar
2. De hoeveelheid water in de rivier bij langdurige droogte
3. De plotseling hoge afvoer van een rivier bij hevige neerslag
4. Het debiet gemeten aan het einde van de rivier

Welk gevolg heeft temperatuurstijging voor rivieren?

1. Minder verdamping
2. Gletsjers smelten sneller, wat leidt tot meer water in de rivieren
3. Rivieren worden smaller
4. Minder sedimentatie

Waarom kunnen rivieren bij zeespiegelstijging moeilijker afwateren op zee?

1. Omdat de rivieren zelf droger worden
2. Omdat het land hoger komt te liggen
3. Omdat het hoogteverschil tussen rivier en zee kleiner wordt
4. Omdat rivieren warmer worden

Aan de slag!

Maak de opdrachten 1 t/m 6 van paragraaf 1.1.

Oefen met begrippen

(link op de volgende dia)

quizlet.com

Wat is het verband tussen de manier hoe wij in NL ons rivierengebied hebben ingericht en overstromingsgevaar?