T8 Gedrag

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo g, t
• Leerjaar 3,4

0

Studie van gedrag = ethologie

Ethologie = studie van gedrag

Gedrag bestaat uit een aantal handelingen

Alles objectief bekijken = alleen feiten!

We proberen gedrag te:

• Kwalificeren: Wat?
  
• Kwantificeren: Hoe vaak?
  

Gedragsketen

Ethogram en protocol

Om gedrag te onderzoeken worden ethogrammen en protocollen gebruikt om alle handelingen te noteren.

ethogram

afkortingen van alle handelingen

protocol

scoren van frequentie van deze handelingen

0

Begrippen

Ethologie: studie van gedrag

Ethogram: lijst met handelingen

Gedragsketen: vast volgorde van handelingen

Protocol: lijst met handelingen die na elkaar worden uitgevoerd

Observatie: feitelijke waarneming = Objectief

Interpretatie: is een mening =   Subjectief

Bij gedragsonderzoek noteer je alleen observaties

Hoe wordt gedrag veroorzaakt?

• Prikkel=  verandering waarop je kunt reageren.
• Inwendige prikkel:  prikkel veroorzaakt door je eigen lichaam
• Uitwendige prikkel: prikkel uit je omgeving.

Prikkels komen binnen bij zintuigen. 

Zintuigen geven een impuls aan het zenuwstelsel

Je hersenen reageren en zorgen dat je lichaam reageert.

Respons: = een reactie op een prikkel.

0

Voorbeelden van prikkels

Inwendige prikkel  =  motivatie  =  prikkel uit je eigen lichaam

• honger
• angst
• dorst
  
• hormonen  ( zin in seks is geen prikkel)

Uitwendige prikkel = prikkel uit je omgeving

• geur
• kleur
• licht
• temperatuur

Prikkels

Gedrag vindt plaats door inwendige prikkels (motivatie) & uitwendige prikkels => allebei nodig!

Vb: je ruikt patat. Maar je eet het alleen op als je ook honger hebt.

Sleutelprikkels

Prikkels die altijd leiden tot bepaald gedrag zijn sleutelprikkels. 

sleutelprikkel

Supranormale prikkel

Supranormale prikkel => sterke sleutelprikkel

                                    => geeft sterkere reactie

                                              

Suparnormaleprikkel

Aangeboren/aangeleerd

• Aangeboren eigenschappen (nature) : eigenschappen die erfelijk zijn
• Aangeleerde eigenschappen (nurture): normen, waarden en gewoonten die je overneemt van je ouders, vrienden je omgeving

Aangeboren of Aangeleerd?

Aangeboren gedrag = erfelijk gedrag (instinct)
Bijv. zuigreflex bij baby's

Aangeleerd gedrag = gedrag dat ontstaat door het leren van dingen
Bijv. leren fietsen

Imiteren 

1. Imiteren, 
2. inprenten, 
3. oefenen (trial-and-error)
4. conditioneren, 
5. gewenning, 

Inprenting

1. Imiteren, 
2. inprenting 
3. oefenen (trial-and-error)
4. conditioneren, 
5. gewenning, 

Oefenen (trial-and-error)

1. Imiteren, 
2. inprenting 
3. oefenen (trial-and-error)
4. conditioneren, 
5. gewenning, 

Conditioneren

1. Imiteren, 
2. inprenting 
3. oefenen (trial-and-error)
4. conditioneren, 
5. gewenning, 

Gewenning

1. Imiteren, 
2. inprenting 
3. oefenen (trial-and-error)
4. conditioneren, 
5. gewenning, 

inzicht

1. Imiteren, 
2. inprenten, 
3. inzicht, 
4. conditioneren, 
5. gewenning, 
6. oefenen (trial-and-error)

0

Gewenning en Motivatie

Signalen

Kleuren, geuren, geluiden, houdingen of gebaren zijn voorbeelden van signalen.

Door deze signalen is communicatie mogelijk.

Signalen

Signalen kunnen worden afgegeven via:

1. Geuren
2. Kleuren
3. Geluiden
4. Houdingen
5. Gebaren

signalen

Sociaal gedrag

• Territoriumgedrag
• Dreiggedrag
• Aanvalsgedrag
• Vluchtgedrag
• Baltsgedrag
• Broedzorg
• Imponeergedrag
• Verzoeningsgedrag
  

Imponeergedrag

Territoriumgedrag

Dreiggedrag

Wie is de baas in een groep?

• Als er in een groep dominante en onderdanige dieren zijn en elk dier zijn plaats kent, dan heet dat rangorde.

• Kippen hebben ook een duidelijke rangorde, de zogenaamde pikorde.

5.4 Gedrag Leren

 Gedrag 

Normen en waarden

• Waarden geven aan wat mensen belangrijk vinden.
  (respect hebben, eerlijk zijn, trouw zijn) 
  Zijn overal hetzelfde
  
  
• Normen zijn de gedragsregels die bij een waarde horen.
  (gedragsregels: je kijkt iemand netjes aan, je zoent niet met een ander)

Kunnen per cultuur verschillen

Rolgedrag & rolpatroon

Rol: Is de positie waar in je zit

Zoals leerling, vriend , zoon of dochter

Rolpatroon: bepaald gedrag dat van jou verwacht word in een bepaalde rol

Rolpatronen

• Bij mensen is/was er ook altijd een bepaald rolpatroon.

• Dit zijn alle gedragingen die bij een rol horen. Bijvoorbeeld de rol van man, vrouw, ouder, docent of kind.

overeenkomsten

- gedrag bepaald door erfelijke factoren en leerprocessen

- gevoelig voor sleutelprikkels en supranormale prikkels

- territoriumgedrag, imponeergedrag, dreiggedrag

Verschillen

- gedrag mens sterker bepaald door leerprocessen

- mens kan gedrag beoordelen adhv normen / waarden

Dreig/ Imponeergedrag

Gedrag waarin een dier zich zo groot en indrukwekkend mogelijk maakt. 

Broedzorg

• Het verzorgen van eieren en jongen