Bouwsteen 7 - Formatief handelen

• Ges
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 1

Startklaar

• Op je plek zitten 
• Telefoon in het Zakkie 
  
• Jas over de stoel, oortjes in de tas, tas op de grond
• Schoolspullen op tafel: Boek, Chromebook, JdW-map, etui 

Bij de start van iedere les verwelkomt de docent de leerlingen bij de ingang van de deur, noemt leerlingen bij naam, maakt oogcontact en besteedt aandacht aan het welbevinden van leerlingen. De docent geeft het goede voorbeeld en spreekt hoge verwachtingen uit voor het verloop van de les door succescriteria op gewenst gedrag, schooltaal en effectief leren te benoemen. De leerlingen zitten startklaar en zijn bijvoorbeeld ingelogd in LessonUp en hebben hun JdW-map op tafel.

Overzicht Periode 1

• Thema: Johan de Witt Kijkwijzer
• Benodigde lesmaterialen: Kijkwijzer, klimwijzer, laptop, pen en papier

Bijeenkomst 1	Bijeenkomst 2	Bijeenkomst 3	Bijeenkomst 4
Startklaar	Voorkennis activeren	Leerdoelgericht werken	Formatief handelen

Bijeenkomst 5	Bijeenkomst 6	Bijeenkomst 7	Bijeenkomst 8
Actieve verwerking	Inclusieve didactiek	Concrete en herkenbare voorbeelden	Afsluiting

Terugblik op voorkennis activeren

      Leerdoelen

1. Je kent de bouwsteen formatief handelen (R).
2.  Je kunt de strategieen van formatief handelen toepassen in je lespraktijk.(T1).
3. Je kunt de uitingsvormen van formatief handelen toepassen in je lespraktijk.(T2).
4. Je ontwerpt mogelijkheden voor leerlingen om dieper nadenken te stimuleren en zichtbaar te maken. (I)

3. Leerdoelgericht werken

De docent geeft het onderwerp, RTTI geformuleerde leerdoelen en de lesopbouw aan. De docent weet de leerdoelen goed te laten aansluiten bij de voorkennis en het (taal)niveau van de leerlingen. Gedurende de les wordt continu een terugkoppeling naar de leerdoelen gemaakt om de mate van beheersing te controleren.

Kijkwijzer

Klimwijzer

Gericht werken vanuit gedeelde principes

5. Concrete en herkenbare voorbeelden

De docent maakt gebruik van praktische en concrete voorbeelden die voor leerlingen herkenbaar zijn in hun eigen leefwereld om tot beter begrip te komen. De docent doet hierbij een beroep op dual coding. Door het visuele en het verbale te combineren vergroot de docent de kans dat lesstof beter bij de leerlingen blijft beklijven.

Waarom ?

gericht ondersteunen tijdens de lessen

het verhogen van de motivatie van leerlingen 

meer kansen om toe te werken naar diepgeworteld begrip

het versterken van de zelfregulatie-vaardigheden van leerlingen

Vier essentiele vragen bij 

formatief handelen

Wat wil ik bereiken?

Waarom is dit belangrijk?

Hoe weet ik of de leerlingen dit doel behaald hebben?

Welke problemen kan ik verwachten?

Didactisch pakket formatief handelen

Doelgericht handelen

Gericht op zelfstandigheid

Denkwerk stimuleren

Leerlingen in de actiestand

Vanuit hoge verwachtingen

Didactisch pakket formatief handelen

Doelgericht handelen

Gericht op zelfstandigheid

Denkwerk stimuleren

Leerlingen in de actiestand

Vanuit hoge verwachtingen

Waar lopen we nu tegenaan?

Risico van een overladen toetsprogramma 

Risico van optellen losse toetsresultaten i.p.v. het leren zichtbaar maken

Ideale inrichting van een periode?

(Biggs, 1996; Sluijsmans & Kneyber,  2016; Surma et al, 2019; William, 2017)

Constructieve afstemming

(Biggs, 1996; Sluijsmans & Kneyber,  2016; Surma et al, 2019; William, 2017)

Hoe duidelijker je weet WAT leerlingen gaan leren in je les, onderwijsperiode of jaar, en hoe bewijs van het geleerde er uitziet, hoe meer dat richting geeft aan je didactiek.

Leerdoelenkaart 

Open een leerdoelenkaart van je eigen vakgebied.

Bespreek met een vakgenoot:

• de leerdoelen voor deze periode (reeel?)
  
