Thema 5 Planten B2 Transport in planten

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Thema 5 Planten

B2

Transport in planten

Lesprogramma

• Leerdoelen B2  (1 minuut)
• Uitleg : Opname van water en voedingszouten, worteldruk, waterpotentiaal, capillaire werking, verdamping, regeling van de verdamping en organische sapstroom (30m)
• Zelfstandig opdracht 13 t/m 24 maken (5 minuten)
• Oefen de Flitskaarten en maak Test Jezelf als laatste

• Lesafsluiter B2  (5 minuten)

Eerder klaar? 

• Neem context 'Modificatie van rijst voor voedselzekerheid' door en maak opdracht 25 en 26

Leerdoelen B2

11.2.1 Je kunt beschrijven hoe planten water met voedingszouten opnemen, transporteren en afgeven.

11.2.2 Je kunt beschrijven hoe huidmondjes de gaswisseling van planten reguleren en hoe de opname van koolstofdioxide in relatie staat met de afgifte van water.

Een populier kan wel 1500 liter water per dag verbruiken. Dat water wordt allemaal door een natuurlijk transportsysteem omhooggewerkt. Het systeem kent wel grenzen, waardoor bomen niet hoger kunnen worden dan 130 meter.

Opname van water en voedingszouten

• Anorganisch sapstroom via houtvaten (xyleem)
• Water en zouten vanaf de wortels via de stengels naar de bladeren
• Anorganische sapstroom aangedreven door combinatie van worteldruk, capillaire werking en verdamping

• Organische sapstroom via bastvaten (floëem)
• Water en assimilatieproducten van de bladeren naar alle delen van de plant.

Wateropname door wortel

Worteldruk

• Bij kurkbandjes actief transport via celmembraan
  
• Hoge osmotische waarde in centrale cilinder
  
• Water door osmose naar centrale cilinder
  
• Kurkbandjes verhinderen terugstromen water
  
• Water in houtvat stijgt --> worteldruk

Capillaire werking

• Bij capillaire werking stijgt een vloeistof in een smal buisje. 
• De capillaire werking is mogelijk doordat de houtvaten nauw zijn. 
• Watermoleculen trekken elkaar aan met cohesiekrachten en de watermoleculen ‘plakken’ door adhesiekrachten aan de celwanden. 
• Cohesie- en adhesiekrachten zijn samen groter dan de zwaartekracht, waardoor het water omhoog wordt getransporteerd.

Waterpotentiaal

• De waterpotentiaal geeft aan of water de cel in- of uitgaat en wordt uitgedrukt in de eenheid megapascal (MPa). 
• De waterstroom gaat van een hoge naar een lage waterpotentiaal. 
• Osmotisch potentiaal wordt negatiever met meer opgeloste stoffen
• Drukpotentiaal wordt positiever met hogere turgordruk
• Water beweegt van hoog naar laag waterpotentiaal

Anorganische sapstroom

• Watertransport door worteldruk, capillaire werking en verdamping
• Sapstroom van beneden naar boven
• In zomer vooral verdamping, in lente vooral worteldruk
• De houtvaten bevinden zich in de vaatbundels in wortels en stengels aan de binnenkant (Tabel 91B en C). 
• In de bladeren liggen de houtvaten aan de bovenkant van de nerven. 

Verdamping

• Door verdamping ontstaat boven in de houtvaten een onderdruk, waardoor water door de houtvaten omhoog wordt gezogen. 
• Waterdamp diffundeert uit luchtholten en intercellulaire ruimten van bladeren naar buiten via de huidmondjes.
• Daardoor verdampt water in de celwanden die grenzen aan de luchtholten.
• Dit water wordt door capillaire werking aangevuld vanuit de houtvaten in het blad en uiteindelijk vanuit de houtvaten in de stengel(s) en wortels.

Regeling verdamping

• Nate van verdamping geregeld door het openen of sluiten van de huidmondjes. 
• ’s Nachts zijn vrijwel alle huidmondjes gesloten. 
• Bij droge omstandigheden kunnen de huidmondjes zich ook overdag sluiten.
• Afname turgor sluitcellen door watertekort zorgt voor vormverandering, waardoor huidmondje dicht gaat
• Kan ook onder invloed van licht en CO2

https:

Organische sapstroom

• Bevat vooral assimiliatieproducten (sacharose)
• Variabele richting sapstroom, van suikerbron naar plek waar suiker nodig is of opgeslagen wordt.
• Late voorjaar en in de zomer: bladeren naar alle delen van de plant.
  
• Vroege voorjaar: wortel naar bladknoppen.
• De bastvaten bevinden zich in de vaatbundels aan de buitenkant en in de nerven aan de onderkant (tabel 91A).

Huiswerk

• Maak opdracht 1 t/m 8

• Oefen de Flitskaarten en controleer de leerdoelen 

van B1 met de Test Jezelf

Klaar?

• Neem de Context 'Dendrochronologie' door en maak opdracht 9 t/m 12

Lesafsluiter B2

11.1.1 Je kunt beschrijven hoe lengte- en diktegroei bij kruid- en houtachtige planten plaatsvindt en dat stamcellen hiervoor verantwoordelijk zijn.

https:

Hoeveel procent score had je?

https:

Hoeveel procent score had je?

https:

Hoeveel procent score had je?

Nog een andere video nodig?

https:

Maak opdracht 9 t/m 18

Neem daarna Leefwereldcontext 'Weerbaar tegen droogte' door en maak opdracht 19 en 20 + Olympiade opdracht 9

Oefen de flitskaarten en controleer je leerdoelen met Test Jezelf