HS5, grammatica, HV1Q, 16-04-2021

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

Welkom!

Wat heb je nodig? Boek, schrift en pen

Waar gaan we mee aan de slag? Grammatica H6

Wat gaan we doen?

- Huiswerk bespreken (opdracht 5 en 6)

- Opdracht 7 uitleggen

- Aan de slag woordsoorten

Opdracht 5 en 6

Opdracht 7

Bij sommige werkwoorden kan je alle zinsdelen in een zin gebruiken. Bij andere werkwoorden niet.

• 1. Ik leen mijn boek uit aan Jacqueline. (bij uitlenen gebruik je dus ow, lv en mv)
• 2. Ik reken op een papiertje. (alleen ow) (anders wordt het berekenen of uitrekenen)
• 3. Mijn vader vergoedt het bedrag aan de klant. (ow, lv en mv) 
• 4. Vandaag luisterde ik. (alleen ow) (anders wordt het ik luisterde naar een verhaal)
• 5. Ik bereken de som op een papiertje. (alleen ow en lv)
• 6.....
• 7.....
• 8..... 

Woordsoorten

znw

lw

bnw

vz

pers. vnw

zww

hww

Aan de slag!

Wat? Opdracht 11 (blz. 281)

Hoe? Je mag overleggen/samenwerken 

Tijd? Je hebt tot het einde van de les de tijd.

Klaar? Laat je werk aan mij zien, is het goed? dan mag je chillen :-) 

Doel: Je herhaalt alle woordsoorten nog eens, zodat je voor de toets een pro bent!

Opdracht 14

Opdracht 15

Opdracht 20 (blz. 234) 

Bij opdracht 20 staat een tekst met allerlei vetgedrukte woorden.

Noteer de vetgedrukte woorden in je schrift, schrijf erachter welke woordsoort erbij hoort!

bijv: automatische = bnw 

Aan de slag!

Wat? Opdracht 5, 6 en 7 (blz. 280)

Hoe? Je mag overleggen/samenwerken 

Tijd? Je hebt tot het einde van de les de tijd.

Klaar? Je mag leren voor een ander vak. 

Doel: Je herhaalt alle zinsdelen nog eens, zodat je voor de toets een pro bent!

In totaal kennen we:

ww = werkwoorden

znw = PLADIMEDINA (planten, dieren, mensen dingen en namen)

bnw = bijvoeglijke naamwoorden (zegt iets over znw) dat mooie huis

vz = (...de kast of ... het kooitje of ... het feestje) (in, naast, op, tijdens, van, etc)

pers. vnw = verwijzen naar personen. (hij, zij, jij, het, wij, jullie, ik etc). 

In totaal kennen we:

ww = werkwoorden

Dit leek natuurlijk de makkelijkste woordsoort, maar... Nederlands zou Nederlands niet zijn als ze ook deze categorie weer kunnen verdelen in twee soorten.

- hulpwerkwoorden

- zelfstandige werkwoorden. 

In totaal kennen we:

- hulpwerkwoorden

Hulpwerkwoorden helpen het zelfstandige werkwoord in de zin. Je zou ze eventueel weg kunnen laten. 

- zelfstandige werkwoorden. 

Zelfstandige werkwoorden zijn de belangrijkste werkwoorden in de zin. Je kan ze niet weglaten! 

Zelfstandige werkwoorden staan meestal aan het einde van de zin en zijn (als er een voltooid deelwoord in de zin staat, het voltooid deelwoord in de zin)

Kijk maar even mee...

• Ik heb gisteren gefietst. 
• Het belangrijkste werkwoord is gefietst.
• Je zou namelijk ook kunnen zeggen: Ik fietste gisteren. 
• heb = hww en gefietst = zww
• Maaike en Mirjam liepen door de stad
• Er staat maar 1 werkwoord in deze zin (als er maar één werkwoord in de zin staat, is dat het zww)
• Liepen = zww 
• 
  
• 
  

Kijk maar even mee...

• Verzin zelf eens een zin met een hww en een zww. 

Aan de slag!

Wat? Opdracht 26, 27 en 28 (blz. 183 t/m 185)

Hoe? Je mag overleggen/samenwerken 

Tijd? 15 minuten de tijd!

Klaar? Je mag verder werken met spelling. 

Doel: Je wordt een pro in samenstellingen en verkleinwoorden :-). Kijk telkens met welke regel je te maken hebt!

Jarenlang heeft hier een ... schuur gestaan.

1. verwoeste
2. verwoesten
3. verwoestte

Dit is een ... bordje.

1. plasticen
2. plastic
3. plastice
4. plasgticcen

De ... bewoner reageerde op het heftige vuurwerk

1. geschrokken
2. geschrokke

Gisteren is Rob naar Den-Helder ...

1. verhuist (pv)
2. verhuist (vdw)
3. verhuisd (pv)
4. verhuisd (vdw)

Het ... mij niet dat Emre weer het hoogste cijfer heeft.

1. verbaast (pv)
2. verbaast (vdw)
3. verbaasd (pv)
4. verbaasd (vdw)

Het meervoud van bacterie is...

1. bacterieën
2. bacterieen
3. bacteriën
4. bacterien

Het meervoud van bacterie is...

1. bacterieën
2. bacterieen
3. bacteriën
4. bacterien

Het meervoud van afval is...

1. afvallen
2. afvals
3. afvalleren
4. er is geen mv van afval

De antwoorden!