• de leerstrategieen voor deze periode (benoemd?)
  
• het taalgebruik in de leerdoelenkaart (passend?)
  
• Welke suggesties heb je om deze leerdoelenkaart te verbeteren?
  

Didactisch pakket formatief handelen

Doelgericht handelen

Gericht op zelfstandigheid

Denkwerk stimuleren

Leerlingen in de actiestand

Vanuit hoge verwachtingen

 Zelfregulerend leren

De leerlingen zijn zelf in staat om hun leerproces te plannen, te monitoren, uit te voeren en bij te sturen.

 (Pintrich, 2004; Zimmerman, 2008)

Waarom is zelfregulerend leren belangrijk volgens jou?

 Zelfregulerend leren

Meer kennis op de lange termijn

Welbevinden

Betere leerresultaten

Hoe schatten de leerlingen hun eigen leren doorgaans in?

De meeste leerlingen weten al goed wat ze weten en kennen.

De meeste leerlingen overschatten wat ze weten en kennen.

De meeste leerlingen onderschatten wat ze weten en kennen.

De meeste leerlingen overschatten hun begrip en gedragen zich daarnaar

Het belang van het test-effect 

Leerlingen overschatten hun begrip en gedragen zich ook daarnaar

Terughalen versterkt de ontwikkeling van kennisschema's

Als de opbrengst zichtbaar is, levert het jou feedback op

Didactisch pakket formatief handelen

Doelgericht handelen

Gericht op zelfstandigheid

Denkwerk stimuleren

Leerlingen in de actiestand

Vanuit hoge verwachtingen

Denkwerk stimuleren

"Geheugen is wat overblijft na denkwerk"

Daniel Willingham

Op welke manieren laat jij ALLE
leerlingen nadenken?

2. Voorkennis activeren

De docent activeert relevante voorkennis aan de hand van een terugblik-opdracht, waarbij eventueel een beroep op de thuistalen wordt gedaan. Op deze manier biedt de docent een kapstok om nieuwe stof te verbinden aan de eerder geleerde stof en richting te geven aan het verdere verloop van de les. Tegelijkertijd worden hiermee misconcepties van leerlingen zichtbaar gemaakt, waar de docent vervolgens gericht op in kan spelen.

Enkele manieren om begrip te beoordelen

Didactisch pakket formatief handelen

Doelgericht handelen

Gericht op zelfstandigheid

Denkwerk stimuleren

Leerlingen in de actiestand

Vanuit hoge verwachtingen

Leerlingen in de actiestand

• Leerstof herkneden tot een nieuw product
• Een leerling onthoudt meer door productieve strategieën te gebruiken 

Hoe kan ik de leerling daarbij ondersteunen?

• Laat leerlingen schema's of samenvattingen maken in je les
• Laat leerlingen leerstof verklaren aan zichzelf of anderen
• Leer leerlingen de leerstrategieën aan

  Wissel uit

Bespreek een succeservaring met de Cornell methode

4. Inclusieve didactiek

De docent past een inclusieve didactiek toe door de interactie, eventueel in de thuistalen, in de klas te stimuleren om tot beter begrip van de lesstof te komen. De docent creëert een contextrijke leeromgeving door actief de culturele achtergronden van leerlingen bij de lesinhoud te betrekken. Hierin is de docent zich bewust van de verschillen in de klas. Door flexibel of heterogeen te differentiëren blijft iedereen bij de les betrokken. Gedurende de les reageert de docent positief en proactief op gedrag en maakt het daarmee makkelijker voor leerlingen om gewenst gedrag te laten zien.

Welke succeservaring heb je
opgedaan met de Cornell
methode?

2. Voorkennis activeren

De docent activeert relevante voorkennis aan de hand van een terugblik-opdracht, waarbij eventueel een beroep op de thuistalen wordt gedaan. Op deze manier biedt de docent een kapstok om nieuwe stof te verbinden aan de eerder geleerde stof en richting te geven aan het verdere verloop van de les. Tegelijkertijd worden hiermee misconcepties van leerlingen zichtbaar gemaakt, waar de docent vervolgens gericht op in kan spelen.

Didactisch pakket formatief handelen

Doelgericht handelen

Gericht op zelfstandigheid

Denkwerk stimuleren

Leerlingen in de actiestand

Vanuit hoge verwachtingen

Vervolgstap: Waar zet jij op in
de komende week? Hoe?

