6.2 Vorsten en verlichte ideeën

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Allereerst een kort overzicht:

•  Wat is Verlichting? > "Durf te denken" (Kant, 1724-1804)
• Komt voort uit de wetenschappelijke revolutie >  2 richtingen: 
• 1. empirisme =
• kennis op grond van zintuiglijke waarneming
• 2. rationalisme = 
• kennis op grond van logisch en verstandelijk redeneren

Kritiek op de ordening in de samenleving

• Verlichte denkers tegen de standenmaatschappij:
• ipv erfelijke rechten en religieuze ideeën: natuurrechten o.a
• recht op vrijheid, leven en bezit
• pas eind 18e eeuw idee van universele vrijheid / volledige gelijkheid
• 'Droit Divin' werd verworpen:
• John Locke (1632-1704): sprake van een 'sociaal contract' en volk het 'recht op verzet'
• Rousseau(1712-1778): idee van 'permanente volkssoevereiniteit':
• 'de regering is de uitvoerder van de gezamenlijke wil van de burgers'
• Montesquieu: 'Trias Politica' (drie staatsmachten)

Verlicht absolutisme:

I. Frederik II de Grote van Pruisen

• poging van vorsten om:
• absolutisme voort  te zetten en:
• verlicht denken te verwerken in beleid.
• o.a. Frederik II de Grote van Pruisen (1712/1740 - 1786):
• - 'eerste dienaar van de staat'
• - Voltaire aan het hof 
• - verbeteren onderwijs
• - introductie aardappel
• - droogleggen moerassen
• - godsdienstige verdraagzaamheid 
• 'Alles voor het volk, niets door het volk'
• wel bleef lijfeigenschap bestaan
• de koning besliste zelf over oorlogvoering

Verlicht absolutisme

Verspreiding idealen van de Verlichting, belangrijk:

• Opkomst tijdschriften (spectators)
• Koffiehuizen en Salons
• Verenigingen zoals:
• - natuurkundige genootschappen
• - Maatschappij tot Nut van 't Algemeen
• Reacties regeringen: censuur
• weinig effectief door:
• - briefwisselingen
• - persvrijheid in Republiek, bevorderd door: 
• grotere tolerantie en:
• afwezigheid centraal gezag

Animatie Jortgeschiedenis:

Verlicht Absolutisme