3.3 De massamoord op de Joden

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo
• Leerjaar 2

3.3 De massamoord op de Joden

De schokkendste misdaad tijdens de Tweede Wereldoorlog was Hitlers poging om het Joodse volk in zijn geheel uit te roeien. Dat is hem niet gelukt. Maar wel hebben de nationaalsocialisten in totaal zes miljoen Joden doodgeschoten of vergast. Ze deden dat volgens planning, op een heel georganiseerde manier. Zo pleegden zij een deel van de moorden in ‘vernietigingskampen’ als Auschwitz-Birkenau, die daar speciaal voor waren gebouwd. Deze fabrieksmatige aanpak maakt de massamoord op de Joden extra huiveringwekkend.

Waar kwam de Jodenhaat van de nationaalsocialisten vandaan? En hoe slaagden zij erin zoveel onschuldige burgers te vermoorden?

leerdoelen

• Je kunt uitleggen wat antisemitisme is en  beschrijven hoe dit zich in Europa heeft ontwikkeld.
• Je kunt beschrijven hoe de nationaalsocialisten Joden uitsloten en vervolgden.

Waar kwam de haat naar Joden vandaan?

Al vanaf de Middeleeuwen waren de Joden in het christelijke Europa een minderheidsgroep.

Ze moesten vaak in aparte stadswijken wonen ->  Getto's.

Waar kwam de haat naar Joden vandaan?

De joden werden als zondebok gebruikt. Regelmatig werden ze slachtoffer van een Pogrom -> een georganiseerde en gewelddadige aanval.

Op 10 mei 1891 publiceerde een Frans tijdschrift deze antisemitische spotprent van de Franse kunstenaar Adolphe Willette. 

De titel was: ‘Meneer Isaac en zijn werk.’ Op 1 mei hadden arbeiders in de plaats Fourmies gedemonstreerd voor een kortere werkdag. Toen ze stenen begonnen te gooien, vroegen de burgemeester en de ondernemers het leger om hulp. De troepen onder leiding van de Joodse Fransman Ferdinand Isaac begonnen te schieten. Daarbij vielen negen doden. De boosheid in Frankrijk was enorm.

Waar kwam de haat naar Joden vandaan?

19e eeuw verdwenen meeste getto's. Maar door de opkomst van het Nationalisme ontstonden er nieuwe vormen van antisemitisme. De Joden werden niet vertrouwd omdat ze tot een ander volk/cultuur zouden horen. Vooral in Duitsland werd na WOI de haat naar Joden steeds erger.

Fase 1

Uitsluiting - Vernedering

Ervoor zorgen dat een bepaalde bevolkingsgroep niet op een volwaardige manier kan deelnemen aan de samenleving.

Fase 1 Uitsluiting - Vernedering 

Direct na Hitlers machtsovername in 1933 begon de uitsluiting van Joden van de samenleving:

• Ontslagen
• Winkels geboycot
• Joodse bedrijven onteigend 
• Joden zijn niet welkom in parken/zwembade.

Neurenberger Rassenwetten

1935

Deze wetten zorgde ervoor dat de Joden minder rechten hadden uiteindelijk was het de bedoeling dat ze 'vrijwillig' uit Duitsland zouden vertrekken.

Zo mogen Joden geen Duitser meer zijn, of trouwen met een Duitse burger.

Ook zijn deze wetten bedoeld om het "Arische ras", 'zuiver te houden'

Pesten en vernedering

vanaf 1935

Joden worden vanaf het moment dat Hitler de Neurenberger Rassenwetten heeft afgekondigd in het openbaar vernederd en gepest. 

Joodse winkels geterroriseerd

vanaf 1935

De nazi's willen de Joden steeds meer uitsluiten van het openbare leven in Duitsland. Spullen kopen in Joodse winkels? Dat doet een échte Duitser niet!

Fase 2

Gewelddadige vervolgingen 

Rijkskristallnacht 

9 november 1938

Na een vlammende radiotoespraak van Joseph Goebbels, trekken Duitsers massaal de straat op om eigendommen van Joden te vernielen.

De politie en SS kregen de opdracht om niet in te grijpen.

Rijkskristallnacht -> Letterlijk: ‘nacht van het gebroken glas’. Aanval die Duitse nationaalsocialisten in 1938 in heel Duitsland deden op Joodse winkels, bedrijven en synagogen.

In de dagen erna vonden de eerste razzia's plaats. Nazi's gingen van deur tot deur om Joden te vinden. 30.000 werden opgepakt en afgevoerd naar concentratiekampen. Hier zaten ook politieke tegenstanders, Roma en Sinti en homoseksuelen opgesloten.