Doelgericht handelen

Zelfstandigheid van de leerling

Denkwerk stimuleren

Leerlingen in de actiestand

Hoge verwachtingen

Inzet JdW map

Leerstrategieën

Doelgericht

Cornell-methode

Formatief handelen is een expertvaardigheid

Strategieën

Formatief handelen

Kwaliteitsbesef bijbrengen

Transformatieve feedback

Formatief handelen is een expertvaardigheid

Strategieën	Uitingsvormen
Formatief handelen	Diagnostische vragen
Kwaliteitsbesef bijbrengen	5-stappen model
Transformatieve feedback	Voorbeelden vergelijken
	Hardopdenkend voordoen
	Feedbackprocessen

Formatief handelen is een expertvaardigheid

Denkprocessen	Strategieën	Uitingsvormen
Doelbewustzijn	Formatief handelen	Diagnostische vragen
Misvattingen en problemen voorspellen	Kwaliteitsbesef bijbrengen	5-stappen model
Gericht op de zelfstandigheid en denken van de leerlingen	Transformatieve feedback	Voorbeelden vergelijken
		Hardopdenkend voordoen
		Feedbackprocessen

Formatief handelen is een expertvaardigheid

Denkprocessen	Strategieën	Uitingsvormen	Technieken
Doelbewustzijn	Formatief handelen	Diagnostische vragen	Willekeurig aanwijzen
Misvattingen en problemen voorspellen	Kwaliteitsbesef bijbrengen	5-stappen model	Wisbordjes
Gericht op de zelfstandigheid en denken van de leerlingen	Transformatieve feedback	Voorbeelden vergelijken	Denktijd
		Hardopdenkend voordoen	'Zeg het nog eens, maar bete.'
		Feedbackprocessen	Klassikale feedback
			Etc.

Bewust formatief handelen

Scholing 

Ervaren

Doorgaan

Allemaal 

    Begrippen uit deze les

• Formatief handelen
• Zelfregulatie
• Test-effect
• Kwaliteitsbesef
• Transformatieve feedback
• Hoge verwachtingen

Verwerkingsopdracht #1

Reflecteer op je lessen van de komende week en schaal jezelf daarna in op onderstaande subdoelen.

8. Afsluiting

De docent controleert in de slotfase van de les of de leerdoelen door alle leerlingen behaald zijn en plaatst de les in de context van de betreffende periode. De docent evalueert samen met de leerlingen het leren en het gedrag en blikt vooruit aan de hand van de JdW-planner.

Verwerkingsopdracht #2

Bedenk een manier om de inhoud van deze bijeenkomst een plek te geven in je eigen lessen. 

Reflecteer op die toepassing en het resultaat.

Wil je meer weten over formatief handelen?

• https://toetsrevolutie.nl/
• https://doorloopjes.nl/wegwijzer/formatief-handelen/

8. Afsluiting

De docent controleert in de slotfase van de les of de leerdoelen door alle leerlingen behaald zijn en plaatst de les in de context van de betreffende periode. De docent evalueert samen met de leerlingen het leren en het gedrag en blikt vooruit aan de hand van de JdW-planner.

      Afsluiten

1. Je kent de bouwsteen formatief handelen (R).
2.  Je kunt de strategieen van formatief handelen toepassen in je lespraktijk.(T1).
3. Je kunt de uitingsvormen van formatief handelen toepassen in je lespraktijk.(T2).
4. Je ontwerpt mogelijkheden voor leerlingen om dieper nadenken te stimuleren en zichtbaar te maken. (I)

3. Leerdoelgericht werken

De docent geeft het onderwerp, RTTI geformuleerde leerdoelen en de lesopbouw aan. De docent weet de leerdoelen goed te laten aansluiten bij de voorkennis en het (taal)niveau van de leerlingen. Gedurende de les wordt continu een terugkoppeling naar de leerdoelen gemaakt om de mate van beheersing te controleren.

Relevante Literatuur

Literatuur:

Kneyber, Sluijsmans, Devid, Wilde Lopes. (2022). Phronese. Van Instrument naar ontwerp.

Sherrington, T. (2021). Phronese. Doorloopjes 1

Sherrington, T. (2022). Phronese. Doorloopjes 2

Sherrington, T. (2023). Phronese. Doorloopjes 3

Johan de Witt document:

Gedragscurriculum 

Zijn alle doelen behaald?
Moet er volgende week nog ergens (extra) aandacht aan worden besteed?