1 Eenmaal onder de douche ontdekte Anish dat de shampoo op was.

2 Het luxe diner was zo lekker, dat Julia bijna vergat te kauwen.

3 In een regenwoud zul je niet zo snel een olifant tegenkomen.

4 Tijdens de pauze gaf de dirigent aan dat de cello niet goed gestemd was.

5 Volgens het concept mogen de verlote prijzen alleen tijdens kantooruren opgehaald worden.

6 De patiënten van de chirurg konden het niet waarderen dat hij ze probeerde te plagen.

7 Op het vliegveld werden de koffers van het circus grondig gecontroleerd door de douane.

8 Ligt je sleutelbos misschien op het toilet in het winkelcentrum?

9 Stiekem was men toch wel nieuwsgierig naar het nieuwe nummer van de gehate zangeres.

10 De caféhouder moest een speciaal vignet aanvragen om een terras te mogen hebben tijdens het festival.

Bijvoeglijk naamwoord

maar... Nederlands zou Nederlands niet zijn als ook hier een uitzondering op was. 

Bij 'nieuwe' stoffen, komt er helemaal geen -e- of -en- achter het woord te staan. 

Bijvoorbeeld: plastic bakje, aluminium fiets, polyester boot. 

Voltooid deelwoord en bnw

Het voltooid deelwoord

en

Het bijvoeglijk naamwoord

• Het voltooid deelwoord is een woord dat meestal begint met ge-, be-, ver en in de zin staat met hebben/worden/zijn
• Het bijvoeglijknaamwoord is een woord dat iets zegt over een zelfstandig naamwoord. 

Voltooid deelwoord als bnw

Maar je kan je ze ook combineren. Dan wordt een voltooid deelwoord gebruikt als een bijvoeglijk naamwoord. 

Bijvoorbeeld: de gemiste kans, het afgelopen concert, de gewassen broek, het gebruikte potlood. etc. 

Je hebt drie opties hoe je dit moet schrijven.

1. Je zet gewoon een -e- achter het voltooid deelwoord

2. Je moet een klinker weglaten

3. Je moet een medeklinker toevoegen. 

Voltooid deelwoord

1. Je voegt een -e- toe.

De brand verwoest alles --> De verwoeste schuur.

2. Je moet een klinker weglaten

De kinderen waren verkleed --> de verklede kinderen

4. Je moet een medeklinker toevoegen

De man is gered --> De geredde man.

5. Voltooid deelwoorden die eindigen op -en- blijven ook zo als bijvoeglijk naamwoord. 

De taart is gebakken --> de gebakken taart. 

Je schrijft een voltooid deelwoord als bijvoeglijk naamwoord altijd zo kort mogelijk!

Aan de slag!

Wat? opdracht 26, 27 en 28. (blz. 127 en 128)

Hoe veel tijd? Tot het einde van deze les

Klaar? Mag je iets voor jezelf doen :-) 

Tegenwoordige tijd

Is het een persoonsvorm in de t.t.? 

Ik - schrijf de ik-vorm

hij/zij/jij schrijf de ik-vorm + t

Staat jij achter de persoonsvorm? Schrijf dan de ik-vorm!

Loop jij? 

Verleden tijd

Staat de persoonsvorm in de v.t.?

Gebruik 't kofschip om te bepalen hoe je zwakke werkwoorden schrijft.

Zit de laatste letter van de stam in 't kofschip?

Dan komt er +te(n) achter de ik-vorm

Nee? Dan komt er +de(n) achter de ik-vorm)

Tegenwoordige tijd

Hij ... (vinden) dat altijd zo leuk!

Mijn buurman ... (worden) morgen 50 jaar!

Jack ... (verhuizen) morgen naar Lelystad.

Verleden tijd

Ik ... (praten) regelmatig met Job. 

Sam ... (antwoorden) erg snel op WhatsApp. 

Let op! Bij het voltooid deelwoord gebruik je ook het 't kofschip.

Jack is wel eens vaker ... (verhuizen)

Opdracht 21 en 22 bepreken

blz. 124 

Meervoudsvormen

blz. 126 

Kijk je mee? 

Wat is het doel van een inleiding?

Noem één manier die een schrijver kan gebruiken om een tekst in te leiden.

Noem één manier hoe je een tekst kan afsluiten

Wat is het doel van een slot in een tekst?

Op welke plek staat de kernzin meestal in de alinea?

Welke tekstdoelen kennen we allemaal? Je kan ze los insturen!

Welke tekstvormen ken je allemaal?

Welke tekstsoorten ken je? Je kan ze los insturen.

De hoofdgedachte (blz. 195)

De hoofdgedachte is dat wat de schrijver over het onderwerp wilde vertellen. 

De hoofdgedachte = een samenvatting van het onderwerp + de hoofdzaken, geformuleerd in één zin. 

Hoewel het onderwerp altijd één of een groepje woorden is, is de hoofdgedachte altijd een zin. 

Tips om de hoofdgedachte te vinden

1. Schrijf het onderwerp van de tekst op

2. Stel de vraag: Wat vertelt de schrijver over het onderwerp?

3. Bestudeer goed de titel en de inleiding: hierin staat vaak een aanwijzing

4. Vat de hoofdzaken over het onderwerp samen

5. Formuleer de hoofdgedachte in één complete zin

LET OP: de hoofdgedachte is nooit een vraag!

00:44

Wat denk jij dat het onderwerp dan zou kunnen zijn?

01:33

Wat denk jij dat de hoofdgedachte van deze tekst zal zijn?

Samengevat

1. De hoofdgedachte is één zin
2. De hoofdgedachte vat de tekst samen
3. De hoofdgedachte vind je vaak in de inleiding of titel
4. De hoofdgedachte is nooit een vraag

Aan de slag!

Wat? opdracht 44 blz. 195

Wat lezen? Tekst 6 blz. 196

Hoe veel tijd? Tot het einde van deze les

Klaar? Lees alvast de theorie op blz. 197. Hier gaan we morgen mee bezig!

Ook klaar? Ga aan de slag met een ander vak.