Kortdurende actie door militairen of de politie in een bepaald gebied, met het doel alle leden op te pakken van een bepaalde groep (bijvoorbeeld Joden).

Door propaganda, zoals in de afschuwelijke film De Eeuwige Jood of via hun eigen krant Der Stürmer...

...slagen de Nazi's erin, het Duitse volk te hersenspoelen: Joden moet je uitsluiten!

Overplaatsing naar getto's
vanaf 1939

In de getto's was het leven zwaar: er was te weinig woonruimte voor de 

duizenden joden die er moesten leven. Dit gebeurde vooral buiten Duitsland.
Het getto van Warschau was de grootste (450.000 à 560.000 mensen)

Ariërverklaring

vanaf mei 1940

Sommige beroepen (bijvoorbeeld: leraren, agenten) moeten een Ariërverklaring tekenen. Hierin verklaar je dat: jij, je ouders en grootouders, niet Joods te zijn.

Eind november 1940 waren er al 2200 mensen hierdoor ontslagen...

Registratie joden

vanaf januari 1941

Vanaf januari 1941 moesten joden zich registreren.
Ze kregen dan een "J" in hun paspoort.

Verbod openbare plaatsen

vanaf november 1941

Vanaf november 1941 verschijnen de bordjes "Voor Joden verboden" 

in de Nederlandse steden.

Davidster dragen

vanaf mei 1942 (nederland)

Vanaf mei 1942 moesten joden een gele ster op hun kleding dragen.

Aan de slag

• §3.3 Opdrachten 1 tot en met 8.

Klaar?

• Samenvatting: geef antwoord op de leerdoelen

leerdoelen

• Je kunt uitleggen hoe de massamoord op de Joden was georganiseerd.

Fase 3 - Massamoord 

De Holocaust (brandoffer) Shoah (Hebreeuws)  Genocide (volkerenmoord)

6.000.000...

6 jaar oorlog

=

1 miljoen joden per jaar

=

83.000 joden per maand

=

>2700 joden per dag

Let op: het systematisch uitroeien begon pas in 1942

Holocaust

Het doel is de genocide van het joodse volk

Eerst gebeurt dit door einsatzgruppen (doodseskaders)

Later worden hier vernietigingskampen voor gebouwd

Speciale legereenheden moesten tijdens de Duitse opmars naar het oosten zoveel mogelijk Joden doodschieten

Eind 1941- 1 miljoen joden vermoord (SU/Polen)

Auschwitz

Auschwitz was een concentratie- en vernietigingskamp

De Nazi's bouwen het in Polen, net als veel andere kampen

Het belangrijkste doel was joodse mensen doden

Er zijn ongeveer 1.1 miljoen mensen gestorven

Als je al die mensen achter elkaar legt krijg je een rij van Rotterdam naar Kiev, Oekraïne. 1870 kilometer.

Concentratiekamp: Een kamp waar (politieke) vijanden in worden opgesloten

Vernietigingskamp: Een kamp met als doel om zoveel mogelijk mensen te doden (moordfabriek)

Eind 1941 vertraagde de Duitse opmars in de Sovjet-Unie.

Begin 1942 op uitnodiging van Reinhardt Heydrich komen veel nazi-kopstukken bijeen -> Wannseeconferentie 

Onderwerp: 'Endlösung der Judenfrage': de uiteindelijke oplossing van het 'joodse probleem'. 

Resultaat: Efficiëntere methode -> vergassen in speciale gaskamers (Zyklon B)  in vernietigingskampen -> Auschwitz-Birkenau, Sobibór en Treblinka.

Uitsluiting en vervolging

 De uitsluiting, vervolging en massamoord op de Joden ontwikkelde zich in drie fasen. 

Fase 1 - 1933 - Uitsluiting

Joden worden uitgesloten van de samenleving:

- Ontslag

- Boycotten van winkels

- Onteigenen bedrijven

- Verboden in parken etc.

- Neurenberger rassenwetten

Fase 2 - 1938 - gewelddadige vervolging

Begin van de gewelddadige vervolging van joden. Joods eigendom wordt verwoest, joodse mensen aangevallen, opgepakt of zelfs vermoord.

Fase 3 - 1941 - Massamoord

Vanaf het binnenvallen van de Sovjet-Unie (1941) begint de georganiseerde moord op de joden. Dit was alleen niet efficiënt genoeg. Daarom bedachten de Duitsers een definitieve oplossing (Endlösung). 

Aan de slag

• § 3.3 opdrachten 1 t/m 14

Klaar?

• Samenvatting: Geef antwoord op de leerdoelen